Зайырлы мемлекетте заң үстем

Мәселен, Мұхаммед пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір кезде қабір басына барып, зиярат етуге тыйым салыпты. Кейін пұтқа табынушылық тыйылып, ислам халық жүрегіне әбден ұялаған кезде жамағатқа: «Мен сіздерді қабірге зиярат етуден тоқтатып едім, енді қабірге зиярат ете беріңдер. Өйткені онда сіздер үшін ғибрат бар», деп рұқсат берген екен.

Солтүстік Қазақстан облысына түбі бір туысқан ел – Түркиядан келіп, бір жергілікті ұйымда қызмет етіп жүрген діндар азаматпен арамызда сыйластық орнап, бір қыста үйімізге қонаққа ша­қырдым. Дастарқанға соғымға со­йыл­ған жылқының бір астау етін әкеліп қойдым. Сол сәтте мейманым: «Сіз білесіз бе, білмейсіз бе – араб елдері сияқты, Түркияда да жылқы етін жеу­ге тыйым салынған. Біз, негізінен, ешкі етін жейміз», деді. Мен не айтарымды білмей, аңтарылып тұрып қалдым. Бірақ қонағымыз күлімсіреп: «Сіз қысылмаңыз, мен осында жұмысқа келгелі жылқы етін жейтін болдым», деді.

Иығымнан бір ауыр жүк түскендей болып, қонағыма белгілі журналист Амандық Жантеміровтен естіген бір әңгі­мені айтып бердім. «Жамбыл ауда­ны­ның өзім туып-өскен Қарақамыс ауы­лында Құранды жатқа білетін, ислам дінінің тарихынан білімі мол Қараман есімді қари болды. Сол ақсақалдан бірде арабтар жемейтін жылқы етін қазақтар неге жейтінін сұрағаным бар.

Сонда ол: «Қазақ даласына алғаш рет аяқ басқан ислам дінін таратушыларға ел билігіне араласып жүрген беделді ақсақалдарымыз бірауыздан: «Біз сіз­дердің аузына түскен­нің бәрін жей беретін нас хайуан – шошқа етін жемеу жөніндегі талаптарыңызды қабыл аламыз. Алайда арамға аузын салмайтын қасиетті түлігіміз – жылқы етін жемеу жөніндегі талаптарыңызды орындай алмаймыз. Себебі біздің тұрған жеріміздің қысы ұзақ, жазы қысқалығына байланысты денсаулығымызды сақтау үшін ғасырлар бойы жылқы етін жеп, бие сүтінен дайындалатын шипалы сусын – қымызды ішіп келеміз. Сіздер соны ескеріңіздер», деген екен. Содан кейін миссионерлер өз елінің дінбасыларымен ақылдаса келіп, қазақтардың жылқы етін жеуіне рұқсат беріпті. Исламның көптеген халықтың жан-жүрегін бау­рауының бір сыры – оның осындай бейбітшіл әрі қатып қалған қағидасы жоқ дін екенінде», деп жауап беріп еді», деп әңгімелеген еді Амандық ағамыз. Менің сөзімді ықылас қоя тыңдаған түркиялық қонағым: «Иә, ислам дінінде қатып қалған қағида жоқ екенін білген соң, мен де өзімді қонаққа шақырған қызылжарлық бауырлардың көңілдерін қалдырмай, жылқы етін жеп жүрмін», деді ағынан жарылып.

Жоғарыда баяндалған жайлар жуыр­­да Қазақстан мұсылмандары діни бас­қар­масының (ҚМДБ) оқушы қыздар­дың мектепке орамал тағып баруына қатысты мәлімдемесін оқығанымда есіме түсті. Онда: «Иманды, білімді ұрпақ тәрбиелеу – әрбір ата-ананың бас­ты мақсаты. Шариғат бойынша балиғат жасына тол­ған мұсылман қызға орамал тағу – парыз. Сол секілді білім алудың да үкімі – парыз.

Мүфтият шариғат бойынша бали­ғат жасына толған мұсылман қызға орамал тағу парыз екенін жоққа шығар­ған емес. Сондай-ақ орамал тағу – ұлттық дәстүріміз. Мұны мұсылман қауымы терең түсінуге тиіс. Алайда шариғатымыз балиғат жасына толмаған қызға орамал тағуды міндеттемейді. Мұны да мұсылман жамағаты дұрыс тү­сінуі керек.

