Ел тұрғындарының үштен бірі – балалар. Балалар санының жыл сайын өсуі ең алдымен, мемлекеттен оларға деген тұрақты қамқорлықты талап етеді. Қазіргі таңда елімізде балаларды қорғаудың біртұтас және терең жүйесі қалыптасып келеді.
Жақында бірнеше елдің Бала құқықтары жөніндегі уәкілдерінің конференциясы өтті. Жиында Мемлекет басшысының бастамасымен елімізде жүзеге асырылып жатқан балаларды қолдау саласындағы маңызды реформалармен таныстырдым. Әріптестерім Қазақстан реформаларының бірегей тәжірибесін атап өтті. Бұл расымен де солай. Мысалы, «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы, «Қазақстан халқына» қорының 67 әлеуметтік маңызы бар жобаны жүзеге асыруы, ауыл-аудандарда оңалту орталықтарының ашылуы, «Жайлы мектеп» жобасы, 100 ірі қосымша білім беру ұйымы мен 50 балалар демалысы орталығының ашылуы – көптің көңілінен шыққан игі бастамалар.
Сонымен қатар, әйел құқықтары мен бала қауіпсіздігіне қатысты заң жобасы ерекше қолдау тапты. Әрине, әйел мен бала құқықтарын қорғау мәселесін қоғам ұдайы жіті назарда ұстап келеді. Бұл бағытта кейінгі жылдары жүйелі іс-шара қабылданды, заңға өзгерістер енгізілді.
Ал әйел құқықтары мен бала қауіпсіздігіне қатысты заң жобасы баршамызды – құқық қорғау институттарының өкілдері, сарапшыларды, Ұлттық комиссия мүшелері мен мемлекеттік органдарды біріктірді. Өткен жылдың қыркүйек айында заң жобасын Мәжіліске таныстырдық. Депутаттардың қолдауы, толықтыруларымен құжат Сенатқа өтті.
Заң жобасы балаларды қорғаудың, әйелдер мен отбасын қолдаудың бірыңғай тұжырымдамасын қалыптастырып, зорлық-зомбылық пен агрессияға нөлдік төзімділіктің постулаты бола алады. Бұның бәрі – бала құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз етудің берік негізі.
Бүгінгі әлем бала дүниетанымын қалыптастыруда белгілі бір қауіп-қатерге толы. Қазір заңдылық пен тәртіп, еңбексүйгіштік пен бірлік қағидатын нығайту туралы көп айтылып жүр. Расымен де, құндылықтарды дәріптеу әсіресе өскелең ұрпақ үшін өте маңызды әрі пайдалы.
Бұл тұрғыда әріптестермен бірге шетелдік тәжірибені де зерттеп көрдік. Талдау барысында ұлттық бірегейлікті қалыптастырудың негізгі қағидаты – іргелі құндылықтарды ұлттық деңгейде бекіту екенін байқадық. Бірқатар шетелде нақты белгіленген құндылықтар тізбесі бекітілген. Мысалы, Британ халқының 5 құндылығы бар, олар – заңның үстемдігі, демократия, жеке бас бостандығы, өзара құрмет, төзімділік. Мектеп бағдарламасына енгізілген бұл құндылықтар балалар кітаптарында да бейнеленген. Сингапурда 5 ортақ құндылық, Біріккен Араб Әмірліктерінде адамгершілік тәрбиесінің төрт тірегі бекітілген.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев тарихи Сарайшық өңірінде өткен Ұлттық құрылтайда қоғамды, әсіресе жас буынды сапаландыратын құндылықтарды атап көрсетті. Қоғам мұны жақсы қабылдады. Құндылықтарды бала бойында мектеп кезінен сіңіру үшін тиісті ақпараттық жұмыс жүргізу керек.
Әлбетте, құндылықтар тізбесі ғылыми орындар, қоғамдық институттар тарапынан кеңінен байыпталады деп есептейміз. Қалай дегенде де ол бала өмірінің айнымас темірқазығы, тура жолдан таймауына бағдар бола алады.
Динара ЗӘКИЕВА,
Бала құқықтары жөніндегі уәкіл
