Қазынада алтынның жатуы экономикада тұрақтылық сақтауда сенімділік береді. Әсіресе қаржылық белгісіздік кезінде. 2023 жылдың қорытындысы бойынша, еліміздің халықаралық резерві 36 млрд теңгеге бағаланды. Бұл – елдің алты айлық импортын жабуға жеткілікті қаражат. Мемлекет алтын қорын төлем балансының тапшылығы, төл валюта бағамын қолдау, сыртқы мемлекеттік қарызды жабу және өзге елдермен есеп айырысу операцияларын жүргізу мақсатында қолданады.
«Соңғы бірнеше жыл бойы көрсеткіш төмендеп келеді. Түрлі сыртқы күйзелістердің және бюджет пен төлем теңгеріміне қатысты жалғасып жатқан проблемалардың аясында әлеуетті тәуекелдер мен қатерлерді жабу үшін уәкілетті органдарға халықаралық резервтерді жүйелі бағалауды жүргізген жөн. Ерекше алаңдаушылық туғызатын жағдай – Ұлттық қордан ірі көлемдегі қаражатты алу есебінен теңге бағамының одан әрі нығаюы, ал сыртқы шоттар қазірдің өзінде терең тапшылықта», дейді сарапшы Санжар Қалдаров.
Ұлттық банктің (ҰБ) хабарлауынша, Қазақстан валюталық өтімділік қажеттілігін қолдау үшін резерв жинақтайтын елдер санатына жатады. Валюталық өтімділікті сақтау халықаралық міндеттемелердің орындалуын толық көлемде қамтамасыз етеді. Halyk Finance сарапшыларының айтуынша, кейінгі 20 жыл көлемінде экономика өсімі мен экспорт көлемінің артуы арқасында резерв көлемі айтарлықтай ұлғайды.
Біздің қорымыз алты айлық импортты толық жабуға жетеді дедік қой жоғарыда. Бірақ бұл көрсеткіш бойынша көптеген көрші елден артта қаламыз. Мәселен, Ресейдің резерві – 16 айды, Өзбекстан резерві 11 айды жаба алады.
«Қазақстандағы резервтің импортқа ең жоғарғы қатынасы 2016 жылы байқалды – 9.8. Содан кейін төмен түсе бастады. Тек 2020 жылы ғана сыртқы экономикалық қызметтердің баяулауы және резервтердің артуы есебінен өсті де, қайта құлдырады. Халықаралық резервтен бөлек, Ұлттық қор да бар. Халықаралық валюта қоры ұсынымы бойынша, оның активтері, әсіресе өтімді бөлігі сыртқы қауіп-қатерді жоюда қосымша резерв ретінде пайдаланылады. Дегенмен халықаралық резерв пен Ұлттық қор активін бөліп қарастырған дұрыс. Өйткені халықаралық резервтер оңтайлы өтімділікті қолдау құралы болса, Ұлттық қор қаражаты негізінен тұрақтандырушы, жинақтаушы функцияны атқарады.
Қымбат металдардың әлемдік бағасының өсуіне байланысты алтын котировкасы да өсім көрсетті және Ұлттық банк резервіндегі алтын үлесі 2023 жылдың соңын ала 54,2 пайызды құрады. Бұл Ұлттық банктің 50-55 пайыз көлеміндегі таргетіне сәйкес келеді.
2012 жылы «Бағалы металдардағы активтерді толықтыру үшін тазартылған алтынды сатып алуға мемлекеттің басым құқығын іске асыру қағидалары» қабылданды да, Ұлттық банк жергілікті аффинаж зауыттарынан белсенді түрде алтын сатып алуға кірісті. Нәтижесінде, резервтегі алтын үлесі 70 пайызға жетті. Бұл өз кезегінде өтімділікті төмендетеді. Соған байланысты бас банк 2022 жылдан бері алтын үлесін азайту саясатын іске асыра бастады. ҰБ мәліметінше, алтынды азайту әртараптандыруды арттыруға және аллокацияны теңдестіруге мүмкіндік береді. Соның нәтижесінде резервтің валюталық бөлігі көбейеді және өтімділігі жоғары қаржы құралдарына инвестициялау мүмкіндігі арта түседі. ҰБ былтыр сыртқы нарықта 57,43 тоннаға жуық алтын сатты. Сөйтіп, резервтегі алтын үлесі 54,2 пайызға дейін азайды. Алтын сату бойынша ҰБ әлемдік орталық банктерді басып озды дей аламыз. Көш басында бізден кейін Өзбекстан, Камбоджа, Боливия, Германия елдері бар. Ал сатып алушылар негізінен Азия және Шығыс Еуропа елдері. Кейінгі жылдарда Қытай, Польша, Сингапур, Ливия, Чехия елдері алтынға қатты мұқтаждық танытқан.
Алтынды сонша көп сатқанына қарамастан Қазақстан алтын қоры бойынша әлемде үздік жиырмалық қатарына кіреді. Сарапшылардың айтуынша, әлемдік нарықтағы алтын бағасының әлі де қымбат болып тұрғандығына байланысты ҰБ алтын үлесін қысқарту саясатын қысқарта беруі мүмкін.
ҰБ дерегінше, былтыр ел тұрғындары жалпы салмағы 1,6 тонна болатын 38 729 алтын құймасы сатылған. Олар 5,10, 20, 50 және 100 грамдық санаттармен сатылымға шығарылады. Көпшілік 100 грамдық алтын түріне көбірек қызығушылық танытқан.
