Коллажды жасаған Зәуреш Смағұл, «ЕQ»
Былтыр Digital Bridge форумында Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев «SpaceX» вице-президенті Лорен Дрейермен кездесуінде ғарыштық телекоммуникация саласындағы көшбасшы «SpaceX» компаниясын жоғары технологияларды белсендіруде қажетті стратегиялық әрі өзара ықпалдастық серіктесі ретінде қарастыратынын айтқан еді. Осыған орай Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусин де технологиялардың қарыштап дамыған кезеңінде ағысқа қарсы жүзу негізсіз екенін айтып, еліміздегі интернет қолжетімсіз аймақтарын қамту мәселесіне көңіл бөлген-ді. Сала басшысы осы орайда ақпараттық қауіпсіздікке біріншесі кезекте басымдық берілетінін атап өтті. Оның айтуынша, «Байланыс туралы» заңға сәйкес Илон Масктің «SpaceX» компаниясының бақылау пункті сол елдің аумағында орналасуы қажет. Қазіргі кезде Starlink-ті ел аумағына жеткізу жағы заңнамалық тұрғыда пысықталып жатыр.
Жақында Мәжілісте «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне байланыс, цифрландыру және ақпараттандыру саласындағы инвестициялық ахуалды жақсарту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы мақұлданды. Осы заң жобасында қаралған жеті мәселенің бірі геостационарлық емес спутниктер қызметін пайдалануға қатысты болды. Депутат Екатерина Смышляеваның айтуынша, елімізде 6 406 елді мекеннің 1 424-іне байланыс жетпейді, ал 1 950 ауыл ескірген ADSL технологиясын қолданып отыр. Қазіргі кезде ауылдарға интернет жеткізу үшін барлық мәселені нақты шешетін бірқатар заң қабылданды. Осы ретте 2026 жылдың 1 қаңтарына дейін сынақ режімінде геостационарлық емес StarLink, OneWeb спутниктерін қолдану технологиялары қатаң қадағаланып, қанатқақты жобаның техникалық режімін байланыс саласындағы Ұлттық қауіпсіздік комитеті анықтайды. Ең бастысы, спутниктік интернетпен 2 000 ауыл мектебі қамтылады. Геостационарлық емес спутниктерді пайдаланатын операторлар жұмысын қадағалау «Құқықтық актілер туралы» заңға сәйкес қанатқақты жоба ретінде 1,5 жыл ішінде іске асады. Содан кейін тәжірибеге сәйкес тұрақты түрде реттелмек. Қанаққаты жобаның қатысушыларын, пайдалану аумағы мен талаптарды Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі тарапынан анықталады.
Бұған дейін цифрландыру бойынша сарапшы Арман Абдрасилов Starlink жүйесінің елімізде базалық стансасы жоқ екенін әрі бір ғана Starlink-тің елімізде жұмыс істеуі үшін заңнамаға өзгеріс енгізудің негізсіз екенін сынға алған болатын.
Starlink арқылы шалғай аймақтарда, инфрақұрылымы нашар дамыған аудандарда ғана емес, су кеңістіктерінде, аралдарда интернетке қол жеткізуге болады. Илон Масктің «SpaceX» компаниясы осы уақытқа дейін шамамен 2 300 спутникті жер орбитасына ұшырып, желіні 42 000 спутникке дейін кеңейтуді көздейді. Алайда компанияның бұл қадамын бірқатар сарапшы басқа спутниктер үшін қауіп қана емес, астрономиялық бақылауға да кедергі келтіретін тұсы бар екенін айтады.
Ақпараттық және есептеуіш технологиялар институтының аға ғылыми қызметкері, Ph.D Серғазы Нарынов Starlink спутниктік жүйесін енгізу үшін заңнамаға өзгерістер енгізу – елімізде интернет инфрақұрылымын модернизациялау және дамытуға бағытталған маңызды қадам екенін айтады. Бұл Қазақстанның алыс және қолжетімсіз аймақтарында жоғары жылдамдықты интернетке қол жеткізу мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Деректердің қауіпсіздігі туралы алаңдаушылықтар, әрине заңды. Ол үшін SpaceX сияқты халықаралық компаниялармен ынтымақтастық нақты қауіпсіздік стандарттары және шарттарымен қатар жүруге тиіс. Спутниктік интернетті дұрыс реттеу арқылы елдің цифрландыру деңгейін едәуір арттыруға болады. Starlink және OneWeb сияқты екі халықаралық ойыншының бір нарықта бірлесіп жұмыс істеуі тұтынушылар үшін қызмет сапасын жақсартып, бағаларды төмендетуге ықпал ететін бәсекелестік ортаны қамтамасыз етуі мүмкін. Мемлекеттік реттеуші органдардың барлық нарық қатысушылары үшін тең жағдайларды қамтамасыз етуі және антиконкуренттік мінез-құлқының алдын алуы маңызды. Басты мәселе – инновацияларды ынталандыру және бір мезгілде тұтынушылардың мүдделерін қорғауға ықпал ететін тиімді реттеуші орта құра білу.
«Телекоммуникация нарығындағы монополияны жою және бәсекелестікті енгізу еліміздегі интернет қызметтерінің сапасын айтарлықтай жақсарта алады. Бұл мақсатта Starlink сияқты спутниктік интернет провайдерлері сияқты баламалы интернет ұсынушыларды енгізу және қолдау, жеке компанияларға мемлекеттік инфрақұрылымға бәсекелестік негіздерде қол жеткізу мүмкіндігін қамтамасыз ету, нарықта әділ бәсекелестікті қамтамасыз ететін заңнамалық және нормативтік базаны енгізу сияқты бірнеше тәсілді қолдануға болады. Сонымен қатар, алыс аудандардағы инфрақұрылымды дамытуға назар аудару маңызды. Бұл мемлекеттік субсидиялар немесе осы аймақтарға инвестицияларды ынталандыруы мүмкін», дейді сарапшы.
Қазіргі уақытта OneWeb, CS компаниялары төл жерсеріктері негізінде ұқсас қызметтерді көрсетуге дайын. Әзірге шетелдік операторлардың жұмысы ұлттық заңнамадан тысқары жатыр. Сарапшылар Парламент қолданыстағы заңнаманы өзгертіп, ел ішіндегі операторлармен бірге барлығын бөліп-жармай, бірдей қолжетімділік пен тең жағдайлар туғызған жағдайда ғана бәсекелестік орта қалыптасады деген пікірде.
АЛМАТЫ
