«Қазіргі заманда азаматтардың шығармашылық әлеуетіне және зияткерлік капиталына арқа сүйейтін «креативті өндіріс» салалары шынайы инклюзивті экономиканы дамытудың қайнар көзі саналады. Бұл аз десеңіз, креативті экономика дарынды әрі шығармашыл адамдарды өзіне тартатын ірі қалалардың дамуына ықпал етуші күшке айналды. Қазақстанда бұл сала әлі дамымаған. Креативті индустрияның ішкі жалпы өнімдегі үлесі бір пайызға да жетпейді, жұмыспен қамту саласындағы үлесі өте төмен. Дегенмен дарынымен бүкіл әлемді мойындатып жүрген отандастарымыз аз емес. Біз елімізде креативті экономиканың жан-жақты дамуына барлық жағдайды жасауымыз керек. Соның ішінде зияткерлік меншікті қорғайтын құқықтық тәсілдер қажет. Бұл – өте маңызды мәселе», деген еді Қ.Тоқаев.
Осы орайда Президент Жолдауда бірқатар тапсырма берді. Мәселен, қазіргі таңда креативті индустрия орталықтары 3 ірі қалада (Астана, Алматы, Шымкент) шоғырланғанын, өңірлер назардан тыс қалып отырғанына тоқталды. Мемлекет басшысының пайымдауынша, дарынды азаматтарды өзіне тартатын орындар, яғни кретивті индустрия орталықтары барлық облыс орталығында болуға тиіс. Онда креативті адамдардың өз өнімін коммерцияландыруына көмек көрсетілуі керек.
«Креативті индустрия субъектілері өндіріс ерекшелігіне байланысты кәсіпкерлікті қолдау бағдарламаларына толық қатыса алмайды, қаржылай көмек те ала алмайды. Оларға қолдау көрсетуге арналған шаралардың жеке топтамасын әзірлеу қажет деп санаймын», деді Қ.Тоқаев.
Мемлекет басшысының креативті индустрияны дамыту жөніндегі тапсырмасын орындау мақсатында қызу жұмыс басталды. Мәселен, Мәдениет және ақпарат министрлігі Ұлттық экономика және Қаржы министрліктерімен бірге кешенді шара қабылдады.
Сала басшысы Аида Балаеваның айтуынша, негізгі мақсат – шығармашылық субъектілеріне салықты жеңілдету. Осы кешенді жұмыстың нәтижесінде Үкімет арнайы қаулы қабылдады. Құжатқа сәйкес, 40 қызмет түрі арнайы бөлшек салық режіміне өтті. Яғни бизнес КТС, жеке табыс салығы, ҚҚС төлеуден босатылды.
«Аталған қызмет түрлерімен айналысатын субъектілер енді бірыңғай салықты ғана төлейді. Бұл жеке кәсіпкерлер үшін 2 пайыздан 4 пайызға дейін, ЖШС үшін 8 пайызға дейін болады. Тек компанияның жылдық айналымы 2,2 миллиард теңгеден аспауы, ал штатта 200 адамнан көп болмауы қажет. Салықты жеңілдету кино, бейнеконтент пен телебағдарламаларды өндіруге және одан кейінгі өндіріске, музыкалық шығармаларға дыбыс жазу мен басып шығаруға, театр және музей өнеріне, сәулет және дизайнға, қолөнер бұйымдарына, халық шығармашылығына және кәдесыйлар өндірісіне әсер етеді.
Осы қолдау шарасын әзірлеу барысында халықаралық тәжірибені мұқият талдағанымызды атап өткім келеді. Ең озық елдердің (Ұлыбритания, Германия, Оңтүстік Корея) тәжірибесі креативті индустрияны дамыту үшін салықты жеңілдетуге ерекше мән беру керектігін көрсетеді. Аталған жұмыс – саланы ауқымды дамытуға бағытталған алғашқы қадамдардың бірі. Бұл осы саладағы игілікті бастамалардың бірі деп білеміз», дейді Мәдениет және ақпарат министрі А.Балаева.
Креативті индустрияға елімізде енді-енді ден қойылып келеді. Әзірге бұл саланы экономиканың драйвері деп атау қиын. Дамыған елдердегідей Қазақстан қомақты пайда тауып отырмағаны да түсінікті. Мәжіліс депутаты Данабек Исабеков мұның бірнеше себебін айтады. Біріншіден, ел тұрғындары көз көріп жүрген бизнес түрлерінен өзгесіне бет бұра бермейді.