Жыл сайын жаңа оқу жылы қар­саңында оқушы қыздардың мектепке орамал тағып баруына қатысты қо­­ғамда түрлі пікірлер айтылады. Бұл мәсе­ле мүфтият қызметкерлерін де бей­жай қалдырмайды. ҚМДБ өз құзыреті аясында бұл мәселеге қатысты уәкілетті мемлекеттік мекемелерге тиісті ұсыныстар берді. Мұсылман жама­ға­тының өтініші ескеріліп, оң шешім қабылданады деп үміттенеміз», деп жа­зылыпты. Аталған мәлімдемедегі «орамал тағу – ұлттық дәстүріміз» деген сөздің негізділігі көңілімізде күмән тудырды. Себебі қазақ қыздары ежелден бастарына маржан-моншақпен әшекейленген сәнді бөрік пен тақия кимеуші ме еді? Тіпті ұзату тойында да орамал тақпай, әдемі сәукеле киіп, оны келін болып түскен жерінде де бала сүйгенше киіп жүрмеуші ме еді?

Ал шариғат бойынша балиғат жасы дегеніміз қай жас? Мұны білу үшін ҚМДБ-ның «Muftyat.kz» сайтына зер салдық. Онда жарияланған түсіндірме жазбада: «Шариғатта балиғат жасы ұл мен қыздың жыныстық жетілуімен байланысты. Әдетте ұл бала ұйқыдан тұрғанда поллюцияны (еріктен тыс шәуеттің бөлінуін) байқаса, қыз бала хайыз (етеккір) көрсе, сол сәттен бастап олар балиғат жасына жеткен (ержеткен, бойжеткен) болып саналады. Негізінде, қыз балалар 9 жастан, ұл балалар 12 жас­тан өтіп балиғат жасына жетеді. Осы кезде ешбір белгі байқалмаған жағдайда, көпшілік ғалымдардың көзқарасы бо­йынша 15 жасынан бастап екеуі де өзінен өзі балиғатқа толған болып есеп­те­леді. Олар бұл жаста өз бетінше шешім қабылдауға, шартқа отыруға құқылы, келтірген зиянды немесе жазаны өтеуге міндетті. Жетім бала осы уақыттан бас­тап жетімдіктен шығады. Бозбала бұл жасқа жеткенде әлсіз әке-шешесіне, қыз бауырлары мен балиғат жасына тол­маған інілеріне қамқорлық жасауға тиіс. Сондай-ақ балиғат жасына толған балаға бес уақыт намазын үздіксіз оқу, Рамазан айында толық ораза ұстау, қара­жаты жеткен жағдайда зекетін беру, қа­жылыққа бару – парыз», делініпті. Яғни өз мәлімдемесінде шариғатқа сүйенген ҚМДБ-ның пікірі бойынша балиғат һәм кәмелет жасы қыздар үшін 9 жастан басталады және олар балиғатқа толған күнінен бастап бастарына орамал тағып жүруге тиіс екен.

Осы ретте Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева әлеуметтік же­лі­дегі парақшасында: «Қазір әлеу­меттік желіде мектептерде хиджаб кию мәселесіне қатысты талқы тоқтар емес. Осыған байланысты, діни салаға жа­уап­ты лауазымды тұлға ретінде өз тарапымнан түсініктеме беруді жөн көріп отырмын.

Ата заңға сәйкес елімізде дін мем­лекеттен бөлінген. Сөз жоқ, мемлекет дін бостандығына кепілдік береді. Бірақ біз – зайырлы елміз! Сол үшін де мемлекеттік саясаттың барлық мәселесі діни пәтуалармен емес, азаматтық нор­ма­лармен реттеледі. Құқықтық-нор­ма­тивтік актілер әрбір оқушыға мектеп қабыр­ға­сында арнайы бекітілген форма киюді міндеттейді. Өйткені білім беру ерек­шелігі бірыңғайлықты талап етеді.

Ал Конституциямыз бойынша мек­тептің міндеті – ел азаматтарына сапалы білім беруге кепілдік беру және оны қамтамасыз ету. Сондықтан да мектепте бала ең алдымен сапалы білім алуы керек. Содан кейін барып, ержете келе діни наным-сенімін, қандай киім үлгісін киетінін өзі шешеді деп ойлаймын», деп жазғаны ойымызға оралды.

Министр айтқандай, «мемлекеттік саясаттың барлық мәселесі діни пәтуа­лар­мен емес, азаматтық нормалармен рет­телетінін» ескерсек, ҚМДБ-ның оқу­шы қыздардың мектепке орамал та­ғып баруына қатысты мәлімдеме жасап, уәкілетті мемлекеттік органдарға ұсыныс беруін қалай бағалауға болады? «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңның 3-бабының 9-тармағында діни бірлестіктер мемлекеттiк органдардың қызметіне араласпайды және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауға мiндеттi деп көрсетілген. Ендеше, мүфтияттың балиғаттық жас тура­лы шариғат қағидатын қолданыс­та­ғы заңнамадан жоғары қоюын қалай тү­сінуге болады? Ата заңында өзін зайырлы мемлекет деп жариялаған елімізде шариғат емес, заң үстем болуға тиіс.