Суретті салған – Айдарбек ҒАЗИЗҰЛЫ
Көнекөздердің айтуынша, классик жазушы Мұхтар Әуезовті де балағаттағандар болыпты. Кеңес заманы. Идеология мен үгіт-насихаттың қаламақысы ағыл-тегіл. Оның үстіне Мұқаңдарды «мұқататын дерек» те бар. Мысалы, Алашқа байланысы, бай-бағлан Абайды «бұрмалап суреттегені», т.б. Сірә, ішкіліктің буымен бейпіл һәм боқтық сөзді лақ еткізетін замандастары табылса керек. Сонда жоғары мәдениетті Мұқаң мұндай оспадарларға бірауыз сөз ғана айтады екен: «Барлық боқтық сөздеріңді өзіңе қайтардым!».
Осыған байланысты Жүгініс Байдалы есімді иманды ел ағасының бір әңгімесі жадымызда жаңғырды.
Ертеде Шығыстың бір қаласында дана, оқымысты адам жасапты. Сарайға да, әсіре қиялиларға да тым жақындамапты. Ойын, пікірін жұртшылық сұраған жерде ғана орнымен айтып отырады екен. Соған қарамай біраз жау тауыпты.
Сол дана жаздыгүні шынар ағашының саясында демалып отырса, оның аты мен затына қанық болса да, «бір түртіп қалайық» деген пейілі қисық, іші тар екі-үш пенде оған түрлі асылық сөз айтып, тіпті мазаққа айналдыра бастапты.
Бірақ оқымысты саспайды. Үндемейді. Бұған әлгі елбұзарлардың ашуы келеді. Дана әлгілердің сөзін шыбын шаққан құрлы көрмейді.
Сонда ішіндегі бір сумақайы: «Әй, оқымысты-сымақ, біз сен туралы айтып отырмыз. Айтқанымызды естіп отырсың ба? Әлде құлақтан қалдың ба?» деп сұрайды.
Бұған дана: «Естігенде қандай! