Фото: gov.kz
Сонымен қатар сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жөніндегі жұмыстың негізгі бағыты Жемқорлық тәуекелдерінің картасы негізінде жүзеге асады. Мұнда үдерістердің ашықтығына, әкімшілік кедергілердің болуына, заңнаманың жетілмегеніне және ықтимал жемқорлық тәуекелдеріне байланысты шешім таппайтын өзекті мәселелердің тізбесі көрініс тапқан.
Халықтың тұрмыс жағдайына тікелей қатысы бар салалардың бірі – білім жүйесі. Бұл сала жемқорлыққа қарсы күрес қызметінің тікелей назарында. 2023 жылы білім беру жүйесінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне сыртқы талдау жүргізілген. Нәтижесінде, бюджет қаражатын жымқырудың көптеген фактісі бюджеттік өтінімдерді қалыптастыру үрдістерін автоматтандырудың, заң бұзушылықтардың алдын алу тетіктерінің және бухгалтерлік есептің ақпараттық жүйелері мен мемлекеттік дерекқорлардың интеграциялық байланыстарының болмауына орай тіркелген («Ұлттық білім беру дерекқоры», «Қазынашылық-клиент», «Жеке тұлғалар», «Enbek.kz» және т. б.).
Қазіргі уақытта мемлекеттік органдар бекітілген Жол картасы аясында жоғарыда көрсетілген жемқорлық тәуекелдерін жою бойынша жұмыс жүргізіп жатыр. Агенттіктің бастамасымен 2023 жылдың төртінші тоқсанында Павлодар, Ақмола және Түркістан облыстарында қолданыстағы бухгалтерлік жүйелер базасында цифрлық шешімдерді енгізу бойынша қанатқақты жоба іске асырылды.
Бюджеттік өтінімдерді қалыптастыру үрдісін толық автоматтандыру, контингентті есепке алу және қызметкерлердің келуін бақылау, аванстарды негізсіз төлеуді бұғаттау тетіктері (еңбек заңнамасына сәйкес) және қазынашылық деректерін бухгалтерлік жүйелермен салыстыру мүмкіндігі сәтті өтті. Сондай-ақ ұйым басшысының бет биометриясы бойынша төлем құжаттарына қол қою, оларды шифрлау мәселесі пысықталды. Бүгінде осы цифрлық шешімдерді масштабтау жұмыстары жүргізіліп жатыр.
Жалпы, еліміздің білім саласы ең жемқорлық жайлаған салалардың бірі екені көптен айтылып келеді. Бұрын оны бәрі білсе де, елемеген сыңай танытып жүрген болса, енді халықтың қалтасын қаққан мұндай келеңсіздікке жол берілмейді. Оған еліміздің әр өңірінде ашылып жатқан жемқорлық қылмыстары дәлел. Соның бірі – жуырда Ақтөбе қаласындағы №55 мектеп гимназиясында болған оқиға. Айта кетсек, білім ордаларындағы жемқорлық былықшылықтарының көпшілігін бухгалтерлер жасағанын көруге болады.
№2 қалалық сот №55 мектеп-гимназиясының бас бухгалтеріне қатысты үкім шығарды. Алдын алу шаралары аясында ашық режімде жүргізілген сот үдерісіне білім басқармасы мен бөлімдерінің қызметкерлері, оның ішінде Ақтөбе облысының 403 қалалық және аудандық мектептің директорлары, бухгалтерлері, педагогикалық құрамы қосылды.
Ақтөбе қалалық мектебінің бас бухгалтері аса ірі мөлшерде бюджет қаражатын жымқырғаны үшін сотталды. Ол 8 жыл бойы өзінің банктік шотына жалақы ретінде заңсыз аударымдар жасаған, салдарынан мемлекетке 413,8 млн теңге сомасында залал келтірген. Тек бір жылдың ішінде ол өзіне 200 млн теңгеден астам қаражат аударған, бұл бүкіл мектептің жылдық еңбекақы қорының 30%-ын құрайды.
Сот үкімімен есепшіге 7 жыл бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалды, сондай-ақ ол 10 жыл мерзімге материалдық жауапты лауазымдарды атқару құқығынан айырылды. Үкім заңды күшіне енген жоқ.
Бұл кейінгі айда тіркелген жалғыз қылмыстық оқиға емес. Ақпан айында Алматы облысының Іле ауданы білім бөлімінің басшысы жемқорлық қылмысын жасады деп күдікке ілінген болатын. Алматы облысы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет «Алматы облысы Іле ауданының білім бөлімі» ММ басшысына қатысты сотқа дейінгі тергеу жүргізіп жатыр.
Ол Іле ауданының орта мектептерінде іс жүзінде еңбек қызметін жүзеге асырмаған адамдарға адамдар тобымен алдын ала сөз байласып, жалақы аудару арқылы 680 млн теңге сомасында бюджет қаражатын жымқырды деп айыпталып отыр. Сонымен қатар лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдалана отырып, өзінің жүргізушісін мектеп-гимназияға кәсіби бағдаршы лауазымына жалған жұмысқа орналастырып, оған заңсыз түрде жалпы сомасы 4,9 млн теңге жалақы төлеген.
Сот санкциясымен күдікті қамауға алынып тергеу ісі жалғасып жатыр. Қылмыстық-процестік кодекстің 201-бабына сәйкес өзге ақпарат жария етуге жатпайды.
