Мыңжылдық тарихы бар археологиялық-мәдени ескерткіштерімен де ерекшеленеді. Ғасырлар қойнауынан жеткен «Алтын адам» да осы өңірден табылса, оған қоса 100-ден аса сақ дәуірінің қорғандары мемлекет қамқорлығында.
Осылайша, тарихы тереңнен тамыр тартатын өлкенің інжу-маржаны, рухани қазынасына айналған аудандық орталық кітапханасының көненің көзіндей ескі әрі құлауға шақ ғимаратта орналасқаны туралы қаламгер Шаяхмет Құсайынұлынан хабардар болып, аталған мекемеге арнайы атбасын бұрған едік. Есік қаласының қақ ортасында орналасқан ақбоз үйдің табалдырығын аттай бере, жаға ұстатар жағдайдың ақиқаттығына көз жеткіздік.
Ескі заманнан қалған ғимараттың қабырғасы сөгіліп, іргесінен сыз, төбесінен су өтіп, көктің иісі мүңкіген залда кітапханашылар «шықпа, жаным, шықпамен» күнелтіп келе жатқандығының куәсі болдық. «Осы жазда ұжым мүшелері бірлесіп, оқырманнан ұят болмас үшін өз күшімізбен оқу залын ағартып, қалыпқа келтірдік. Көріп тұрғаныңыздай, рухани құндылығымыз құндақталған кітаптарымызды қоятын орын жоқ. Біразы үстел астында, бұрыштарда буылып-түйіліп тұр», дейді кітапханашы Гуля Саурықова.
Көне заманда көпестің үйі болған бұл ғимаратқа қоныс аудармас бұрын да кітапханашылар «көшпелілер күйін» кешіпті. Кеңес кезінде 63 кітапханасы бар іргелі ауданда бүгінге жеткені Шелек және Есік қаласындағы орталық кітапханалар ғана екен. Бүгінгі аудандық орталық кітапханаға 21 ауылдық кітапхана қарайды. Олардың да жай-күйінің мәз еместігін әңгіме ауанынан аңғардық. Әсіресе Тұманбай ақын туған Қазатком және Қазақстан ауылындағы кітапханалардың жағдайы тіптен сын көтермейтіндігі тілге тиек болды. Көктөбеде кітапхана мүлдем жоқ екен. Ауылдардың көбінде «кітапхана» деп айдар таққаны болмаса, кітапхана деген атына заты үйлеспейтіні, ондағы қызметкерлердің тар жерді «тамаша» қылып, жылынарға жер таппай, бүрсеңдеп жүргендерін ашып айтты. Интернет жүйесі орталықта ғана болмаса, бәріне бірдей қолжетімді еместігіне де ешкім бас ауыртпайтын сыңайлы. «Осы кітапхананың 50 жылдан бергі оқырманымын. Менің 1 пайыз талантым бар шығар, 99 пайызы осы кітап оқудың, еңбектенудің арқасында келді. Кітапхана есігін күнара ашамын. Мына жағдайларына жаным ауырады. Мәдениет үйінің жертөлесінде отырғанда да намыстан өртеніп едік. Енді, міне, «тубдиспансердің» ғимаратындағы күйі осындай адам төзгісіз болып тұр. Өз ісіне адал кітапханашылардың көрмегені жоқ. Он сегіз жыл кітапхана директоры болған Салтанат Мамажанованың ерен еңбегінің арқасында 2004 жылы осы мекеме кітапхана меншігіне өтті. Оған дейін тұрақты орын таппай, көшіп-қонумен әлек болды. Содан бергі 20 жылға жуықтаған уақыт аралығында төбеден өткен суға әр жерден тосқауыл қойып, қыстай от жағып, күл шығарып келеді», деп кейіді Еңбекшіқазақ ауданының Құрметті азаматы, белгілі журналист Шаяхмет Құсайынұлы.
Жалпы аумағы 257,5 шаршы метрге орналасқан кітапхананың кітап қоры – 50 мыңнан асады. Оны сақтайтын арнайы орын болмағандықтан ескі кітаптарды «буып-түйіп» төбеге шығарып тастаған. Ал қорды жаңа кітаппен толықтыруда оқырманға алақан жайып отырғандықтарын жасырмады. «Оған қоса, кітап қорының дені орысша кітаптар» деген кітапханашылар қордағы бұл кітаптарға сұраныс жоқтығын, ал қазақтілді кітаптардың тапшылығын айтып тауыса алмады. Биыл аудандағы Асысаға, Қаратұрық, Көлді, Қорам, Қайназар және Қырбалтабай ауылдарында ашылған 6 кітапхана қоры түгелге дерлік ескі кітаптарға толғаны да кітапханашылар көңілін құлазытқан. Жиһаз мәселесін айтудың өзі артық. Алажаздай ақтап, жуып-шайып қалыпқа келтіретін кітапхана іші қысты күнгі көмірдің күлімен кірлеп, ысталып қалатыны айтпаса да түсінікті.
Мұнда оқырманға 30-40 жылдан астам уақыттан бері қызмет етіп келе жатқан тәжірибелі кітапханашылар Сәния Әзизова, Гүлнара Жандосова, Рока Галина бастаған, кейінгі жылдары келген Гуля Саурықова, Ләззат Тәліпова, Назгүл Мұңсызбаевамен толыққан, бүгінгі директоры Дариға Жанәбілова, Гүлзада Жұмабаева, Бақытжан Ақберен сынды 12 адам штатта еңбек етуде. Бұған қоса ғимарат күзетшісі мен от жағып, күл шығаратын еңбек адамдары бар. Рухани қазынаның қормалына айналған жандардың арманы ортақ. Ол – 8,5 сотық жері бар ескі ғимараттың орнына заманауи еңселі екі қабатты кітапхана салынса деген ізгі тілек қана.
«Типтік кітапхана болса жүзеге асыратын талай игі бастамалар бар. Әсіресе жас оқырмандарды тартуда қызықты іс-шаралар, басқосулар ұймыдастыруға болар еді. Коворкинг орталығын ашсақ деген де арман күйінде қалуда», дейді 40 жыл қызмет еткен кітапханашы Сәния Әзизова.
«Адамды адам еткен – кітап, адамзат еткен – кітапхана» деп Әбіш Кекілбайұлы айтқандай, кітапты қадірлеп, оны оқырманға жеткізуде жүйелі жұмыс жүргізуден айнымай келе жатқан Есік орталық кітапхана қызметкерлері жағдайдың жоқтығына қарамастан, табанды еңбек етіп келеді. Рухани өмірдің өзегіне айналған кітапханашылардың кәсіби мәртебесін көтеріп, тұлғалық қадір-қасиетін арттыру мақсатында Үкімет 24 қазанды – Кітапханашылар күні етіп бекіткені белгілі.
Еңбекшіқазақ ауданы облыстағы халық саны 320 мыңнан асатын іргелі аудан саналады. Есік қаласының халқы 35 мыңнан асты. Қала орталығындағы кітапхананың сыйқы адам шошырлық жағдайда екенін көптен көтеріп жүрген журналист Шаяхмет Құсайынұлы: «Айта, айта Алтайды, Жамал апай қартайды» демекші, бұл шетін мәселені айта, айта мен де қартайдым», деп налиды.
Кітапханашылардың жанайқайын жауапты орындар естіп, жаңа ғимарат салынса, Есік қаласының рухани орталығы жаңарумен қатар, кітапсүйер қауымның еңсесі көтерілер еді.
Алматы облысы,
Еңбекшіқазақ ауданы
