Қауымдастық сарапшыларының айтуынша, 2023 жылы сақталып отырған қатаң монетарлық жағдайлар, Украинадағы соғыс пен Таяу Шығыс қақтығысының теріс салдары, Қытай экономикасының әлсіз өсуі аясында әлемдік экономиканың келесі жылға өсуі бойынша болжамдар төмендеумен қайта қаралды.
«ХВҚ-ның қазан айындағы болжамына сәйкес 2023 жылдың қорытындысы бойынша жаһандық өсім – 3 пайыз, ал 2024 жылға арналған баға 2,9 пайызға төмендеді. Бұл ретте ХВҚ мен ҰЭМ-нің 2023 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан экономикасының өсуі бойынша бағалары іс жүзінде сәйкес келеді (тиісінше 4,6 пайыз және 4,7 пайыз). Алайда олар келесі жыл үшін айтарлықтай ерекшеленеді: ХВҚ болжамдарына сәйкес Теңіз кен орнын кеңейту жобасындағы кідіріс ІЖӨ-ге теріс әсер етеді. Бұл ретте Қазақстан экономикасының негізгі драйверлері 2024 жылы құрылыс (+8 пайыз), ақпарат және байланыс (+7 пайыз), сауда (+6,5 пайыз) және көлік (+5,6 пайыз) сияқты салалар болып қала бермек. Бұл ретте мұнай өндіру 95,4 млн тоннаға дейін ұлғаюы мүмкін», делінеді қауымдастық ақпаратында.
Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Қауымдастық сарапшылары 2023 жылы инфляция қарқыны Ұлттық банктің қатаң монетарлық саясаты, Үкімет қабылдаған шаралар кешені, сондай-ақ сауда әріптес елдеріндегі инфляцияның баяулауы (Ресей Федерациясында соңғы айлардың өсуі байқалады) аясында жыл басымен салыстырғанда екі есе төмендегенін атап өтеді.
«Инфляциялық қысымның төмендеуі әлемдік орталық банктерге пайыздық мөлшерлеменің көтерілу циклін аяқтауға мүмкіндік береді, бұл жаһандық стагфляция немесе рецессия ықтималдығын айтарлықтай төмендетеді. 2023 жылы азық-түлік пен металдар бағасының салыстырмалы тұрақтануын ескере отырып, 2024 жылы баға тұрақтылығының негізгі тәуекелі, әсіресе ОПЕК+ шаралары мен Таяу Шығыстағы соғыс қимылдарының күшеюінің әсерінен энергия бағалары болуы мүмкін. Акциялар нарығына келетін болсақ, 2023 жылы инвесторлардың тәуекел-тәбеті АҚШ-тың пайыздық мөлшерлемелерінен кейін долларлық құралдардың тартымдылығының артуына қарамастан жақсарды: қазынашылық кірістілік пен доллар индексі өзінің тарихи биіктеріне жетті», деп мәлімдейді.
Goldman Sachs болжамына сәйкес 2024 жылы S&P500 индексінің өсуі Америка экономикасының «жұмсақ қонуы» түріндегі «ілеспе желдің» салдарынан 8 пайыз болуы мүмкін және пайыздық мөлшерлемелердің төмендеу үдерісі басталуы мүмкін. Осылайша, биыл геосаяси тәуекелдер барынша кеміген жағдайда жаһандық макроэкономикалық жағдайлар тұтастай алғанда оң қалыптасуы мүмкін. ІЖӨ өсуі, инфляцияның төмендеуі және ұлттық валюта айырбас бағамының тұрақтылығы сияқты макро көрсеткіштерді қоса алғанда, бәрі дерлік Қазақстан экономикасына оң әсер ететін факторлар.
Сарапшылар ақша-несие саясатының жаһандық деңгейде қатаңдатылуы өзінің маңызды нәтижесін берді деп санайды. 2023 жылы АҚШ-тағы инфляция – 6,5 пайыздан 3,1 пайызға дейін, ЕО-да – 8,6 пайыздан 2,4 пайызға дейін, ҚХР-да – 1,8 пайыздан 0,5 пайызға дейін, Қазақстанда – 20,7 пайыздан 10,3 пайызға дейін, РФ-да 11,9 пайыздан 7,5 пайызға дейін төмендеді. Осыған байланысты дамыған және дамушы елдердегі монетарлық жағдайларды жеңілдету бойынша үміт айтарлықтай өсіп жатыр.
«Қаржылық жағдайдың ықтимал жақсаруы, өз кезегінде, әлемдік капитал нарықтарындағы тәуекелге деген тәбетті жандандырды және әлемдік экономикадағы рецессияға қатысты алаңдаушылықты жеңілдетті. 2023 жыл қор нарықтарының тарихына бастаманың «аюлардан» «бұқаларға» ауысқан жылы ретінде енетіні анық: S&P 500 2023 жылы – 24 пайызға, STOXX 600 – 12 пайызға, Nikkei – 27 пайызға, KASE – 28 пайызға, AIXQI 26 пайызға өсуде. Сонымен қатар олардың тарихи максимумдары жаңартылғаннан кейін, АҚШ-тың қазынашылық кірістілігі мен доллар индексі ставкалардың төмендеу циклінің басталуын күтуде айтарлықтай төмендейді, бұл өз кезегінде дамушы елдердің активтеріне қысымды айтарлықтай төмендетеді», деп мәлімдейді қауымдастық.
Тауар-шикізат нарығында көп бағытты өзгерістер болды. АҚШ-та және ОПЕК+ құрамына кірмейтін басқа елдерде шикізат өндірудің рекордтық өсімі, ҚХР экономикасының әлсіз өсуі аясында жыл мұнай бағасының шамамен 8 пайызға (барреліне 86 доллардан 79 долларға дейін) төмендеуімен жыл тәмам болды.
«Нарықта шикізат ұсынысын қысқарту бойынша ОПЕК+ шаралары айтарлықтай дәрежеде нарыққа қолдау көрсетеді», дейді сарапшылар.
Олардың болжамынша, біздің елде 2024 жылы күтілетін экономикалық өсу қарқыны салыстырмалы түрде жоғары (Ұлттық экономика министрлігі – 5,3 пайыз, Халықаралық валюта қоры – 4,2 пайыз, қаржы нарығының сарапшылары – 4 пайыз). Сонымен бірге мұнай өндірудің болжамды ұлғаюына (95,4 млн тоннаға дейін), ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға, бюджеттік ынталандыруға және елдегі ақша-кредит жағдайларын одан әрі қалыпқа келтіруге байланысты экономикалық өсім тәуір қалыптасуы әбден мүмкін.
ҰЭМ болжамына сәйкес 2024 жылы тауарлар экспорты 83,1 млрд долларды, импорт 60,7 млрд долларды (профицит – 22,4 млрд доллар) құрайды, бірақ төлем балансының ағымдағы шоты теріс болып қалады (-7,8 млрд доллар). Бұл өз кезегінде ұлттық валютаға түбегейлі қысым жасауы ықтимал.
