Стоматологиялық қызметті МӘМС-ке қосу мүмкін бе?

Біз стоматологиялық қыз­меттің жай-күйі туралы ма­қа­ланы тіс емханаларының жұ­мысын кім, қалай бақылайды деген сұрақтан бастағанды жөн көрдік. «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» кодекске сәйкес, ме­дициналық қызметтің бұл түрі лицензия арқылы үйлеседі. Ол үшін субъект медициналық қызметке қойылатын біліктілік талаптарына толық сәйкес келуге тиіс. Әуелі санитарлық қағидаларға сай ғимараттың болуы шарт. Сосын мамандардан тиісті мамандық бойынша сертификат талап етіледі. Осыдан соң стоматологиялық көмек көрсету стандартына сай келетін медициналық бұйым­дар, құралдар, аспаптар, жиһаз сынды тағысын-тағы жабдықтар қажет. Тіс емханасын ашуды ойлаған азамат керек-жарағын түгендеген соң құжаттарын «Электрондық үкіметтің» веб-порталына жүктейді. Кейін қорытындыны Медицина­лық және фармацевтикалық бақылау комитетінің аумақтық департаменті шығарады. Тиі­сінше, тіс емханасы талап­та­р­ға сай келмесе, лицензия бұйыр­майды.

Бірнеше күн бұрын біз тақырып аясында Денсаулық сақтау министрлігіне сауал жолдап, Медициналық көмекті ұйым­дастыру департаментінен ресми жауап алған едік. Соған үңіліп, тіс емханаларының Денсаулық сақтау министрінің бұйрығымен бекітілген стоматологиялық кө­мек көрсетуді ұйымдастыру стандартына сай жұмыс істейтінін білдік. Бүгінде елде бас-аяғы 5 934 стоматологиялық клиника тіркеліпті. Оның ішінде 3 897 клиника жекеменшік болса, ве­дом­стволық және мемлекеттік ден­саулық сақтау ұйымдарында 2 037 стоматология кабинеті бар екен. Кәсіпкерлік Кодексіне сәйкес тіс емханаларын тұрғындардың арыз-шағымынсыз жылына екі мәрте профилактикалық бақылауға болады екен. Сондай-ақ тұрғындардың талап-арызына қарай жоспардан тыс тексеруге де мүмкіндік бар. Қысқасы, тұрғындарға сапалы қызмет көрсететін емханаларға ешкім орынсыз шүйлікпейді.

18 жасқа дейінгі балалар мен жүкті әйелдерге стоматологиялық көмек жоспарлы және шұғыл түрде көрсетіледі. Мұнда қара­пайым және күрделі тұрақты тісті анальгетикпен жұлып тастау, терең тісжегін емдеу, пломбалау, тұрақты тістің екі тамырын пломбалаумен пульпитті емдеу сынды ем-шаралар қарастырылған. Сол секілді 18 жасқа дейінгі балаларға, жүкті әйелдерге, 1, 2, 3-топтағы мүгедектігі бар адамдарға, «Ал­тын», «Күміс» алқалы көпбалалы ана­ларға, атаулы әлеуметтік көмек алатындарға, зейнеткерлерге, инфекциялық, өзгелерге қауіп төндіретін ауруға шалдыққан нау­қас­тарға, мүгедектігі бар балаға күтім жасайтын жұмыссыздарға, бірінші топтағы мүгедектігі бар балаға күтім жасайтын тұрғын­дарға шұғыл көмек көрсетіледі. Оларға тісті анальгетикпен жұ­лып тастау, химиялық пломбалау, абсцесс аутопсиясы сынды ем-шаралар тегін. Сондай-ақ туа біт­кен жақ-бет патологиясы бар бала­ларға ортодонтикалық көмек қа­рас­тырылған. Осы ретте «Сто­ма­тологиялық қызметті МӘМС ­па­ке­тіне қосуға іс жүзінде мүм­­кін­дік бар ма?» деген сұраққа ми­нистр­ліктің Медициналық кө­мек­ті ұйымдастыру департаменті ­ұсын­ған жауапты келтірейік.

