Екі университеттің ғылыми әлеуетін әрі қарай арттыру мақсатында жақында қос мемлекет басшылары кездесіп, тағы бір маңызды келісімге қол жеткізді. Ғарышты зерттеуге, білікті мамандарды даярлауға және ортақ спутниктерді әзірлеуге жол ашатын келісім аясында Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Солтүстік-батыс политехникалық университеті кіші ғарыш аппаратын бірлесіп жасап, ғарышқа ұшырмақ.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ғылымды қажет ететін технологиялар мен инжиниринг кластерінің бас директоры Әмірхан Темірбаевтың айтуынша, қазіргі күні екі ел оқу орындарының арасында техникалық бағытта магистранттар даярлап, бірлескен ғылыми жұмыстар жүргізуде тығыз байланыс орнаған. Осы уақыт аралығында ғалымдардың бірлескен ғылыми мақалалары жарық көрген.
– Қазіргі таңда әлемдік қауымдастық тарапынан кіші ғарыш аппараттарына, яғни нано және микроспутниктерге деген қызығушылық жоғары. Қарапайым статистикаға жүгінсек, 2010 жылы әлемде небәрі 19 наноспутник ғарышқа ұшырылса, қазіргі күні олардың саны 2 600-ден асты, яғни бұл көрсеткішке қарап, экспоненциалды өсімді көруге болады. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 2017 жылы өзінің алғашқы наноспутнигін ғарышқа ұшырғанда Қазақстан осы сала бойынша озық 50 елдің қатарына енді. Ал бүгінгі таңда кіші ғарыш аппараттарын ұшырған мемлекеттердің саны 86-ға жетті, – дейді Ә.Темірбаев.
Ғалымның айтуынша, әлемдік қауымдастықтың кіші ғарыш аппараттарына қызығушылығы жайдан-жай емес. Өйткені технологияның өзіне тән ерекшелігі бар. «Біріншіден, шағын ғарыш аппараттарын жасауға үлкен спутниктермен салыстырғанда ондаған, тіпті жүздеген есе аз қаржы жұмсалады. Екіншіден, жобалаудан бастап ғарышқа ұшыруға дейін кететін уақыт мерзімі небәрі 2-3 жыл, ал үлкен ғарыш аппараттарына ондаған жыл кетеді. Үшіншіден, нано және микроспутниктерді жасауда студенттерді жұмылдырудың мүмкіндігі мол. Бұл кез келген университет үшін адами капиталдың дамуына зор ықпалын тигізеді. Осы ерекшеліктерді ескеріп, спутник жасау саласында тәжірибесі бар қос университет бірлескен жобаны қолға алды. Жоба нәтижесінде 6U CubeSat санатындағы кіші ғарыш аппараты жасалып, ғарышқа ұшырылады», деді Әмірхан Темірбаев.
Тараптар келісімінде екі университеттің өз міндеттері нақтыланған. Спутниктің платформасына, оны сынақтан өткізу, ғарышқа жіберу мәселелеріне Солтүстік-батыс политехникалық университеті ғалымдары жауапты болса, ҚазҰУ ғалымдары спутниктің пайдалы жүктемесін, яғни атқаратын басты функциясын қадағалап, оған қажетті құрылғыларды дайындайды.
Спутник негізгі 3 міндетті атқарады. Оның алғашқысы ғылыми зерттеу эксперименті. Жердің тартылыс күшіне негізделіп, гравиметрикалық өлшеулер жүргізіледі. Егер бұл эксперимент ойдағыдай іске асатын болса, орбитадан спутниктің көмегімен жер қыртысының гетерогенді қасиеттерін, яғни қай аумақта жердің тартылыс күшінің өзгеше екенін болжауға болады. Бұл геологиялық барлау жұмыстарының негізіне жатады. Екіншіден, IoST (Internet of Space Things – ғарыштық заттардың интернеті) технологиясының көмегімен болашақта экологиялық, ауыл шаруашылығы мәселелерін шешуге болады. Ал үшіншісі студенттердің ғылыми жұмыстарымен байланысты. Яғни студенттердің коммерциялық емес жабдықтарды (COTS) пайдаланып жасаған құрылғылары ғарышта сынақтан өтпек.
АЛМАТЫ
