Капитал нарығына көтерілген компания

«Орталық Азия мен Кавказдағы аса ірі әуе компаниясы ретінде біздің осы саладағы мәртебеміз, нарықтық позициямыз және өсім профиліміз тартымды инвестициялық мүмкіндік бола алады деп сенемін. Біз жаңа қазақ­стан­дық және халықаралық ин­в­есторларды компания акционері ре­тінде қатарымызға қабылдауға да­йынбыз», дейді П.Фостер.

Акциялардың бағасы мен саны әлі белгісіз. Әуе компаниясының акциялары LSE, MFCA қор биржасында (AIX) және KASE-де сатылымға шығарылған. «Air Astana»-да акция­ларды тек үш сатушы бар: оның ішінде біз, «Самұрық-Қазына» және BE Systems. Транзакцияның жалпы көлемі 120 млн доллардан айтар­лық­­тай асуы мүмкін. Мен нақты бол­жам айта алмаймын. Біз Лондон қор бир­жа­сының ережелерімен шек­те­ле­міз», деді П.Фостер.

Қазір әуе компаниясы 2023 жылға арналған қаржылық аудиттің қоры­тын­ды­сын күтіп отыр. Сон­дықтан қандай да бір болжам жасау­дың қажеті жоқ. Ал П.Фостер компаниясы жұмыс іс­тей бастаған күннен бастап барлық кезең­де дерлік жақсы пайда әкелгенін атап өтті.

Сарапшылардың пікірінше, бас­тапқы орналастыру елдің инвести­ция­лық нары­ғына қатты әсер етеді. Halyk сарапшы­сы Алина Рыспаеваның айтуын­ша, әрбір жаңа ком­панияның IPO-ға шығуы отандық инвес­­тициялық нарыққа оң әсер етеді. Бұл – барлық ойыншы үшін, компанияның өзі үшін, брокерлер үшін және әрине, инвесторлар үшін тамаша мүмкіндік.

Сарапшылардың көпшілігі бәсе­ке­­лес ортаға шығарылатын ак­тив­тер тізі­мін кеңейтуді қолдап отыр. Бірақ ел көңілінде сол ком­па­ния­лардың IPО-дан кейінгі тағ­дыры не болмақ деген алаң көңіл бар. «ҚазМұнайГаз», «Самұрық-Энерго» немесе «KEGOC» сияқты ірі энергетикалық компаниялардың жекешелендіріліп, IPO-сы өткеннен кейін олардың өніміне тариф белгілеу мәселесі қоғамды алаңдатып отыр. Нарықтық қатынастар мемлекеттік меншік үлесін азайтуды құп көреді. Мем­лекет үлесінің кемуі экономиканың қоз­ғау­шы күшіне айнала алатын әлеу­меттік топ өсіп шығуына жол ашады. Қазіргі кедергі қаржылық сауаттың кемшіңдігіне ғана байланысты болып тұр.

«Air Astana»-ның жылдар бойы кейінге қалдырып келген көші 2024 жылдың алғашқы тоқсанына жос­парланып отыр. Компания акция­ла­рының кем дегенде 25 пайызы сатылымға шы­ғады. Лондон қор биржасы мен Аста­на халықаралық қаржы орталығына шығу уақыты осы жылдың ақпанына белгі­лен­ген.

«Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ же­ке­ше­лендіру және активтерді қай­та құры­лымдау департаментінің ди­ректоры Дастан Адиқожаев «Air Astana» АҚ акция­лары нарыққа шық­қан кезде қордың негізгі міндет­тері экономикадағы мемле­кет­тің үлесін одан әрі қысқарту, ком­пания­ларды кор­поративтік басқаруды да­мыту еке­нін айтты.

«Сондай-ақ компанияны дамытуға арналған мәміледен қаражат тарту арқылы және «Самұрық-Қазынаға» тиесілі үлесті сатқан жағдайда Ұлттық қор қаражатпен толықтырылады. Со­нымен қатар отандық бағалы қағаз­дар нарығын дамыту, халық­тың ин­вес­тициялық мәдениеті мен қар­жы­­лық сауатын арттыруға басымдық бері­леді», деді Д.Адиқожаев.

Бағалы қағаздарды қор биржасын­да орналастыру үшін «Air Astana» Citigroup Global Markets Limited, Jefferies International Limited және WOOD & Company Financial Services компанияларын тартты. Қазақстан тара­пынан бұл үдеріске «Halyk Finance» АҚ, «Freedom Finance Global PLC», сондай-ақ «BCC Invest» АҚ, «SkyBridge Invest» АҚ және «Jusan Invest» АҚ қатысып жатыр. «Air Astana» құнды қағаздарына өтінім­дер­ді қабылдау 29 қаңтарда басталды.

Естеріңізге сала кетейік, «Air Astana» – «Самұрық-Қазына» қоры (ак­ция­лардың 51%) мен британдық BAE Systems PLC компаниясының (акция­лардың 49%) бірлескен кәсіпорны. П.Фостер компания IPO-дан кем дегенде 120 млн доллар тартады деп күтеді, дегенмен түпкілікті сома әлде­қайда жоғары болуы мүмкін. «120 млн долларды қалай пайдаланады?» деген сауалға жауап берген ол бұл қаражат жаңа ұшақтарды сатып алуға емес, ком­панияның түрлі ішкі қызметін дамы­ту­ға жұмсалатынын айтып берді.

«Біз бұл ақшаны әуе кемелеріне техни­калық қызмет көрсетуге, техни­калық персоналды оқыту курстарына, жер­үсті жабдықтарына және борт­тағы та­мақтандыру сияқты қосымша қыз­мет­тер­ге жұмсамақпыз», деді П.Фостер.

Осы ретте Д.Адиқожаев журналис­терге «FlyArystan» қазірдің өзінде тәуелсіз ұйым екенін түсіндірді.

«Бұған дейін «FlyArystan» «Air Astana» әуе компаниясының құрылымдық бөлімшесі болған. Ал қазір «FlyArystan» – 100 пайыз еншілес компания. Яғни бұл қазірдің өзінде тәуелсіз заңды тұлға және бөлінді деп айтуға болады», дейді.

Сондай-ақ «FlyArystan» еншілес компания болып қала беретіні және мұнда ешқандай өзгерістер болмайтыны да осы жиында хабардар етті.

«Жақында «FlyArystan» әуе операто­ры­ның жеке сертификатын алады. Біз ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ба­қылаушы органдардың талаптарын орындауды жалғастырамыз. Бірақ бұл акционерлердің корпоративтік құ­рылы­мын­дағы ұсынылған өзгеріс­тер­ге еш­қандай әсер етпейді», деді П.Фостер.

Сарапшылар «Air Astana»-ның құнды қағаздарының күтілетін табысы қандай болуы мүмкін?» деген сұраққа жауап беру қиын болатынын, болжам жасау әлі ерте екенін осы күнге дейін талай рет айтқан. Жиын барысында сөз алған спикерлер бұл мәселені нарықтың өзі шешетінін тағы да қайталады.

Ал Д.Адиқожаев өз кезегінде қор биржасында орналастырылған компания­лар­дың акциялары уақыт өте келе өсе­тінін айтып өтті. Оның айтуынша, «Air Astana»-ның мем­лекеттік капитал нары­ғы­на шығуы – Қазақстан экономикасы мен тұтас­тай алғанда авиация саласы үшін маңызды оқиға. Ұсынылған мәміле құрылымы бойынша жергілікті валю­тадағы жай акцияларды да, АҚШ долларындағы жаһандық де­по­зитар­лық қолхатты да ұсыну жос­пар­ланып отыр.

Жергілікті ұсынысты жүзеге асыру үшін компания «Halyk Finance» АҚ бірлескен букреннер ретінде, «Freedom Finance Global PLC» жетекші менеджер ретінде, сондай-ақ бірлескен менеджер ретінде «BCC Invest» АҚ, «SkyBridge Invest» АҚ және «Jusan Invest» АҚ-ны тартты.