«Мәселен, жұмыспен қамту орталықтарына ұсынылған бизнес-идеяларды қарасақ, тігін тігу, торт пісіруден аспайды. Әрине, бұл бағытта жұмыс істеп, табыс тапқанына қарсы емеспіз, қайта қуанамыз. Бірақ екінің бірі айналысуға қолжетімді болғандықтан, бәсеке жоғары, қажырлы еңбекті талап етеді. Сондықтан креативті индустрияның мүмкіндіктерін халыққа жан-жақты түсіндіру жолға қойылғаны дұрыс», дейді Д.Исабеков.
Екіншіден, депутат креативті экономика саласын жетілдірудің заңды тетігі әлі нақтыланып, жүйеленбегенін алға тартады. Креативті бизнесті мемлекеттік қаржылай қолдау, инвестиция салғандағы жеңілдіктер қарастыруды ұсынады.
«Үшіншіден, креативті экономикаға жататын бизнес түрлерін қайта қарап, ауқымын кеңейту керек. Мәселен, Таиландта креативті салаға ұлттық тағамдар мен медицинаны қосады. Бұл жағын да қайта қарастырған жөн. Төртіншіден, Кореяда креативті контент агенттігі (KOCCA) саланың дамуына жауапты. Бұл ведомство киноиндустрия саласынан бастап дыбыс жазу мен музыка өндеу, компьютер және виртуалды ойын түрлеріне дейін сүйемелдейді. Бүгінде Оңтүстік Кореяда креативті индустрия жетекші сала саналады. Осындай тәжірибені ескеріп, біздің елде де арнайы агенттік құру маңызды. Алматы қаласының Креативті индустрия басқармасының тәжірибесін зерделеп, өзге облыстарда да құру керек», дейді Д.Исабеков.
Былтыр күзде Алматыда «New media forum» өткені белгілі. Жиында креативті экономика мәселелері жан-жақты талқыланған-ды. Сол жиында әнші, сценарист, продюсер, «Орда» тобының мүшесі Ерболат Беделхан тұщымды ой айтты. Оның пайымдауынша, креативті индустрияны дамыту үшін жеке кеңістік қажет.
«Қазақ тілін медиакеңістікке шығармайынша, біз дербес бола алмаймыз. Әлемдік нарыққа өзіміздің тілімізбен шықпасақ, өзіміздің кеңістігімізді қалыптастырмайынша, біз өзімізді таныта алмаймыз. Осы ретте Кореяны алып қарайық. Өз тілінде әнін айтады, өз мәдениетін ұсынады, бүкіл әлемге өзін таныта алды. Шартарапты жаулап алғаннан кейін, ағылышын тілін де қолдана бастады. Осылайша, әлемдік нарықта өзінің тілі арқылы өздерін таныта білді», дейді Е.Беделхан.
Әнші қазақ тіліндегі креативті экономика дамыса, түркі мемлекеттеріне де ықпалы тиетінін алға тартады. Мұндай жағдайда саланың аудиториясы 200 млн-ға дейін артуы мүмкін. Cценарист, жүргізуші, продюсер Марат Оралғазиннің пікірінше, кейінгі жылдары қазақ тіліндегі контентті көретіндер саны артып келеді. Дегенмен қазақ тілінде креативті индустриямен айналысатындарға үлкен жарнама берушілер назар аудармайды.
«Қазақша контентке жарнама берушілер көп келе бермейді. Мәселен, орыстілді блогерлер «Samsung», автокөліктерді жарнамалап жүрсе, қазақ тіліндегі блогерлер пицца, донерлермен шектеледі. Яғни жарнама берушілер 90-жылдардағы қазақшаға ешкім қарамайды деген ескі көзқараста қалып қойған. Сондай-ақ жарнама берушілер қазақтілді контент көрерменнің сатып алу мүмкіндігі жоқ деп ойлайды. Бұл – жаңсақ пікір. Көлік салондары мен техника дүкендерінде көбіне қазақтар сауда жасайтынын түсінбейді. Олар өздерінің нақты тұтынушылары кім екенін білмей отыр», дейді М.Оралғазин.
Қорыта айтқанда, креативті индустрияны дамыту экономикаға тың серпін беретіні анық. Кейінгі жылдары қазақ тілінде контент жасаушылардың да, көрермендердің де артқанын ескерсек, бұл саланың мүмкіндігі мол. Құзыретті мекемелер аталған саланы заңнамалық тұрғыда нақтылауға күш салып жатыр, ендігі міндет – жұмысты жетесіне жеткізіп орындау.
