Министрдің мәліметінше, Қазақстанның сыртқы сауда айналымында өсім бар. Биыл алты айдағы көрсеткіш 67,2 млрд долларды құрап, өткен жылғыдан 4,3%-ға артқан. Ал шикізаттық емес нарықтағы тауар айналымы қаңтар-маусымда 22%-ға өсіп, 39,4 млрд долларға жеткен. Бұл бағыттағы экспорттың үлесі соңғы 12 жылда 1 млрд долларды құрап отыр. Алдын ала дерекке сәйкес биыл алты айда 2 млрд доллардың экспорттық қызметі көрсетілген.
«Биыл алты айда өзге елдермен сауда-саттық 53 млрд долларды құрады. Біздің алға қойған мақсатымыз – еліміздің сауда-экономикалық байланыс орнатқан әріптестерімен арадағы тауар айналымын арттыру. Әсіресе Орталық Азия, Оңтүстік-Шығыс Азия, Қытай және Еуроодақ елдерімен сауданы арттыра түсуді көздеп отырмыз. Осыған байланысты Мемлекет басшысының Жолдауында берілген тапсырманы іске асыру мақсатында бірқатар тәсілді әзірледік. Оның ішінде Қазақстан тауарларын Оңтүстік Азия мен Таяу Шығыс нарығына, Үнді мұхиты мен Парсы елінің порттарына жеткізу үшін сауда-экономикалық бағытты әртараптандыру қолға алынды. Бұған қоса елімізде шығарылған тауарларды Еуроодақ, АҚШ, Оңтүстік-Шығыс Азия нарығына экспорттау мәселесі де бар. Сарапшылардың болжамына сәйкес алдағы 10 жылда әлемдік сауданың басым бөлігі Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азия нарығына бағытталмақ. Әрине, Орта Азия, Әзербайжан, Иран елдеріне экспортты ұлғайту бағытындағы жұмыс жалғасын табады», дейді А.Шаққалиев.
Оның пікіріне сүйенсек, қазір Түрікменстан арқылы Ауғанстанға астық пен ұн экспортын ұлғайту көзделіп отыр. Ал Пәкістанмен жаңа логистикалық қарым-қатынас жасау бағдары әзірленген. Жоспарланған іс нәтижесін берсе, 2027 жылға қарай шикізаттық емес тауарлар экспортының көлемі 46,5 млрд долларға жетуі мүмкін. Сол себептен сауда-логистикалық инфрақұрылымды дамыту үшін 5 шекарааралық хаб құру жоспарланған. Мұндай хаб не үшін қажет?
Біріншіден, бұл бірыңғай сауда-көлік кеңістігін қалыптастыруға жол ашады. Екіншіден, халықаралық деңгейде байланыс орнатуға серпін береді. Үшіншіден, әріптестік орнаған елдермен стратегиялық қарым-қатынастарды одан әрі нығайта түсуге ықпал етеді. Міне, осындай мақсат іске асатын болса, тауар айналымы шамамен 30%-ға өсетіні даусыз.
«Біз өнім экспорттаушыларға қаржылай және қаржылай емес қолдау шараларын ұсынуды жалғастырып отырмыз. Мәселен, биыл 8 айда 500 млн доллардан аса соманың экспорттық келісімшарттары жасалды. Экспорттаушыларды қолдаудың негізгі шараларын «Бір терезе» қағидаты бойынша орталықтандыру үшін «Экспорттық-кредиттік агенттік туралы» заңды қабылдау жоспары бар. Қазір заң жобасы Парламент Мәжілісінің қарауына берілді», деп мәлім А.Шаққалиев.
Қазақстанда өндірілген, не шығарылған өнімдерді алыс-жақын елдер нарығына экспорттаушылар өңірлерде де бар. Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиевтың айтуынша, Атырау облысында экспортқа шығарылатын өнімдер ауқымын, сапасы мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге қабілетті кәсіпорындар аз емес. Бұл өңірден балық және өзге де өнімдер экспортқа шығарылады.
Мәселен, «Дәулет» жеке индустриялық аймағында бірнеше өнім шығару қолға алынған. Қазір мұнда нан-тоқаш, макарон өнімдерін шығаратын, ауыз су дайындайтын цехтар жұмыс істеп тұр. Ет комбинаты, диірмен тігін цехы және бар. «Карат» ЖШС-ның басшысы Рашид Отаровтың айтуынша, түрлі өнім шығаратын кәсіпорындар италиялық технологияның заманауи автоматтандырылған желілерімен жабдықталған.
«Біз өңірдің сұранысын толық қамтамасыз ете аламыз. Мәселен, біздің диірменде тәулігіне 150 тонна ұн шығарылады. Тәуліктік қуаты 30 тоннаны құрайтын зауытта нан-тоқаш өнімдерінің 150-ден аса түрі пісіріледі. Макарон цехында сағат сайын орта есеппен он түрлі 2 000 тонна өнім шығарылып отыр. Дайын өнімдерді басқа өңірлерге, тіпті экспортқа шығаруға мүмкіндігіміз бар. Ресеймен байланыс орнатып, алты айдан бері өнімдерімізді экспорттап келеміз. Біздің ендігі мақсатымыз – Пәкістан, Иран нарығына азық-түлік жеткізуді жолға қою», дейді Р.Отаров.
Ал «Атырау Агрофеликс» ЖШС кө-көніс қоймасын ашқан. Ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау үшін жаңа технологиялар қолданылады. Көкөніс қоймасында 8 мың тонна өнім сақталады. Мұнда көкөністерді консервілеу цехы жұмыс істейді.
«Біздің шаруашылыққа тұрақтандыру қорының операторы міндеті жүктеліп отыр. Сол себептен Атырау қаласының тұрғындары ауыл шаруашылығы тауарларымен қамтамасыз етеміз. Тауарлар бағасы көңілге қонымды әрі тұрақты сұраныс та бар. Әсіресе көкөніс пен салатты өткізу мәселесінде қиындық туындаған жоқ», дейді серіктестік директоры Феликс Юн.
Алайда жергілікті кәсіпкерлер кездестіріп отырған қиындықтар бар. Мәселен, кәсіпкердің бірі көтерме-сауда компаниялары үшін шекті бағаларды белгілеу мәселесін қозғады. Өйткені мұндай компаниялар кейде тауарларды белгіленген шектеу бағасынан қымбатқа ұсынады. Сол себептен тұрғын үйлерде орналасқан дүкендерге ғана емес, сауда компанияларына тұрақты мониторинг жүргізу қажет.
Министр Арман Шаққалиевтың пікірінше, шекті бағаларды белгілеу бөлшек және көтерме саудамен тауар сатушылар үшін қарастырылған. Осыған орай бірнеше мақсат көзделген. Әсіресе әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тапшылығын тудырмау, отандық бизнес пен тұрғындар мүддесінің теңгерімін сақтау үшін әзірленген.
«Көтерме саудамен айналысатын компаниялар мен дүкендер үшін заңнамалық тұрғыдан бірыңғай талаптар белгіленген. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бөлшек сауда бағасын белгілеудің арнайы ережесі бар. Есеп айырысу түрлері анықталған», деп түсіндірді министр.
Тағы бір кәсіпкер тауар үшін төленген ақшаны қайтарудан бас тартатын интернет-дүкендер мәселесіне алаңдаушылық білдірді. Мұндай жағдайда не істеу қажет?
«Интернет-дүкеннің иесі қай елдің резиденті екеніне қарамастан, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, атап айтқанда, тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңды басшылыққа алуға міндетті. Тауарларды тиiстi және тиiстi сапада қайтару мерзiмдерiн бұзғаны үшiн қолданылып жүрген заңдарда әкiмшiлiк жауапкершiлiк көзделген. Тұтынушының құқығы бұзылған жағдайда, біздің министрліктің құрылымдық бөлімшесіне, жергілікті тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне жүгіне алады», деді А.Шаққалиев.
Атырау облысы
