Қоғам • 20 Қыркүйек, 2023

Қоғам балаға қорған ба?

245 рет
көрсетілді
7 мин
оқу үшін

Бала үшін Отанының әр бұрышы қауіпсіз мекенге айналу керек. Балаң көңіл әрқашан қамқорлыққа мұқтаж. Бұл күні қауіпсіз мекенін қатыгездік торлап, анасының жұмсақ ала­қа­ны қатты жұдырыққа ай­нал­ған қаншама сәби жау­таңдап отыр. Мемеле­кет осы мәселені шешу үшін ке­шенді жоспар қабыл­дады.

Қоғам балаға қорған ба?

Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»

Балдырғандарға қатысты не­бір сұмдық оқиғаларды естіп, ба­сымызды бір шайқап, өтіп кетіп жатамыз. Биыл балалар ара­сында 844 криминогендік жағ­дай, 95 аутоагрессивті мінез-құ­лық пен суицид мәселесі, 1 261 қыл­мыстық құқық бұзушылық тір­келген. Бұл мәселе назардан тыс қалмады. Мемлекет бас­шы­сының тапсырмасына сәй­кес Үкімет қабылдаған балаларды зор­лық-зомбылықтан қорғау, суи­цид­тің алдын алу, олардың құқық­тары мен саламаттылығын қамта­масыз етудің 2023-2025 жылдар­ға арналған кешенді жос­парында 53 шара қарастырылған. Бала­лар­дың құқықтарын қор­ғау мәселелері бойынша тәуекел­дер­дің интерактивті картасы жасалмақ. Осы картадан бала­ларға шұғыл көмек көрсету керек нүктелер көрініп тұрады. Әрі, халықаралық тәжірибеге не­гізделген, балалар арасындағы жәбірлеуге қарсы күрестің тиім­ділігін көрсеткен бағдарлама енгі­зілді. Оның ішінде мектепішілік есеп жүргізу шеңберіндегі кейс-менеджмент технологиясы бар. Балалар қиын жағдайға тап бол­ған сәттен бастап, толық ше­шіл­­­генге дейін жан-жақты кө­мек көрсетіледі. Сондай-ақ мек­теп­терге, балаларға арнал­ған «Жеке қауіпсіздік» сабақта­ры кіреді. Балалар әртүрлі қауіп­ті жағдай­ларды шешуге көмек­тесетін білім мен дағдыларды үйренеді.

– Қазір біздің қоғам балалар мәселесіне ерекше назар аударып отыр. Біздің елде балаларға жәбір көрсетушілік болмау керек. Жоспарды әзірлеу кезінде балалар ортасындағы жағдайға егжей-тегжейлі талдау жасалды. Біз статистиканы зерттедік, балаларға қатысты зорлық-зомбылық туралы деректерді жинадық, қауіп факторларын анықтадық және зорлық-зомбылық жағдайында балаларға қандай ресурстар бар екенін білдік. Бұл талдау бізге басым бағыттарды нақтырақ анықтауға мүмкіндік берді, – деді Оқу-ағарту вице-министрі Еділ Оспан.

Балалық шақта көрген жәбір ұзақ уақыт ұмытылмайтынын ес­керсек, бақытсыз балалық шақ бақытсыз елді құрайды. 2023 жыл­ға арналған Wisevoter есе­бінің деректеріне сүйен­сек, Қа­зақстан балаларды қор­ғау бо­йынша 180-нен 50-ші орынды иеленген. Мамандар елімізде жәбір­леудің негізгі үш түрі кеңі­нен таралғанын айтады. Олар – физикалық, психологиялық, сексуал­дық. Ұрып-соғу, шапалақ­пен ұру, шымшу, түртпектеу фи­зи­калық жәбірге, ал өзге адам­дар­дың немесе ата-ананың қор­қытып-үркітуі, кемсітуі, жақ­тыр­майтынын білдіруі пси­холо­гиялық жәбірге жатады. Осы­лардың кесірінен бала денсау­лығына зиян келіп, дамуы теже­леді. Тіпті қаншама бала суицид туралы ойға батып, өмірден өтіп жатыр. 11 қыркүйекте Ал­маты облысындағы мектепте өз-өзіне қол жұмсамақ болған оқушы – осының дәлелі. Айта кетейік, Алматы облысының Талғар ауданы Бесағаш ауылында оқушы бала аспириннің көп түйірін ішіп, өз-өзіне қол жұмсамақ болған. Артына хат жазып қалдырып, төсекке жатып қалған еді. Бала­ның жағдайын көрген анасы дереу жедел жәр­дем шақырған. Қазір бала бақы­лауда. Осы сынды жаға ұстатар жүздеген жағдай әр-әр жерден қылаң етіп тұрады.

