Адал еңбек масылдықтан сақтайды

Қоғамда адам қадіріне жетіп, сыйлау, адал еңбекті қасиет тұту кері кетіп, жақсылардың өнегелі жолы ұмытыла бастағандай. Мұны да ой-сананың сапалық өлшемінен іздегеніміз жөн болар. Бәлкім, ескі жүйенің тигізген кесірінен арыла алмай жатқанымыздан шығар. Сол себепті ұлттық намысқа қайта оралудың барлық әрекетін қолға алуымыз қажет. Бұдан әрі кеш болады.

Жалындаған жастық пен қа­риялық қасиетте де ұлттық сезім мен өзара сенім атойлап тұр­маса, біз кімбіз? Ұлттық намыс әрбір ісімізде шынайы әрі бойға қанмен дарыған мінез-құл­қымызда қарапайым қалпында көрініп, сезіліп тұруы керек. Ең бастысы – ұлттық ұстанымдар мен құн­дылықтарға бас иіп, бар­лық уақытта, барлық жағдайда, қайда жүрсе де бір-бірімізге жанашыр, қорған бола білу. Бұл мақсатта қоғамдық ой-санада рухани серпіліс пен ірі өзгеріс керек. Мимырт тірлік пен масылдық, құр бос күйбең мақсатқа жеткізбейді.

Тек ақша мен дүние жарысының дүрмегінен, дүмшелердің жаттанды уағызынан ұрпақтың ой-өрісі өспейді, жетілмейді, олардың өмір сүре білуге деген ұмтылысы да күш алмайды. Қоғамның құн­дылықтары түптеп келгенде адал еңбек пен елдік, ұлттық мүддеге тікелей қатысты. Адал еңбек қана елді азып-тозудан сақтайды.

Ескі жүйеде сыбайлас жем­қорлық пен заңды белден басып, былыққа белшесіне дейін бат­қан парақорлардың залалы мен ауыр зардабынан жұрт есін әлі жия алмай келеді. Қазаннан – қақпақ, иттен ұят кеткен жылдары қоғамға тиесілі қазына-байлықты түрлі зымиян жолмен, билік қызметін қарақан басына, ұяластарының баюына өле-өлгенінше пайдаланғандар енді қоғамды тазартайық, әділетті мемлекет құрайық деп жатқан жұртына дем беріп, мол қаржы салып, кеш болса да халқынан кешірім сұрап, шетел асырған заңсыз активтерді қай­таруға неге өз еркімен үн қо­сып, қолдамай жатыр? Бір алпауы­т байдың ашық даусы естілмеді. Қызмет пен байлықтан әбден рухани азғындауға ұшыраған ба?

Обал, сауап, ұятты білмеген адамнан сатқындық та, опасыздық та шығады. Оны ұрпақ әлі талай айыптайды. Бұл өзекті мәселеде қоғам Үкімет жанынан құрылған комиссия мен Бас прокуратура жанындағы арнайы комитеттің жұмысына ерекше назар аударып отырғаны анық. Ел осы құқықтық негізі тиянақталған шешімнің нәти­жесі қашан, қалай болатынын күтіп отыр. Бұл ел тәуелсіздігінің отыз үш жылдан асқан белесінде алғаш батыл және әділ қолға алынған іс екеніне айрықша мән беруіміз керек. Бұл үдеріс оңай емес және оның жүзеге асырылуы – уақыттың еншісіндегі іс.

Біз қажетті қадамның, әділетті, әлі талай ұрпақ айта жүретін тарихи шешімнің орындалатынына сеніммен қараймыз. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекет мүддесі бәрінен биік екенін қадап айтты. Дәл осы тұрғыда тарихи шешім қабылдағанын жария еткелі бері ел еңсесі көтеріліп, қабағы ашылды. «Тарихи әділеттілік орнайды» деді. Қоғамда осы мәселе басты тақырыпқа айналды. Кей депутаттар мен экономист-ғалымдар тіпті газ-мұнай саласындағы ірі кәсіпорындардың салық түсіміне қоғамдық тексеру жүргізу мәсе­лесін де көтерді. Бұған ұқсас ұсы­ныс­тардың түпкі мақсаты – сы­байлас жемқорлық пен тойым­сыздыққа қоғамдық күшпен тосқауыл қою. Алдағы уақытта ел наразылығын туғызатын теріс құбылыстардың қайталанбауы үшін ащы сабақ болуға тиіс.

Осындайда қиын кезеңдерде қоғамның көкейкесті тақырып­тары төңірегінде мемлекетшіл көзқа­растары мен табанды ұста­ны­мының жолында жан аямай кү­рескен жеке батырлар ойға ора­­лады. Айбары мен үні еске түседі. Қазақ тілі үшін кеңестік қа­­саң кезеңде басын бәйгеге ті­гіп, Алматыны жаяу аралап, «Ба­­­лаларыңды қазақ мектебіне беріңдер!» деп тілеулес азаматтармен бірге насихат жүргізген ақын Шона Смаханұлы мен қар­тайған шағында өз қаражатына «Казахская правда» газетін шы­ғарып, қазақ ұлтының ар-намы­сын қорғап, ел тарихын қо­парып жазып, ел мен жердің бай мұрасын жұртқа жеткізуде орасан еңбек сіңірген Алдан Айымбетовтей ғалымды «жеке батыр» (Ш.Мұртаза) деп мақ­таныш және үлгі етуге тиіспіз. Тіптен Шона ағамыз ұл-қы­зын қазақ мектебіне бермеген қа­ламгерлердің кітаптарын шы­ғармау туралы мәселені күн тәртібіне қойып та көрген. «Ана тілі тамырынан айырылғанда не болмақ?» деп сұрақты тікесінен қойған.

Қазір сол марғасқалардың мемлекетшіл, зиялы ізбасарлары неге көрінбейді? Қайда кетті? Жаңа есімдер неге шықпайды? Бұл бұ­қаралық, идеологиялық тәрбиелік іспен кім айналысады? Саяси партиялар ма? Саны көп қо­ғамдық бірлестіктер мен ұйымдар ма? Бұрынғы қайраткерлердің орнын лайықты алмастыра алатын тұлғаларға зәрулік әр өңірде күйіп тұрғаны қалай? Қоғамға ұлтты оятатын тұлғалар керек. Саясатта жаңа тұрпаттағы, адуынды, алғыр, озық ойлы азаматтардың өз сөз­де­рін айта алмай келе жатқаны да рас.

Ал ешкім тани қоймайтын еркек пен әйел қол ұстасып, егемен­діктің 33 жылында әлемнің 110 еліне (ТМД елдерін қоспағанда) саяхаттап барып қайтқанын қалай қабылдар едіңіз? Бұл қазақтың «Атың барда жер таны» деген мақалына дәл келеді. Көзі ашық, көкірегі ояу ерлі-зайыптының арманы не дейсіз ғой? Әлемде қазақ баласының табаны тимеген жері жоқ екенін растау. Сондай-ақ адамзаттың бар игілігін тамашалап, шамасы келгенше тану. «Ең бастысы, әр сапардан оралған сайын туған Отаның, қазақ халқы мен байтақ жеріңнен артық ештеңе жоқ екеніне көз жеткізген сайы­н, барыңды бағалаудың мән-мағынасын аша түсу», дейді олар. Оларға зейнет жасына жеткенде егемен еліміздің арқасында, бала-шағаның қызығын осылай көруді тағдыр сыйлапты. «Дүние аласапыран, қым-қиғаш, дүрбелең. Таңғажайыптар да жетерлік. Арал­дағы шағын мемлекеттерде, Африка мен Латын Америкада «Қайдан келдіңдер?» деп сұрайды, біз Қазақстан туралы айтамыз. Олар аң-таң. Таныстырамыз, гео­графиялық картадан көрсетеміз. Қызығады, әлемде қандай халық, мемлекет екенімізді білгісі келеді. Шынын айту керек, қазақтай көзі ашық, пейілі кең, дарқан ел, жер байлығы мол, жомарт жұрт жоқ», дейді мақтан, думан-той мен даң­ғаза атаққұмарлықтан мүлдем аулақ, жаңа заман лебін сезінген мәдениетті кісілер.

Ел қатарлы өмір сүрудің мағы­насын тіленбей, сұрамсақтанбай, барды қанағат тұтып, отбасы, әу­летіңнің жақсы дәстүр, қасиеттерін медет тұтып, ардақтауды жоғары қойып, мақсат ететін жандарды біз де құрметтеп, сыйлаймыз. Бірақ адамдардың бәрі бірдей емес. Қазір екінің бірі «Қоғам өзгермей, ештеңе өзгермейді. Сондықтан сіз бен біздің айтып отырған әң­гімеміздің біреуге керегі бар екеніне күмәнім бар» деп сөйлейді.