Брифингте біздің ұшақтар­дың неліктен ұзақ жылдар бойы басқа мемлекетте тіркелгені туралы мәселе көтерілді. П.Фостер бұл жағдайды кеме жұмысының ыңғай­лы­лығы мен қауіп­сіздігіне басым­дық беруімен түсін­дірді.

«Компания құрылған сәттен бас­тап барлық техникалық және техноло­гия­лық параметрі Еуропалық комиссия енгізген EASA Part-145 әуе ке­ме­леріне техникалық қызмет көрсету стан­дартының талаптарына сәйкес сер­тификатталған. Сондықтан Еуропалық Одақтың юрисдикциясында барлық техникалық және технологиялық параметрге толық сәйкестігін қамта­масыз ету үшін ком­панияның ұшағы тіркелді», деді П.Фостер.

Оның пікірінше, қазіргі басқару шешімі тиімді жұмыс істейді. Бұдан шығатыны, жақын арада отандық ұшақ­тар елімізде қайта тір­кеуден өтпейді.

Апта басынан бері отандық басылымдар «Air Astana»-ның қар­жы­лық капиталы қанша?» деген мәселені көбірек талқылап жатыр. Кейбір сарапшылар компанияның құны 481-ден 625 млрд теңгеге дейін немесе 1,06-дан 1,37 млрд долларға дейін болуы мүмкін екенін анықтады. Бұл ин­вес­тицияны алғанға дейін бағалау 453-тен 575 млрд теңгеге дейін немесе 1-ден 1,26 млрд долларға дейін ауыт­қуы да мүмкін.

Қазақстандағы жолаушылар ағы­ны 2019 жылмен салыстырғанда 2023 жылдың соңына қарай 53 па­йыз­ға көбейді деген дерек бар. Ал «Air Astana» Қазақ­стандағы ішкі тасы­малдаудың 69% және халық­аралық тасымалдаудың 53% үлесімен нарықтағы мықты позицияны сақтап отыр. Алдын ала мәліметке сенсек, IPO-да компания шамамен 1 млрд долларға бағалануы мүмкін. Британ­дық «BAE Systems» қорғаныс компаниясы мен Қазақстанның «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры өз үле­­сінің бір бөлігін инвесторларға ұсы­нады.

Қазір «Air Astana» акцияларының 49%-ы – «BAE Systems»-ке, ал 51%-ы – ұлттық әл-ауқат қорына тиесілі.Акцио­нер­лер өздерінің жалпы үлесін шамамен 50%-ға дейін қысқартуды жос­парлап отыр. Сонымен қатар нау­қан кезінде қосымша акциялар шы­ғарылады.

Апта басынан бері басқа брокерлер де өз бағаларын берді:

– «Jusan Invest» қолма-қол ақшаны есеп­ке алмағанда 415-тен 550 млрд тең­геге дейін, қолма-қол ақшаны есеп­ке алғанда 460-тан 595 млрд тең­геге дейін кең бағалау дәлізін белгі­лей­ді.

– «Halyk Finance» «Air Astana» әуе компаниясының әділ құнын 980 млн-нан 1,195 млн долларға дейін немесе IPO-ға дейін 445 млрд теңгеден 544 млрд теңгеге дейін деп болжайды.

Сарапшы Ғалым Құсайынов әлеу­мет­тік парақшасында «Air Astana»­ның қор нарығына шығуы көптен күтілген құбылыс екенін айтыпты. Сарап­шылардың дені Қазақстан аза­мат­­та­рының ірі компаниялардың IPO-сына қатысуына көңіл бөлу қажет екенін алға тартып отыр. Ал са­рап­­шылардың тағы бір тобы IPO ке­зінде қазақстандық жеке тұлға­лар мен институционалдық инвес­тор­лардың өтініштері бірінші кезекте қа­нағаттандырылуға тиіс деп тұжы­рым­дайды.

АЛМАТЫ