Мемлекеттің негізгі мін­дет­те­рінің бірі – балалар қауіп­сіздігін қамтамасыз етіп, алаң­сыз бала­лық шақ сыйлау. Пре­зи­дент Қа­сым-Жомарт Тоқаев ба­ла­лар арасындағы зорлық-зомбылық­тың алдын алуды үнемі айтып отырады.

– Тағы бір назар аударатын мәселе – жас ұрпақтың қауіп­сіздігі. Балаларға қатысты жан­түршігерлік қылмыс жиілеп кетті. Мұндай оқиғалар мектепте, көшеде, тіпті, үйде болып жатыр. Сорақы жағдайлар оқушылардың өзіне қол жұмсауына себепкер болып отыр. Тіпті ата-ана­­лар­дың өздері баласына қор­­лық көрсе­тіп, оның арты қайғы­­лы жағ­дайға ұласып жатады. Отба­сын­дағы зорлық-зомбы­лық­тың алдын алу жұмысы әлсіз. Жауап­­ты мекемелер мен құқық қор­­ғау органдарының қыз­меті ойд­а­ғы­­дай нәтиже берген жоқ. Тұр­­­мыс­­тық зорлық-зомбы­лық­тың алдын алу саясатын қайта қарауы­­мыз керек. Әйелдер мен балалар­дың құқықтарын қорғау шарала­рын заңмен күшейту керек. Отбасы құндылықтарын дә­ріп­теу ісіне ерекше көңіл бөл­ген жөн. Тағы да ескертемін, біз қоғам­дағы, көшедегі, тіпті әр үй­дегі қауіпсіздікті қамтамасыз етпе­­сек, дамыған елдердің қата­рына қосылуымыз қиын болады. Аза­­мат­­тарымыз еркін жүріп-тұ­ра­тын қауіпсіз қоғам құруымыз қажет, – деген еді Мемлекет басшысы.

Қауіпсіз қоғам құрылуы үшін әрбір тұрғын ел алдындағы жауап­кершілікті жіті сезінуі керек. Күрделі қоғамда көп дүние елеусіз қалып жатқанын көріп жүрміз. Ал Оқу-ағарту министрлігі Балалардың құқық­та­рын қорғау комитетінің төраға­сы Насымжан Оспанова балалар қауіпсіздігіне келгенде ең ұсақ мәселеге де көз жұмып қарауға болмайды дейді. «Біздің мәселені хабарлауға, шешуге келгендегі белсенділігіміз маңызды. Егер баланың жылаған дауысын естісеңіз, үндемей қалмаңыз. Бала құқығын қорғауға келген­де ешқандай үкіметтік орган әрекетсіз қалмайды. Біздің елде балаларды қорғауға қатыс­ты қатаң заң талаптары бар», деді ол. Осы түйіткілді мәселеге қатыс­ты «111» байланыс орта­лы­ғы жұмыс істеп тұр. Нөмір­ге хабарласып, жағдайды түсінді­ріп, көмек сұрауға болады. Бала­лар заң тұрғысынан және психоло­гия­лық, педагогикалық, медици­налық көмек сұрай алады.

Кешенді жоспар біраз мәсе­лені шешеді деген үміт бар. Жос­пар бойынша кәмелетке толма­ғандар арасындағы құ­қық бұзушылықтар, балалар суици­дінің саны жыл сайын кем дегенде 5 пайызға төмендейді. Педа­гог-психологтердің, әлеуметтік педагогтердің саны өседі. Бала­лардың құқықтық қорғалу дең­гейі артады.

Балалар қауіпсіздігі – сөз жоқ, үлкен мәселе. Баланы ізгілікке, сүйе білуге үйрету – ізгі қоғам қалыптастыру деген сөз. Ал баланың балаң көңілі­не қаяу салып, жәбір көрсету, жа­ман­дық үйрету – қоғамбұзар, қатыгездік жолы. Бәріміздің құла­ғымызға сіңіп қалған «Тәрбие – тал бе­сіктен» деген сөзге амал жасау да керек. Осы мақсатта 1 қыр­­күйектен бастап «Біртұтас бі­лім беру бағдарламасы» да іске қосыл­ды. Ар-ұят, талап, ұлттық мүддеден тұратын бағдарлама ізгі қоғам қалыптастырады деп сенеміз.