Фото: pixabay.com
«Бұл – әлемдік азық-түлік нарығындағы бағалардың төмендеуі, Орталық банктердің тежеуші саясатына қатысты сыртқы инфляциялық ортаның жақсаруы. Бірақ инфляцияның өсуі мүмкін кейбір факторлар мен тәуекелдер сақталып отыр. Оған экономика ішіндегі тәуекелдер орнықты тұтынушылық сұранысқа, фискалдық ынталандыруға, жоғары инфляциялық күтулерге және реттелетін баға реформаларының тоқтаусыздығынан», дейді Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов.
Бас банк басшысы сыртқы ортада Ресейдегі инфляцияның жеделдеуіне орай, тәуекелдер байқалып, бұған дейін айтылған риторикаға сәйкес әрекет ететіндігін, қатаң ақша-кредит шарттары ұстамды қалпында тұрғандығын, бұл инфляцияның орнықты түрде төмендеуін қамтамасыз етіп, ортамерзімді келешекте инфляцияны 5%-ға жуық тұрақтандыру қажеттігін жеткізді.
Өткен жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляция 9,8%-ды құрағаны, Үкімет пен ақша-кредит саясатының инфляцияға қарсы қолданған шаралары түрткі болғанға ұқсайды. Бұған әртүрлі саладағы өндірушілердің бағасы төмендеп, жоғары базаның әсері маңызды рөл атқарған. Бүгіндері әлемдегі инфляциялық қысымның әлсіреуі де еліміздегі инфляцияның төмендеуіне ықпал етіп отыр. Бағаның өсуіне ақылы қызметтер, оның ішінде тұрғын үй-коммуналдық қызметтерді реформалаудан қалыптасқан бағалар айрықша үлес қосқан. Азық-түлік инфляциясы 8,5%-ға және оған жатпайтын тауарлар бағасының өсуі 9,1%-ға дейін төмендеген. Ал қызметтер инфляциясы «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасын жүзеге асыруда тарифтер 12,4%-ға дейін ұлғайған.
Сонымен осы жылы күтілетін инфляцияның медианалық көрсеткіші біршама төмендеп, 16,4%-ды құрады. Респонденттер болашақта бағаның ықтимал өсуіне тамақ өнімдері мен жанар-жағармай бағасының өзгеруі себеп болатындығын айтады.
Былтыр экономиканың өсуі қысқамерзімді экономикалық индикатор негізінде 5,1%-ға бағаланып, Бас банктің болжамына сәйкес келген.
Мұнай өндірудің ұлғаюы, тамақ өнімдері өндірісінің кеңеюі, жеңіл өнеркәсіп пен машина жасаудың өсуі өнеркәсіп секторындағы өндіріс көлемін 4,3%-ға арттырған. Сондай-ақ 13,3%-ға қымбаттаған құрылыс пен 7,1%-ға өскен ақпарат және байланыс салалары да экономикада оң өсім тіркеген.
Дегенмен өткен жылдағы астық түсімінің нашарлығы ауыл шаруашылығы 7,7%-ға айтарлықтай төмендетіп тастады.
Сонымен сыртқы секторда инфляциялық қысымның әлсіреуі жалғасып, біршама Орталық банктің тежеуші ақша-кредит саясаты нәтижесінде әлемдегі инфляция баяуласа да, көптеген елде әлі де таргеттен жоғары көрінеді. Алайда Орталық банктердің көбі ұзақ уақыт бойы мөлшерлемелерді жоғары деңгейде сақтау қажеттігін айтады. Еліміздің негізгі сауда серіктесі саналатын Ресейдегі инфляция 7,4%-ды құрап, ішкі сұраныстың жедел өсуіне және инфляциялық күтулердің жоғарылауына жол ашқан. Банк өкілі Еуроодақта Еуропа Орталық банкінің тежеу саясаты жағдайында инфляцияның баяулау үрдісі 3,1% деңгейінде байқалып отырғандығын мәлімдейді. Дегенмен 2% таргетке 2026 жылы ғана қол жеткізу мүмкін деген жорамалдың да жоқ еместігін, яғни жоғары пайыздық мөлшерлеме ұзақ уақыт бойы сақталады деген болжам бар. Біздің саудадағы тағы бір серіктесіміз Қытайда экономикалық белсенділіктің әлсіз көрсеткіштері жағдайында үш ай қатарынан 0,3% дефляция болған.
«Инфляцияны 5%-ға жеткізу туралы ортамерзімді басты мақсатымызға жету үшін осы аралықта ұстамды қатаң ақша-кредит шарттарын сақтау керек. Біз жаңадан түсетін деректерді мұқият қадағалап, айтарлықтай өзгерістер енбеген жағдайда базалық мөлшерлемені біртіндеп төмендетуді жалғастырамыз. Дей тұрғанмен мөлшерлеме бойынша шешімдерде үзілістер болуы мүмкін екенін де жоққа шығармаймыз. Бұл жерде атап өтетін жайт төмендеу циклі ұзақ болуы мүмкін», дейді Бас банкир.
Иә, Ақша-несие саясаты комитетінің базалық мөлшерлемені 15,75%-дан 15,25%-ға төмендетуі ақпан айынан бастап депозит мөлшерлемесі де өспейтіндігін білдіреді. Талдау жүргізген сарапшы-мамандар депозит ашып, жоғары мөлшерлемені ұстап қалатын уақыт келгендігін, ең жоғары мөлшерлемелері бар жеке депозиттер нарығын екшелеп, ақшаны мерзімінен бұрын алуға мүмкіндік бермейтін жинақ салымдары, депозиттерді толтыру мүмкін еместігін айтады. Алғашқы алты айда ең жоғары тиімді мөлшерлеме жылына 17,8% болса, оны «Home Credit Bank» (жинақ депозиті) ұсынып отыр. Одан кейінгі орында 17,7% мөлшерлемемен КЗИ Банк. Ал 17,5%-дық мөлшерлемені ұсынып отырған екінші деңгейлі банктер саны төртеу.
Жылдық депозит сегментінде ең қолайлысы «Home Credit Bank» (ЖТСМ – 16,9%) пен Қазақстан-Зираат халықаралық банктен (16%) бөлек, тағы төрт екінші деңгейлі банк 15,7% ұсынымдарын білдіреді.
Екі жылға депозит ашу кезінде «Home Credit Bank» 14,3% ЖТСМ, «Halyk Bank» (14%) пен «Нұрбанк» (12,2%) бар.
«Bereke Bank» 17,6%-ға дейін, бірақ банк қандай мерзімде және қандай жағдайда жұмыс істейтіндігі көрсетілмеген.
Шолуда «ВТБ» банк өнімдері қарастырылмады. Бұл ресейлік еншілес банк, оның бас компаниясы санкцияларда, бірқатар шектеулерге әкеледі. Айта кетерлігі, банктерде арнайы ұсыныстар бар. Егер депозит сомасы 10 млн теңгеден асатын болса, Еуразиялық банк секторында жаңадан ашылған депозиттер үшін жоғарылатылған мөлшерлеме 6 ай мерзімге 18% екендігін көрсетеді.
Нарықта одан өзге де арнайы өнімдердің ішінде, мәселен, депозиттің орнына депозиттік сертификатты сатып алу жағы бар. Сертификаттар бойынша пайыздық мөлшерлеме депозиттерге қарағанда жоғары. Бірақ депозиттік сертификатқа қазақстандық депозиттерге кепілдік беру қоры жеке тұлғаларды кепілдендірмейтіндігін есте ұстаған жөн.
Сонымен «Home Credit Bank»-те 60 ай – 17,25%, 36 ай – 18%, 24 ай – 18,5%, 12 ай – 17,5% икемді (100 мың теңгеден бастап) 24 ай – 16,5%. Мұндағы мөлшерлеме мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда да аяқталмайды. Қазіргі таңда елімізде инфляция түпкілікті түрде тұрақтанды деп айтуға да негіз жоқ емес. Сыртқы инфляциялық фон да қолайлы үдерісте. Мамандар базалық мөлшерлеменің төмендеуімен қатар, депозиттер де арзандайды, сондықтан осы уақытта мөлшерлемелерді бекіту арқылы ең тиімді шарттарды сақтауға мүмкіндік жеткілікті екендігін тағы бір мәрте еске салады.
