«Павлодар ауыл шаруашылығы тәжірибелік стансасы» ЖШС-ның аға ғылыми қызметкері Наталья Жукованың айтуынша, фермерлер кез келген тұқымның сапа тұрғысынан негізгі екі көрсеткішіне көңіл аударуы керек.
«Ең әуелі сырттан сатып алынатын тұқымның фитосанитарлық талаптарға сай екені құжат жүзінде нақтылануы керек. Аудандастырылмаған дәнді дақылмен біздің өсімдіктер үшін қауіпті аурулардың қоздырғыштары келуі мүмкін. Кейбір қауіпті ауру түрлері үлкен егіс танаптарын тып-типыл етіп жіберуге қабілетті. Екіншіден, кез келген тұқымның өнгіштік көрсеткішін әбден зерделеу керек. Көктемгі егіс жұмыстарына дейін әлі біраз уақыт бар. Кейбір фирмалар тауарлық дақылды тұқым деп сатып жіберуі әбден мүмкін. Сондықтан ғалымдардың, зерттеу институттары мен зертханалардың көмегі арқылы дақылдардың бұл қасиетін анықтауға болады. Мәселен, былтыр Солтүстік Қазақстан, Қарағанды, Қостанай облыстарында күзгі жаңбырдан астықтың сапасы төмендеп кетті. Диқандар су астықты жинап, оны қолдан кептіруге мәжбүр болды. Бұл дәнді дақылдардың сапасын айтарлықтай кемітті», дейді Н.Жукова.
– Жуықта біз өзге бір аймақтан әкелінген тұқымның сапасын тексеріп көрдік. Оның өнгіштік қабілеті 40-60 пайыз аралығында ғана екені белгілі болды. Түсініктірек болуы үшін айтайын, біздің стансада тұқым өндіру кезінде белгілі бір дақылдың 100-ден 97 пайызы ғана өніп шықса, ол тұқым түрі сыртқа шығарылмайды. Бұл толыққанды өнім беруге қабілетсіз деген сөз. 40-60 пайыз – егілетін егіннің тең жартысынан өнім алынбайды дегенге саяды. Яғни фермер 100 гектарға егін салса, оның 60 гектарында түк шықпайды. Бұл – ертеңгі күні қып-қызыл шығын, – деп сөзін жалғады серіктестіктің аға ғылыми қызметкері .
Маманның сөзінше, Павлодар облысы бойынша Ертіс, Железин, Успен аудандарында ылғалдың мол қоры байқалады. Ал Шарбақты, Аққулы, Павлодар аудандарында керісінше қар аз түскен. Сондықтан былтырғы құрғақшылық кейбір жерлерде қайталануы мүмкін.
«Егер алдағы уақытта ауа райын болжаушылар биылғы жаздың да құрғақ өтетінін болжаса, онда шаруаларға біртіндеп бидай мен арпадан гөрі тамыры тереңге кететін дақыл түрлерін таңдағаны дұрыс. Мысалы, күнбағыстың тұқымы тамырын тереңге салады. Біздің станса бұл жағынан шаруаларға ақыл-кеңес бере алады. Кейінгі жылдары әлем бойынша климат өте құбылмалы, алдағы жаздың қалай өтетінін тап басып айту қиын. Соған орай көктемгі тұқым себу шараларын қай мезгілде жүргізу керектігі туралы да ерте бастан айту ойға сыймайды. Қар кетіп, көктем орталанған тұста барлығы белгілі болады», деді маман.
Тағы бір мәселе, «Павлодар ауыл шаруашылығы тәжірибелік стансасы» жергілікті шаруаларға тұқым сата алмайтыны да белгілі болып отыр. Себебі былтыр 1400 гектар жерге егін салып, ол толығымен құрғақшылық салдарынан күйіп кеткен. Тұрақтандыру қорының арқасында биыл небәрі 1000 гектарға тұқым себіледі деп жоспарланған.
Серіктестік жыл санап селекция саласында түрлі жетістікке жетіп келеді. Тек былтыр жазда екі бірдей арнайы патентке ие болды. Оның бірі – «Анель – 16» жаздық жұмсақ бидайы. Стансаның тәжірибе алаңдарында өсіп шығарылған жаңа сорт гектарынан 18 центнер өнім беруге қабілетті. Құрғақшылыққа төзімді, Ертіс-Баян жерінің топырағына бейімделген жаңа сортты ендігі жерде көбейтіп, жергілікті астық шаруашылықтарына тарату мәселесі тұр. Бұған қоса, әзірше «Людмила» атауы берілген тағы бір сорт жақын уақытта тіркеліп қалады деп күтіліп отыр. Егер осы екі сортты Қостанай мен Солтүстік Қазақстан өңірлеріндегі егіс танаптарында қолданар болса, оның әлеуеті толық жарқырап көрінер еді деп санайды сұрып иелері.
Ғылыми орталықтың және жергілікті ірі шаруашылықтардың бірлесуімен шығарылған «Галичанка», «Победа» сұрыптарына жергілікті агроқұрылымдар қызығушылық таныта бастаған. «Павлодарская юбилейная» және «Кондитерская юбилейная» аталатын жаңа бидай сұрыптары жергілікті тұқым нарығында үлкен сұранысқа ие. Бұдан бөлек, сұлы, тары, көпжылдық шөп бойынша да жетістіктері аз емес.
Биыл өңірдегі егіс алқаптарының көлемі 1 млн 657,6 мың гектар болады деген болжам бар: Астықты, майлы және жемшөп дақылдарының егістігін кеңейту есебінен өткен жылғы деңгейден 8,1 мың гектарға артық. Көктемгі дала жұмыстары үшін 174,4 мың тонна тұқым қажет.
Өңірлік ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының міндетін атқарушы Төлеген Көшербаевтың дерегінше, аймақта 8 аттестатталған тұқым шаруашылығы субъектісі, оның ішінде 7 шаруашылықта сатуға арналған 12,8 мың тонна тұқым бар. Бүгінде «Азық-түлік корпорациясы» ҰК» АҚ астықты дәнді дақылдар тұқымын сатып алуға тауарлық несие беруді көздеп отыр. Ал тұқымның жалпы жетіспеушілігі – 21 мың тонна. Бұл көлем өңірден табылмаса, өзге аймақтардан, шет мемлекеттерден сатып алынады деп жоспарланған.
Облыста барлығы 49 358 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы мен түрлі жабдықтар бар болса, оның 39 327-сі немесе 79,7 пайызы тозып кеткен. Көктемгі дала жұмыстарын жүргізу үшін Павлодар облысына бөлінген 25,7 мың дизель отынын жеткізумен «LF TRADE» ЖШС және «ТК Парнас» ЖШС операторлары айналысып жатыр. Трактор отынының бір литрі 282,4 теңгеден сатылады.
Айтып өтейік, алдағы егін шаруашылығын қолдау үшін бюджеттен 5,9 млрд теңге субсидия қарастырылған.
Павлодар облысы
