Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Елімізде инвестициялаудың ең тиімді әрі кең таралған нұсқасы банк депозитіне ақша жию болып қала береді дейді сарапшылар. Қазіргі уақытта азаматтар екінші деңгейлі банктерде (ЕДБ) 20 трлн теңгеге жуық ақша жинап отыр. Иә, банк сомаға белгілі бір пайызбен сыйақы үстейді, алайда мұны озық инвестициялық табыс деп айтуға келмейді. Банк депозитінің басты әрі бірегей міндеті – қаражатты инфляциядан қорғау.
Әрі депозиттегі қаржының көбейіп-азаюы Ұлттық банк бекітетін базалық пайыздық мөлшерлемеге тікелей байланысты. Кейінгі бірер жылда орнаған қатаң ақша-несие саясаты біраз жеңілдеп, базалық мөлшерлеменің біртіндеп төмендей бастағаны бәрімізге аян. Қазір мөлшерлеме – 14,75 пайыз. Оның төмендеуі жағдайында қымбат сыйлықақыдан үміттене алмаймыз. Сонда сараптай келе, инвестициялаудың басқа әдістерінің өзекті болып шыға келерін түсінеміз. Мамандар инвестициялаудың бірнеше балама құралдарын атап өтеді. Олар:
- Депозиттік сертификат;
- Бағалы қағаздар нарығы;
- Монетарлық алтын және инвестициялық монеталар;
- Жылжымайтын мүлік.
Сарапшылар депозиттік сертификатты ең қарапайым және өте тиімді инвестициялық құрал дейді. Бұл – банктен сатып алынатын және оны біраз уақыттан кейін оған қайта сатуға болатын бағалы қағаз. Оның бағасын биржа немесе нарық емес, банктің өзі белгілейді. Бұл дегеніміз, банк келісімшарт жасалған кезде белгілі бір мерзім өткеннен кейін клиенттен осы қағазды сатып алып, белгілі бір сыйақы төлейтіндігіне кепілдік береді. Елімізде депозиттік сертификатты тек екі ЕДБ ұсынады.
Ал бағалы қағаздарға инвестиция салу – инвестор осы саланы жақсы түсінген жағдайдағы табысты тарих. Негізінде, инвестор жақсы дайындалған трейдер болуы керек. Қор нарығы қаражатты жоғалту тәуекелін тудырады, өйткені ол – өте құбылмалы, сондықтан жаңадан бастаушылар үшін инвестицияның бұл түрі жоғары тәуекел болып саналады.
Сонымен қатар қор нарығындағы барлық әрекет инвестициялық брокер арқылы жүзеге асырылады, ол өз кезегінде өте жоғары комиссия алады. Жалпы, биржада ақша табуға болады және едәуір әжептәуір, бірақ бұл бәріне бірдей сәйкес келмейді және көп уақытты қажет етеді.
Енді алтынға көшейік. Қазақстанда мұндай инвестициялар әбден мүмкін, Ұлттық банк сатып алуға алтын құймаларды ұсынады және ұзақ қашықтықта бұл әрқашан тиімді. Дегенмен түсіну керек: макро масштабта алтын әрқашан, тіпті жаһандық экономикалық дағдарыстар кезінде де бағаланады, бірақ ол қысқамерзімді инвестицияларға жарамайды. Бір жылға немесе одан аз уақытқа инвестициялау кезінде қымбат металдар табыс әкеліп қана қоймай, сонымен бірге шығынға айналуы мүмкін.
«Мұнда және қазір» қымбат металдардан түсетін кірісті болжау тіпті талдаушыларға қиын. Бағаларға әлемдік сұраныс жағдайы әсер етеді және барлық факторды ескеру мүмкін емес. Бағалы металдардың құны күн сайын айтарлықтай өзгереді. Мәселен, осы жылдың басынан 13 наурызға дейін алтынның бағасы 6,2%-ға, бір унция үшін 2168,4 долларға дейін өсті. Ал 2022 жылдың басынан бері өсім айтарлықтай 19,7% құрады. Сонымен қатар алтынның орташа жылдық бағасы тұрақты түрде төмендейтін кезеңдер болды.
Инвестицияның тағы бір түрі – инвестициялаудың өте сенімді тәсілдерінің бірі болып саналатын жылжымайтын мүлік. Жылжымайтын мүлікке инвестициялау бірқатар артықшылыққа мүмкіндік береді, соның ішінде – жалдау ақысының тұрақты кіріс ағыны, уақыт өте келе жылжымайтын мүлік құнының артуы, инфляциядан қорғау арқылы капиталдың әлеуетті өсуі.
Дегенмен жылжымайтын мүлікке инвестициялау жалдау төлемдерінің жоғалуы, күтпеген техникалық қызмет көрсету және жөндеу шығындары және нарықтық конъюнктурадағы теріс өзгерістерге байланысты жылжымайтын мүлік құнының жоғалуы сияқты белгілі бір тәуекелдерді де қамтиды.
