Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Еуропа қайта құру және даму банкі бөлген инвестиция қаржысына «Ақтөбе – Қарабұтақ» бағытының Ұлғайсыннан әрі Қызылорда облысына дейінгі аралығы төртжолақты болып өзгереді. Ал «Шалқар – Бейнеу» жолын қайта жаңғырту жұмыстары 2027-2028 жылдарға шегерілді. «Қандыағаш – Шалқар – Ырғыз» бағытының 20 шақырымы орташа жөндеуден өткізілді.
Жұртшылықты толғандырып отырған басты мәселе – жол апаттарының тым жиілеп кетуі. Өткен жылы елімізде жол-көлік оқиғаларынан 4500 адам әртүрлі жарақат алып, 1100-і қайтыс болған. Облыстық қоғамдық кеңес мүшесі Берік Жұбаниязов «Ақтөбе – Хромтау» тасжолындағы апаттарға жиі себепкер болатын транзиттік ауыр жүк көліктері ағымын реттеу қажеттігін айтты.
М.Қарабаев таяуда республикалық тасжолдарда орташа жылдамдық өлшемін 140 км/сағ-тан арттырған көліктерді тіркеп, бірден айыппұл жазатын бейнекамералар орнатылатынын мәлімдеді. Сонымен қатар жолдардың түйіскен тұстары жарықтандырылып, мал өткелдері көбірек орнатылмақшы.
Қоғам белсендісі Болат Ашабаев Хромтау теміржол бекетіне күрделі жөндеу қажеттігін айтып, Ақжар мен Тассай ауылдары жолдарынан қиыршықтас таситын ауыр жүк көліктеріне шектеу қою мәселесін көтерді. Хромтау вокзалының іші-сырты бірдей тозып кеткен, жолаушыларға жағдай жасалмаған. «Астана – Ақтөбе» пойызы Қандыағаш бекетін айналып, Ақтөбеге 5-6 сағат кешігіп жететіндіктен, жолаушылар көбіне Хромтаудан түседі. Оның үстіне вокзал Хромтау қаласынан 6 шақырым жерде орналасқан.
Министр жоспарға енгізілген 54 теміржол вокзалын кезең-кезеңімен жөндеу жоспары су тасқынына байланысты кідіріңкіреп, келесі жылдан бастап қолға алынатынын жеткізді. Хромтау вокзалын осы жобаға тіркеді. Карьерлерден қиыршықтас таситын көліктерді шектеудің бір амалы – бейнекамералар арқылы бақылау. Ақтөбе қаласының төңірегінде де құм, қиыршықтас алынатын 96 карьер бар. Хромтау карьерлерінен де, Ақтөбе карьерлерінен де қиыршықтас Қытайдан шығарылатын Shacman көліктерімен тасымалданады. Қалың көпшілік 25 тонна жүктен артық тасымалдауға рұқсат етілмесе де, 40-45 тоннаға дейін құм, тас тиеп жүре беретін қытайлық жүк көліктерін ешкім бақыламайтынына наразы.
М.Қарабаев жерасты мен жер бетіндегі қондырғылары арқылы келе жатқан жүк көлігінің салмағын бірден анықтайтын автоматтандырылған бақылау камераларын тасжолдарға орнату үшін заңнамалық өзгерістер қажеттігін алға тартты. Осы өзгеріс іске асырылса, шектік нормадан асыра жүк тиеген көлік жүргізушісі, карьер иесі және тапсырыс берген мердігер бірдей айыппұл арқалайды. Көлік жүргізушілері Shacman көліктерінің қозғалысын үлкен жолдарда шектеуді ұсынды. Қытайда да Shacman-дардың қала ішінде жүруіне тыйым салынған әрі көптеген ел осы көлікті сатып алудан бас тартып жатыр.
Теміржол саласының ардагері Қанат Сырлыбаев Қандыағаш пен Шалқар арасында жүргізіліп жатқан орташа жөндеу жұмыстарының сапасына алаңдайды. «Қазіргі кезде орташа жөндеу жұмыстары салқын ресайклинг технологиясымен жүргізіле бастады. Мұның ерекшелігі – жолдың бетіндегі асфальт-бетон жабынды түгел алынып, қайтадан астыңғы қабат ретінде төселеді де, бетіне 12 см қалыңдықпен екі қабат асфальт жамылғысы салынады. Бұл – 5-7 жылға дейін шыдас беретін тәсіл. Рас, жолдың бұзылуына ауыр көліктердің бақылаусыз, жүйеленбеген қозғалыстары себеп. Сол үшін орташа жөндеу кезінде бірден бақылау камералары орнатылады. Көліктер бақылау нысаналарын айналып өтпеуі үшін камералар көпірлер мен ірі өткелдер тұсына қойылады», деді министр.
Ардагер теміржол бойындағы апат кезінде шұғыл көмек көрсететін құтқарушы локомотивтердің өте ескіргеніне де алаңдайды. Теміржолдың жылжымалы құрамдары біртіндеп жаңаланып келеді. Мәселен, елімізде өткен жылы 113, биыл 194 локомотив, былтыр 118, биыл 101 жолаушылар вагоны сатып алынса, келесі жылы 240 жаңа вагон қолданысқа беріледі. Осы саладағы ең үлкен мәселе – магистралды теміржолдарды жөндеу. Қазіргі уақытта еліміз теміржолдарының 540 шақырымы күрделі жөндеуді қажет етеді.