«МӘМС жүйесі арқылы сто­матологиялық қызметтер әдет­тегі­ден қолжетімді болды. Нәти­жесінде, стоматологиялық көмек алатын тұрғындардың саны да едәуір өсті. Стоматологиялық қыз­мет алатындардың тізімін ке­ңейту және толықтыру МӘМС жүйе­сіне қосымша қаржы жүк­те­месін тудырады. Сондай-ақ ДДҰ мәліметіне сәйкес ауыз қуы­сындағы аурулардың туындауы азаматтардың ауыз қуысына жа­салған профилактикалық шара­лар­ға байланысты. Сондықтан қазіргі таңда МӘМС жүйесінде стоматологиялық қызмет алушы­лар тізімін кеңейту мәселесі қарал­майды», делінген ресми жауапта.

Демек тегін стоматологиялық қызметке МӘМС жүйесі арқы­лы екінің бірі жүгіне алмайды. МӘМС жүйесі енгізілгелі қорға ақша аударып отырған пациент­тер медициналық көмектің сапасына қатысты сын-пікірлерді ашық айтып жатыр. Айма-ай аударып отырған қаржының ретін қордан сұрап, талап ете бастады. Есесі­не қордан қаржы алып отырған ұйым­дар медициналық көмектің сапасына көбірек көңіл бөле бас­тады. Тұрғындар денсаулық сақ­тау саласындағы мәселелердің бар­лығын дерлік МӘМС-ке теліп жатқан соң, қор да қарап қал­май, медициналық ұйымдардың кемшілігін анықтап, реттегені дұрыс-ақ. Тіс емханаларының жұмысын Әлеуметтік медици­на­лық сақтандыру қорының маман­дары да мониторингілейді. Мұны бізге Астанадағы «Dental city» тіс емханасының бас дәрігері Жанар Абуова айтып берді. Емхана меңгерушісі қор басшылығының осы қадамынан пайда болмаса, зиян шекпейтінін айтады.

– Былтыр наурызда клиникаға Әлеуметтік медициналық сақтан­дыру қорының мамандары келді. Біздің жұмысты білікті мамандардан құрылған топ бақылап, құжат­тардың барлығын тексерді. Дәрігерлердің біліктілігіне назар аударды. Пациенттерді кім, қалай және қай жерде қабылдайты­нын көзбен көрді. Медициналық көмектің сапасына зейін қойды. Мұның себебі белгілі, қазір денсаулық сақтау саласындағы кем­шіліктердің барлығы дерлік сақтандыру қорына келіп тиеді. Тұрғындар жарнасын төлеп отыр­ған соң, сапалы қызмет алғысы келеді. Қызығы, сапаны емханадан емес, қордан талап етеді. Тіс емханаларын осылай бақылап тұрғаннан біз ұтылмаймыз. Қазір кейбір тіс емханаларында дантистер күрделі ем-шараларды шімірікпей жүргізеді деп естиміз. Өз басым мұндайға жол бермеу керек деп санаймын. Өзіміз МӘМС-пен ұдайы байланыстамыз. Бір жағы өзім – Астана қаласы бойынша штаттан тыс балалар стоматологімін. Осы салада жүрген соң қолдан келгенше саланың дамуына үлес қосып, қоғамдық жұмыстармен айналысудан қашпаймыз, – дейді тіс емханасының меңгерушісі.

Тіс емханаларының көбін қазір қор қаржыландырады, мони­торингілейді дегенмен, министрлік, денсаулық сақтау басқармалары жекеменшік ұйымды орынсыз тексере бермейді екен. Орайы келгенде Жанар Абуовадан тіс емханаларындағы кезек, сапамен қоса қаржылық мәселелер турасында сұрап-білуді жөн көрдік.

– Қазір елде 18 жасқа дейінгі балаларға, жүкті әйелдерге, сосын тағысын тағы бірді-екілі санаттағы азаматтарға тегін ем-шаралар қа­рас­тырылған ғой. Тегін емге сұра­ныс көп. Себебі статистикаға үңіл­сек, стоматологиялық ем-ша­раға жүгінетіндердің шамамен 90 пайызы – балалар. Сұраныс көп болған соң, біз оларды кезекке қоюға мәжбүрміз. Иә, кезекті апталап күтетіндер бар. Олар «Егер ақылы қызметке жүгінсек, бірден емдер едіңдер» деген сипатта жиі уәж айтады. Бұл былай, басқа тіс емханаларын білмедік, бірақ біз дәрігерлерге кесте бекітеміз. Күн­делікті пәленше пациентті тегін, түгеншесін ақылы емдеу керек дейміз. Әрине, тегін емге жүгінетін пациент көп болса, ақылы емге баратындар аз. Сондықтан ақылы қызметте ұзын-сонар кезек бола бермейді. Бірақ біз тегін ем­дегі пациенттердің көптігіне қара­мастан бетін қайтармауға тырыса­мыз. Шұғыл көмек көрсету қа­жет болса, міндетті түрде дәрігер­лер уақыт табады. Өйткені сыр­қат ертесіне асқынып кетуі әбден мүм­кін ғой. Ал мұндай келеңсіздікке мүлде жол беруге болмайды. Тағы бір жайға тоқталсам, қазір тіс емха­налары анестетиктерді қаржы­ландыру ісіне алаңдап отыр. Бұл мәселе – тіс емханаларын шы­ғынға алып келуі мүмкін. Қор басшылығы жуықта келеңсіздікті реттейтінін алға тартып отыр, – деді Ж.Абуова.

Әлеуметтік медициналық сақ­тан­дыру қоры құрылған шақтан қаражатты аумақтық емханаларға аударып келсе, былтырдан бас­тап тіс емханаларын тікелей қар­жыландыруға кіріскен. Осыған қарамастан соңы аптаға созылатын кезек әлі күнге азаймай тұр. Шағымданатын азаматтар көп. Бір қарағанда, бұл да – реттеуге бо­латын шаруа. Тіс емханалары қор­дың қаржыландыруымен жұ­мыс істеген соң, мәселенің көбі қар­жыландыруға, жұмысты бақылауға келіп тіреледі. Нақ қазіргі жағдай былай, тіс емханаларында дәрігер күнделікті жоспар бойынша 5 баланы емдейтін болса, сонымен көңі­лі күпті болып, шектелуге мәж­бүр. Тіс дәрігері жоспарды асырып орындаса, емханаға шығын. Егер қаржыландыру мәселесінде осы тәртіпті алып тастар болса, аптаға жалғасатын кезек бірнеше күнге азаюы мүмкін. Тіс емханасына ке­лімді-кетімді емделушінің іші­­нен Гүлжан Сыдығалиева есімді ­қала тұрғынымен тілдесудің сәті ­түсіп, пікірін түртіп алған едік.

«Тіс емханасына ұл-қызымыз­ды алып келдік. Өзім – көпбалалы анамын. Емханаға жазылудың еш қиындығы жоқ. Өзіміз мекенжай бойынша №1 қалалық емхана­ға тір­кел­генбіз. Әуелі сон­да­ғы тера­певт­ке бардық. Ол бір­ден қалада МӘМС арқылы қаржы­ланды­ры­латын тіс емханаларының мекен­жайын ұсын­­ды. Бүгінгі емха­наға бұ­рыннан қатынап жүрген соң, жұ­мысын жақсы білеміз. Мұн­да келіп, тіркеу бөліміне қайы­рыл­ғанда, олар бос күнді ұсынып, бел­гіледі. Сосын аллергияға қарсы екпе салу керегін ескертті. Мұнда қыз­меттің бұл түрі ақылы болған соң, өзі­міздің емханадан тегін өтіп, анық­тама алдық. Енді араға апта салып келіп отырмыз», деді қала тұрғыны.

Сонымен стоматологиялық кө­мек алу үшін пациент Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының дерекқорындағы стоматологиялық ұйымдардың қай-қайсысына да ең жақын арадағы уақытқа алдын ала жазылып, жүгіне алады. Ал ақылы қызметке кім, қашан жүгінсе де өз еркі. Ақылы қызметтің құнын жеке кәсіпкерлік субъектілері дер­бес белгілеуге құқылы екенін ес­керсек, бір тіс емханасындағы ем­-ша­ра­ның құны екінші емхана­дағы­­дан әлдеқайда қымбат болуы ық­тимал. Мұны да біле жүргейсіз, оқырман.