Өткенде қатты суық болып, қалың қар, саршұнақ аяздың қы­сымынан облыс орталығының маңында газ құбыры жарылды. Апатты жағдайды ести салысымен іске кіріскен міндетті мекеме қызметкерлерінің арқасында құбырдың тесілгені бітелді, жа­рылғаны бүтінделді. Газ құбыры толық іске қосылды. Осы уақытта қаладан қасына шұбыртқан бес-алты блогері, операторы бар шенеунік келді. Қысқаша жағ­даймен танысқан болады да: «Апатты жағдайды жөндеп, басы-қасында жүріп қалпына келтірдік» деп сұхбат береді. Мұны естіген жұмысшылар «мынау не пиар, келгені жаңа ғана емес пе?» деп таңғалады. Бұл не? Жасанды, жалған жарнама дегеніңіз осылай кө­пірте сөйлеп, жоқ жерден өзін көр­сетіп көпшілікті алдарқата салу ма?

Бұл жергілікті басқару ісінде жариялылықтан гөрі әкімдерді дәмсіз, нәрсіз жарнамалау біркелкі сипат ала бастағанын аңғартады. Халық бәрін көріп, сезіп отыр. Ал бұдан билік не ұтады? Жергілікті билік тізгінін ұстаған жаңа әкімдер шынын айтқанда білікті басшы, алымдылығы мен батыл қасиеттері атойлап тұрған тұлға дейтіндей деңгейге көтеріле қойған жоқ. Сөз бен іс бірлігінде саяси жүйелі, ал ауылшаруашылықта екі қолды сыбанып, төңірегін үйіріп жапы­рып жұмыс істейтін, турасында серпіліс әкелетін, жаңа ізденіс­терге бағыт-бағдар беретін идея­лық көшбасшыларға зәруміз әлі. Бұлай деуімізге өңірлердегі бірсыд­ырғы тірліктер ғана себеп емес…

Ал халық әділетті Қазақстан­ның әр таңынан әділеттілік пен жаң­ғыруға негізделген нақты өзге­ріс­терді күтіп отыр. Мәселен, қай облыстың әкімі жұрт алдына шығып, әділетті Қазақстан құруға стратегиялық жоспар жасады? Жат­танды цифрлар мен есептік көрсеткіштердің ар жағында толып жатқан мәселелерді неге ашып көрсетпейді?

Облыс басшылары бұрынғыдай ескі жүйенің елесінде жүріп, ел басқаруға болмайтынын енді анық түсінуі керек. Онсыз ойға алған жоспар ойдағыдай орындалмайды. Қағаз жүзінде бәрі керемет болуы мүмкін. Министрлер мен барлық деңгейдегі әкімдер Мемлекет басшысы белгілеп берген міндеттердің мәнін іс жүзінде түсініп, нақты жұмыстармен ай­налысуға тиіс. Жаңаруға бет бұрған әділетті Қазақстанның саяси-рухани, әлеуметтік-эконо­микалық дамуының ерекше­ліктеріне сай қызмет етуі ең әуелі жемқорлықтан ада, құрғақ уәдешіл, сөз­бұйдалық атаулыдан таза, қала мен ауылда бірдей ауқымды тір­лігімен, тұлғалық деңгейімен анық және ашық көрінуге тиіс. Әр басшының бітім-болмысы әділетті қоғам құрудың түпкі идеясына тәуелді, әрбір лауазымдық қызметі жанкештілік, табандылық және тынымсыз күрескерліктен тұруы аса маңызды. Әр ауыл, аудан, облыс жұртшылығы өз басшысын тапқанына ерекше мән бергеніміз абзал. Өйткені теңін таппаған жігіт те азады.

Бұл – бүгінгі уақытта мемлекет, бұқара талап етіп отырған міндет. Кейінгі уақытта мемлекет басқару ісінің басы-қасына келіп жатқан жоғарыдағы саяси элитаның жаңа толқынының бетбұрысы – іскерлігі мен мейлінше алғырлығы, тағдыршешті міндеттерді орын­дауға икемділігі халық риза болатын игіліктермен көрінеді деген сенім бар. Халық сеніммен құптап, қолдап отырған әділетті Қазақстанды адал адамдар құрады. Саясаты да, әлеуметтік-рухани сыр-сипаты да жүрекке жақын естілетін – ұлы мәртебелі адал ең­бектің елдік құндылығы осында.

Мейрамбек ТӨЛЕПБЕРГЕН,

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері