«BilimBer» білім береді
2021 жылы Ерасыл Оспанов пен Бота Мұса «BilimBer» стартапын іске қосты. Бұл – математика, биология және Қазақстан тарихынан ҰБТ сынақтарына дайындап, тест тапсыруға мүмкіндік беретін платформа. Арада көп уақыт өтпей, пәндер қатары кеңейіп, қосымша функциялар да пайда болды. Пікір қалдыру мүмкіндігі, сұрақтарға жауап іздеу, танымал «Kahoot» оқу стиліндегі зияткерлік турнир қосылды. Бүгінде мобильді қосымша «Play Market» пен «App Store» дүкендерінде 500 мың рет жүктеліп, халық ризашылығын алып отыр. Жақында ғана қосымшада мектеп оқушыларына арналған ағылшын тілін үйренудің ойын элементтері мен «Clubhouse» фишкалары бар курс ашылды.
– Алғашқы ой біз университетте оқып жүргенде келген еді. Ал коронавирус пандемиясы басталған кезде ескі идеяға бірден оралдық. Себебі тестілеуден онлайн өту ол кезеңде өзекті еді. Әуелі мобильді қосымшаның алғашқы MVP-ін жаздық. Оған 3 пән бойынша 1,5 мың сұрақ қостық, олар азды-көпті соңғы ҰБТ тестілері жарияланған сайттардан табылды. Содан кейін «BilimBer»-ді «Play Market» пен «App Store»-ға жүктедік. Бірінші айда 7 мың жүктелім алдық, – дейді Ерасыл.
Бағдарламашылар басында жобаға өз ақшасын құйған. «BilimBer»-ге жалпы сомасы 15 мың доллар кетіпті. Кейін инвестор тартатын болып шешкен. Ол кезде мектеп оқушылары тестілер мен басқа да функцияларды тегін пайдаланыпты. Қаншама еңбек пен ізденістен кейін сингапурлық бизнес-періштеден жобаға 50 мың доллар инвестиция тартқан.
– Бізді Президент алдында сөйлеуге Ақордаға шақырды. Жобаны таныстырып болғаннан кейін Мемлекет басшысы маған жақындап, «Идеяң жақсы екен» деді. Сәттілік тіледі. Президенттік грант алғанда біз үшін маңыздысы ақша емес, бедел еді. Одан кейін шынымен де оқушыларға пайдалы болғымыз келді. Мысалы, 9-сынып оқушысы кешке физикадан тест шешіп отырып, қиналды делік. Ата-анасы көмектесе алмайды, мұғалімге жазайын десе, кеш болып қалды. Ал ғаламторда тек жалпы ақпарат бар. Біз оқушыны чатта сұрақ қоюға шақырамыз, мұғалім 5 минут ішінде оған онлайн режімде хат алмасу немесе бейнеқоңырау арқылы көмектеседі. Бұл функцияны математика, физика, химия, биология, тарих және ағылшын тілі бойынша іске қостық, – деп түсіндірді Бота.
Ерасыл мен Бота ата-аналарды алаңдататын басты мәселені шешкен. Бізді осы қызықтырды. Мәселен, қаншама оқушы ағылшын тілін үйрететін курстарға қатысып, бірталай ақша жұмсап жатыр. Балаларға арналған курстардың көпшілігінің басты мәселесі – ересектердің ақша төлейтіні, бірақ пайдасы бар-жоғын білмейтіні емес пе? Ата-ана көбіне балаларынан үлгерімі туралы сұрағанда, олар «бәрі жақсы» дейді. Шын мәнісінде не болып жатқаны беймәлім. Міне, қосымша арқылы бұл мәселе де шешімін тапқан. Кураторлары олардың үлгерімін бақылап, ата-анасына есеп береді. Егер бала бір-екі күн платформаға кірмесе, дабыл қағылады. Одан бөлек, әдіскерлермен бірлесе отырып, қазақ тіліндегі оқу бағдарламаларын да құрастырған. Оған бейнелер мен үш деңгейдегі beginner, elementary, intermediate тестілері кіреді. Үдеріс ойын ретінде қабылдануы үшін барлық геймификация элементтері назарға алынған.
– Біз алдымен елімізде белгілі бір нәтижеге қол жеткізгіміз келеді. Осыған жетсек, әрі қарай жылжимыз. Ең алдымен Өзбекстан мен Қырғызстанды қарастырып жатырмыз. Оңтүстік-шығыс Азияға да шыққымыз келеді. Мысалы, Индонезия мен Малайзияда ағылшын тілін үйренуге сұраныс бар. Дегенмен біздегідей мобильді қосымшалар жоқ. Бүгінде жобаға барлығы 300 мың доллар инвестиция тарттық. Жақында Грузияда акселератордан өткен «500 Global» америкалық венчурлық қоры, сонымен қатар Қазақстан, Сингапур, Үндістанның бизнес-періштелері инвестор болды. Бізге жаңа нарықтарға шығуға көмектесетін серіктестер жеткілікті. Қазіргі уақытта жоба 3 миллион долларға бағаланып отыр, – деп нәтижелерін айтты Е.Оспанов.
