Ұлу керней

Ерте кезде көшпелілер теңіз ұлуы­ның сауыт-қабыршығын пай­даланып, үрмелі аспап жасаған екен. Түрлі дыбыс шы­ғаратын аспап. Осы әрқилы дыбыс арқылы жұртқа хабар жеткізеді. Мысалы, «жау шапты» десе басқаша үнмен, «құрметті қонақ, елші келді» десе бөлек үнмен, сондай-ақ «шұғыл жиналыс өткізу» қа­жеттілігі туса, тағы бір үн шығарып, жұртқа хабар беретін болған.

Көшпелілер дала соғыстарында ұлу кернейдің үні ар­қылы «шабуылдау», «шегіну», «бөктерлей соғу», т.б. жауын­герлік қимыл жасауға қолданған. Мысалы, қырғыз халқының эпосы «Манас» жырында:

«Шаң аспанға бұрқырап,

Тұс-тұстан қол қиқулап,

Қара жерді шайқалтып,

Дабыл қаға шу тартып,

Жез кернейлер даңғырап,

Жез сырнайлар жамырап,

Найза ұштары қылтылдап,

Қол қарыса былқылдап,

Балташылар бөлініп,

Найзашылар көрініп,

Шаң ауада ұйлығып...» –

деп жырланады.

Осы жырда айтылғандай, ұлу сауы­тының сырты берік болу үшін жезбен қаптайтын болған. Жа­қында Моңғолия елінің астанасы Ұлан­­батыр қаласына барған са­пары­мызда сол елдің Ұлттық му­зейінде сақтаулы тұрған ХІХ ғасыр мұрасы ұлу қабыр­шықты сыр­най-кернейлерді көрдік