Қоғам белсендісі Сағат Оразов қазіргі кезде бір шақырым төртжолақты жолды салуға жұмсалатын қаржы көлемі жөнінде сұрады. Бір шақырым тасжол құрылысына шамамен 1-2 млрд теңге жұмсалады. Жер бедеріне байланысты жұмсалатын қаражат сомасы да әртүрлі. Кей тұстарда жол тауды жарып өтеді, кейде ойлы-қырлы бөліктері тегістеліп, асфальттың орнына цементтелген жабынды төселеді. Еліміздегі автокөлік жолы құрылысына дүниежүзілік қаржы институттары займы, республикалық бюджет қаржысы, өте сирек жағдайда Ұлттық қор қаражаты жұмсалады.
Бірнеше жеке кәсіпкер Алға ауданы Бестамақ ауылы тұсында орнатылатын көлік дыбысын бәсеңдеткіш қондырғының жол бойындағы кәсіпкерлік нысандарын бөгеп тастайтынына наразылық білдірді. Осы жолды ауыл үйлеріне тіремей, 50 метр әрірек жүргізуге болатын еді дейді олар.
Кездесуде Қарабұтақ – Қостанай бағытындағы жолдың Әйтеке би ауданының орталығы Т.Жүргенов ауылының 10 шақырымынан соң өте нашар күйге түскені туралы айтылды. «ҚазАвтоЖол» ҰК» облыстық филиалының директоры Айбол Данағұлов келесі жылы осы жолдың 96-дан 136 км аралығында, Қостанай облысы шекарасына дейін орташа жөндеу жұмыстары басталып, екі қабат асфальтты бетон жабындысы салынатынын жеткізді. Ойыл ауданының су шайып кеткен жолдары мен көпірі, Мәртөк ауданының жолдарын жөндеу қажеттігі де сөз болды.
Облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының басшысы Айбек Қайырдың айтуынша, былтыр Ойыл елді мекенінің кіреберіс жолы мен Қаратал ауылына дейінгі жолға 3 млрд теңгеге күрделі жөндеу жүргізілгенімен, көктемгі су тасқынында Қараталдың кіреберіс жолы шайылып, Ойыл көпірі бұзылды. Енді Ойылдың жолдарын қалпына келтіруге 5,6 млрд теңге, көпірді қайта салуға 4 млрд теңге бөлініп отыр. Ал 2005-2099 жылдары салынған «Қобда – Ойыл» тасжолына күрделі жөндеу жүргізу келесі жылға жоспарланған. Осы жобаға «Ойыл – Саралжын» жолы да кіріп тұр. Мәртөк ауданының жолдарын қайта жаңғырту 2026 жылға қалдырылды.
«Биыл Мемлекет басшысының тапсырмасымен 12 мың шақырым жолға күрделі жөндеу жұмыстары басталады. Бұл – өте ауқымды жұмыс. Еліміздегі республикалық жолдардың ұзындығы 25 мың шақырым болса, алдағы үш жылда 12 мың шақырымы орташа жөндеуден өтеді. Тұрғындар орташа жөндеу жұмыстарына қарағанда қайта жаңғырту жобасы қажеттігін алға тартады. Алайда жолды қайта жаңғырту тым қымбатқа түсіп, оның құрылысы бес жылға дейін ұзарып кетеді. Оның орнына сапалы орташа жөндеу жұмыстарын жүргізу қажет. Былтыр Ақтөбе облысының жолдарын жөндеуге 50 млрд, биыл 65 млрд теңге бөлініп, аз уақытта қаржы көлемі 30 пайызға ұлғайды. Сапар барысында өңірдегі жол құрылысымен айналысатын мердігерлердің басын қосып, мәселелерді жан-жақты талқыладық», деді министр.
Еліміздің стратегиялық күретамырларының бірі – «Ақтөбе – Атырау – Астрахан» тасжолында жол белгілері дұрыс қойылмағаны, Ресей Федерациясымен арадағы «Мәртөк – Жайсаң» шекара бекетіндегі кептелісті азайту туралы мәселе көтерілді. «Қазақстан жағынан Мәртөктегі шекаралық бақылау бекетіндегі 4-5 жолақтан кірген жеңіл көлік, автобус, ауыр жүк көліктері Сорочин бекетіндегі бір жолға келіп тіреледі де қалады. Содан кептелісте ұзақ тұрамыз», дейді транзиттік көлік иелері. Жүргізушілер «Ақтөбе – Жайсаң» бекеті арқылы Ресейге және одан кері қарай тәулігіне 800 қаралы жүк көлігі өтетінін, көліктік бақылау инспекторлары бір тәулікте осыншама көлікті тексеріп үлгермейтінін, кезекте тұрған жүргізушілердің демалып, тынығуына жағдай жасалмағанына шағымданды. Сондай-ақ жүргізушілер жол бойындағы кедергілер, апатты бұрылыстар, сапасыз жөнделген жолдар, дұрыс қойылмаған жол белгілерінің фото және бейнетүсірілімдерін салып отыратын ортақ сайт құруды ұсынды. Министр мұндай ұсыныстың ведомствода күн тәртібінде тұрғанын, 2025 жылдың соңына дейін барлық ауылдық, ауданаралық, облыстық, республикалық маңызы бар жол тегіс қамтылған орталықтандырылған ақпараттық жүйе ашылатынына сендірді.
Ақтөбе облысы
