Яғни еуразиялық кеңістікте империя құрған ғұн бабаларымыздан қалған із көп. Соның бірі – олардың қорған-кешендері. Әлемде осындай ірі 13 қорған бар. Осылардың 9-ына қазба жұмысы жүргізілген. Нәтижесінде, 30 мыңға жуық ірілі-ұсақ артефакт табылыпты. Осылардың 5-еуі садақ, яғни ғұн садағы. Жуықта Ұланбатыр қаласына барған сапарымызда Шыңғыс хан музейінен бүтін күйде табылған ғұн садағын (бес садақтың бірі) көрдік.
Аталған жәдігерге қатысты жаңғыртпа жасаған маман, «Эрийн гурван наадам» («Ер жігіттің үш өнері») атты жекеменшік компания жетекшісі Батмунке Төмөрхуудің айтуына қарағанда, бұл өте жақсы жасалған, ғылыми тілмен айтқанда, «ғұндардың күрделі садағы» екен.
Жәдігер туралы сипаттамада: садақтың өзегі – ағаш, астары – мүйіз, жон тәртесіне тарамыс желімделіп жасалған. Сондықтан «мүйіз астарлы, тарамыс қаптамалы» садақ деп аталады. Мұндай садақтың ерекшелігі – ат үстінде отырып, қозғалыстағы нысанды атуға қолайлы. Оның сыртында сұғы ұзын, иіні қысқа болғандықтан мерген артына бұрылып немесе екі қапталына кезек-кезек аударылып, қимыл жасап атуға қолайлы. Ұзындығы 140-160 см шамасында деп жазылған.
«Азия құрлығында кезектесіп ұлыс құрған кейінгі түркі, ұйғыр, қимақ, қырғыз, моңғолдар өздерінің садағын алғашқы дәл осы ғұн садағы негізінде дамытты. Мысалы, б.з. V-VІ ғғ. пайда болып, жұртты аузына қаратқан «түркі садағы» – осының жалғасы. Садақтың серпіні қатты болу үшін түркілер ғұн садағын сәл кішірейтіп, ат үстінен атуға ыңғайлап жасады. Осылай уақыт өте келе садақтың сұғы мен иінінің іші-сырты мен бауыр-жонына мүйіз жапсырмалар қапталып, жетілдірілді», дейді мамандар.