Математика майталманы
«Qalan.kz» – математиканы қазақ, орыс тілдерінде оқытатын онлайн платформа. Мұнда мектеп оқушылары есептерді ментордың және жасанды интеллект негізіндегі чат-бот көмегімен шешеді. Тапсырманы сәтті орындағаны үшін оқушылар ақшалай сыйлық алады. Жобаны қазір бірнеше елде 600 мыңнан астам адам қолданады. Оны құрастырған – мектеп мұғалімі Асқар Болат пен бағдарламашы Қуаныш Нәбиев.
– Мектепке жұмысқа барған кезде оқушылардың үнемі бір-бірінен көшіріп жүретінін көрдім. Балалардың көпшілігі пәнді түсінбейді. Ал мұғалімдер әр баланың материалды қаншалықты меңгергеніне мән бермей, жоспармен жұмысын жалғастырады. Сыныптағы 3-4 адам тақырыпты жақсы меңгереді. Қалғаны көшіреді. Ал ҰБТ тапсыруға бір жыл қалғанда олар репетитор жалдап, 5-сыныптан бастап бүкіл оқу бағдарламасын «қуып жетуге» тырысады. Көбі сәтсіз. Өкінішке қарай, мәселе жүйеде болып тұр, – дейді Асқар.
Олар математиканы оқытудың бірегей әдістемесін дайындап, оны жетілдіре түскен. Жобаны дайындауға үш жыл уақыт кетіпті. Барлық есепті өздері жасаған. Әуелде «Qalan.kz» әлеуметтік стартап ретінде іске қосылған. Көп ұзамай Асқардың университеттегі досы Қуаныш Нәбиев жобаға қосылып, бағдарламалау жағын қолға алды. Солай 2018 жылдың күзінде платформа идеясы пайда болып, негізі қалана бастады. Оқушылар платформаға тіркелмес бұрын өз білім деңгейін анықтау үшін міндетті түрде диагностикадан өтеді. Әрі қарай жүйе оқушының қабілеті мен есептерді шешу жылдамдығын ескеріп, тапсырмаларды автоматты түрде таңдайды.
– Оқушылар арасындағы жүйелі олқылықтарды қалай жоюға болатынын ойлай бастадым. Өйткені балалар әр сабақты 100 пайыз түсінсе екен деп армандайтынмын. Педагогикаға қатысты кітаптарды оқып, мамандардан кеңес алып, түрлі әдіс-тәсілдерді қарастыра бастадым. Мақсатым балаға тақырыпты тез түсінуге көмектесетін жүйе құру болды. Абай Құнанбайұлының өлеңіндегі «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та, бар қалан» деген жолға назар аудардым. Маған бұл жерде «қалан» деген сөздің мағынасы ұнады. Жалпы, математикада мықты іргетас құру маңызды. Біздің онлайн тренажеріміздің мақсаты – оқушыға математиканың негізін қалау, – деп ниетін білдірді Асқар.
Қосымшада бақылау үшжақты жүреді: мұғалім, оқушы, ата-ана. Қатесі болса немесе қосымша есептері шешілмеген болса, тапсырмаларды орындамай өтіп кету мүмкін емес. Күнделікті есепті шешкен оқушыға «кэшбэк» опциясы арқылы ақшалай сыйлық беріледі. Мысалы, құрылғалы бері тапсырманы тыңғылықты орындаған оқушылар жалпы сомасы 470 миллион теңгеге жуық кэшбек алып, табыс тапқан. Таңғаларлық дүние. Ал қолданушыларының күнделікті үй тапсырмасын орындау көрсеткіші – 92 пайыз. Оқыту жүйесі қарапайымнан күрделіге дейін сан алуан тапсырмадан, алған білімді, материалды бекітуден тұрады.
– Платформаға жасанды интеллект негізіндегі чат-бот, аудиобайланыс пен онлайн тақтаны қостық. Олар бала мен мұғалімнің онлайн қарым-қатынасына қажет. Бот мұғалімдерге хабарламалардың 43 пайызы автоматты түрде жауап беруге көмектеседі. Бұл – біздің команданың жеке жасақтамасы. Айтпақшы, ол қазақша түсінеді. Біз чатқа жауап беру қызметін, қоңырауларды өңдеуді, оқытуды жекелендіруді одан әрі автоматтандыруды жоспарлап отырмыз. Осылайша, AI әрбір оқушының әлсіз тұсын түсініп, жеке дайындық тапсырмаларын жасайды. Бұл оқушыларды көбірек қамтуға және қызмет көрсету сапасын арттыруға мүмкіндік береді, – дейді Қуаныш.
Жанашыр жастар қазір әртүрлі нарықты зерттеумен, кәсіби мамандар тартумен, жаңа өнім әзірлеумен айналысып жатыр. Олар платформаға қосымша «Ағылшын тілін» оқыту функциясын қосуды жоспарлап отыр. «Әл-Жәбірдің атасы» атты журнал шығарып, ғылым-білімді насихаттауға үлес қосуда. 2023 жылы «Qalan.kz» орыс және өзбек тілдеріне аударылып, Ресей мен Өзбекстан нарығына шықты. Биыл Қырғызстан және Араб түбегі елдерін бағындырғысы келеді.
Шетелге оқуға түсіреді
Лаура Вайгорова Назарбаев университетіне түсіп, екі мәрте студенттік алмасу бағдарламасымен АҚШ-қа оқуға барып келді. Сөйтіп жүріп басқаларға шетелге оқуға түсуге көмектесті. Кейін бұл ісі дамып, 2021 жылы шетелдік жоғары оқу орындарына түсуге даярлайтын онлайн-алаң «Smartestprep» платформасын іске қосты.
– Университет таңдау жүйесін құрып, басқа елдердің оқу орындарының емтиханына дайындалу үшін оқу курстарын жасайтын болып шештік. Олар: SAT (АҚШ-тың жоғары оқу орындарына түсу үшін стандартталған тест), IELTS (ағылшын тілін меңгеру сынағы) және NUET (Назарбаев университетінің математика және сыни ойлаудан емтиханы). Сондай-ақ Еуропа, Азия немесе Айви (Плющ) Лигасы оқу орындары сияқты әртүрлі аймақтағы университеттердің ерекшеліктеріне қарай мотивациялық эссені дұрыс жазу да бар. Біз университет деректерін пайдаланып, үміткердің белгілі бір университетке түсу мүмкіндігін бағалай алатын ML алгоритмін жасадық. Содан кейін жүйе мүмкіндікті қалай жоғарылатуға болатынын көрсетеді. Мысалы, сізге IELTS балыңызды жақсарту керек немесе ұсыныс хатыңызбен жұмыс істеу қажет деген кеңес беріп, жол көрсетеді, – дейді Лаура.
Бұған қоса жүйе талапкерге оның қажеттілігіне сәйкес келетін оқу орындарын ұсынады. Оларды 3 санат бойынша таңдайды: Dream, Target және Safety. Біріншісі – сіз қалаған нұсқа, бірақ мүмкіндіктер соншалықты көп емес. Екіншісі – студенттің бейіні мен дайындық деңгейіне сәйкес келетін ұтымды нұсқа. Үшіншісі – адам еш қиындықсыз грант ала алатын немесе шәкіртақы алатын сенімді нұсқа. Шәкіртақы беретін 5 мыңға жуық университет және түрлі бағдарлама бар. Барлығы – Еуропадан. Әсіресе Германия, Италия және Нидерланд оқу орындары сұранысқа ие, олар студенттерге жақсы шәкіртақы мен гранттар беруге дайын. Азиядан Оңтүстік Корея, Сингапур, Гонконг, Малайзия, Индонезия, Қытай елдері бар. Үндістаннан да бірнеше университет тізімде тұр. Тіпті Аустралия, Канада, АҚШ-пен жұмыс істейді. Оған қоса, Назарбаев университеті немесе Бакудегі Хазар университеті сияқты аймақтағы жетекші университеттерге түсуге көмектеседі.
– Бастапқыда ақпаратты ғаламтордан жинап отырдық, бірақ көбіне ескіріп кеткен дерек болатын. Оны біртіндеп тексеруге тура келді. Мұнымен бірнеше ай бойы 7-8 адамнан тұратын команда айналысты. Қазір біз танымал бағдарламалармен деректерді жаңарту үшін тұрақты түрде университеттерге хат жолдап немесе қоңырау шалып тұрамыз. Мұндай тексеруді алты ай сайын жасаймыз. SAT, IELTS және басқа тестілерге дайындайтын, мотивациялық эссені дұрыс жазуға үйрететін толық бағдарлама ақылы. Айтпақшы, біз мұның бәрін тексеретін, әлсіз тұсын жақсартуға ұсыныс бере алатын алгоритм жасадық. Талапкерге тәлімгерлер, яғни түрлі шетелдік университеттердің түлектері көмектеседі. Олар сұрақтарға жауап тауып, кеңес береді. Қолданушылар платформаның қызметіне алты айға немесе бір жылға жазылады, – дейді стартапшы.
Бұл стартап жастардың сапалы білім алуы мен өсуіне жол ашады. Мысалы, АҚШ-тағы Williams College-де оқу құны жылына 50 мың доллар. 4 жылда 200 мың доллар кетеді. Назарбаев университетін алсақ, 12 ай оқу құны 25 мың доллар. Осы стартаптың көмегімен университетке 10 адам түссе, нәтижесінде 1 млн доллар үнемделеді. Қазақ жастары тегін оқиды. Кейінгі 2 жылда дайындалған студенттердің шамамен 87 пайызы жартылай немесе толық грант иегері болып, кейбірі шәкіртақы да алған. Бұл – 4,5 мың адам. Жоба алдағы уақытта RPI-роботтары арқылы құжат тапсыруды жоспарлап отыр. Мысалы, сіз құжаттарды бірнеше елдің университетіне жібергіңіз келеді делік. Әркімнің өтініші әртүрлі, бірақ қажет деректер бірдей. Сонда бірыңғай құжат тапсыру жүйесі жасалып, оқуға тапсыру тіптен жеңілдейді.
