Бұл туралы Алматыда өткен Орталық Азиядағы электрондық коммерция бойынша бірінші халықаралық форумы − «Central Asian E-commerce Forum – 2023»-те айтылды.
Вице-министрдің айтуынша, Орталық Азияның барлық елінде электрондық коммерцияны үдемелі дамыту үшін қағазсыз сауданың қолайлы экожүйесін құру үшін күш-жігерді біріктіру қажет. Бірінші қадам e-сommerce дамыту жөніндегі Орталық Азия елдерінің келісімін әзірлеу және қабылдау болуы мүмкін.
«Бүгін біз бәріміз цифрлық экономиканың қатысушысы болдық. Біз карталар мен смартфондарды пайдаланамыз, қашықтан онлайн сатып алулар жасаймыз, таксилерді пайдаланамыз және үйге жеткізуге тапсырыс береміз. Кейінгі жылдары Орталық Азия аймағында электрондық коммерцияның айтарлықтай өсуі байқалғанымен, кәсіпкерлер e-commerce ұсынатын барлық мүмкіндіктер мен артықшылықтарды тиімді пайдалана алатын көптеген бағыттар әлі де бос», дейді Mastercard Орталық және Шығыс Еуропадағы мемлекеттік сектор жөніндегі вице-президенті Энгин Яшар.
Форум 4 панельдік сессияны қамтыды. Оның барысында қатысушылар Орталық Азия өңіріндегі e-commerce алдында тұрған саланы дамыту стратегиясынан және финтех-инновацияларды пайдаланудан бастап цифрлық технологиялар дәуіріндегі үздіксіз оқыту мәселелеріне дейін және елдер мен өңірлер арасындағы цифрлық сауда дәлізін дамытуға дейінгі көптеген мәселелер бойынша пікірлерімен бөлісті.
«Әлеуетті ашу: Орталық Азиядағы e-commerce даму стратегиялары» атты бірінші панельдік сессия барысында қатысушылар аймақ елдерінде e-commerce өсуіне ықпал ететін тәсілдер мен стратегияларды талқылады. Сарапшылардың пікірінше, Орталық Азия өңірінің жаһандық электрондық коммерция нарығындағы үлесі небәрі 0,1 пайызды құрайды, бұл дамудың орасан зор әлеуетін көрсетеді. Маркетплейстердің рөлі артып келе жатқаны және олардың өсуін сақтау маңызды екендігі атап өтілді. Келесі жылы онлайн операциялардың 72 пайызы дәл маркетплейстерде болады деп күтіліп отыр.
Нарық сарапшылары Орталық Азия өңірінде даму мүмкіндіктерін тартымды инвестициялық ортамен, деректерді талдаумен, сауда дәліздерін кеңейтумен байланыстырады. Өз кезегінде Сауда және интеграция министрлігі Қазақстан үшін ең үздік заманауи сауда-логистикалық хабтардың бірі болу міндетін белгілеп отыр. Біздің тарап электронды коммерцияның жаһандық нарығына кіру үшін Орталық Азия елдерінің күш-жігерін біріктіру мәдени және тарихи тамыры ортақ аймақ үшін тиімдірек болар еді деп есептейді.
«Орталық Азиядағы E-Commerce-тегі финтех инновация» сессиясында отандық және шетелдік финтех-компаниялар мен банктердің өкілдері бүкіл әлем бойынша мемлекеттер мен қоғамдар цифрлық трансформациядан өтіп жатқанын және осыған байланысты төлем қызметтерін көрсетудің үздіксіздігін қамтамасыз етуде және цифрлық төлемдерге көшу үшін ынталандырулар жасауда нарықтың барлық қатысушыларының рөлі артып келе жатқанын жеткізді.
Орталық Азия сарапшылары GovTech-ке назар аудару қажет екенін айтып, Қазақстан мысалын алға тартты. Онда мәселен мемлекеттік сервистердің дамуы нарыққа үлкен серпін берді, күрделі өнімдер цифрланған кезде e-commerce өнімдерінің интеграциясы орын алды, жіксіз авторизация және трафиктің жіксіз ағыны жолға қойылды. Инфрақұрылымды құратын, банктерге көмектесетін және клиенттік тәжірибені қалыптастыратын Mastercard сияқты халықаралық төлем жүйелерінің болуы да маңызды.
«Upskilling E-commerce: цифрлық технологиялар дәуіріндегі үздіксіз оқыту» сессиясының қатысушылары электрондық коммерция саласы үшін кадрларды даярлау және олардың біліктілігін арттыру мәселелерін қозғады. Сарапшылар кәсіпкерлердің цифрлық дағдыларын қалай дамыту керектігі, білім беру секторына инвестиция салатын жеке сектордың рөлі, ШОБ үшін қолжетімді білім берудің маңыздылығы туралы пікірлерімен бөлісті.
Mastercard өкілі Қазақстандағы сәтті жұмыс істеп тұрған э-коммерция онлайн-мектебін мысалға келтірді (ecommerce.jumysbar.kz). Онда бүкіл ел бойынша 3 000-нан астам кәсіпкер оқытылды. Қазан айының ортасына қарай Алматы қаласы әкімдігі мен цифрландыру басқармасының қолдауымен ЖОО студенттері үшін MOST Business Intelligence-пен бірлесіп мектеп-инкубаторды іске қосу жоспарлануда, ал жақын арада Өзбекстанда осындай электрондық коммерция мектебі ашылады.
Спикерлер TechnoWomen сияқты әртүрлі ұйымдар арқылы технологиялық саладағы әйелдерге білім беруге ерекше назар аударды. Қазіргі кәсіпкерлер үшін қажетті дағдылар ретінде спикерлер өзгерістерге тез бейімделу, үздіксіз оқыту мен эксперименттерге ұмтылу және цифрландыруды табысты бизнес жүргізу үшін негізгі талап ретінде қабылдау сияқты дағдыларды атады.
«Көпірлерді жалғау: цифрлық сауда дәлізін дамыту» форумының қорытынды сессиясы өңір елдері арасындағы көлік және сауда дәліздерінің ағымдағы жай-күйін талқылауға арналды. Дамыған көлік инфрақұрылымының болуына қарамастан, одан әрі жақсарту үшін облыстар бар. Мысалы, басқару мен бағдарламалық қамтамасыз етуді жетілдіру, кейбір елдер сауда (Қытай және Әзербайжан), трансшекаралық қағазсыз сауда (Қырғызстан) рәсімдерін оңайлату жөніндегі шараларды іске асыру бойынша көрсеткіштерді жақсартты.
Цифрлық дәліздерді дамыту мәселелерінің ішінде спикерлер сондай-ақ елдер арасындағы қарым-қатынастың саяси мәселелері, сауда заңнамаларының сәйкес келмеуі, цифрландыру мен инфрақұрылымның әртүрлі деңгейі сияқты мәселелерге назар аударды. Ең үлкен мәселелердің бірі – адами капитал, мамандарды оқыту, қызметкерлердің дағдыларын жетілдіру. Сессияға қатысушылар барлық дәліздерде логистика, инфрақұрылым, көлік, экспорт-импорт – цифрлық құжаттамасы болуға тиіс деген қорытындыға келді.
Жалпы, Орталық Азиядағы электронды коммерция нарығы кейінгі жылдары тұрақты өсуді көрсетіп отыр және келешектегі перспективасы жағымды. Бұл интернет жылдамдығының артуына, ұялы телефондардың көбірек қолданылуына, халықтың өсуіне және басқа факторларға байланысты. Сондықтан өңір елдерінің ынтымақтастығы Орталық Азияның e-commerce индустриясын дамыту үшін өте маңызды. IMARC Group мәліметтері бойынша, Орталық Азиядағы электрондық коммерция нарығының көлемі 2022 жылы 8 миллиард долларға жетті және алдағы бес жылда 25,4 пайызға өседі деп күтіліп отыр.
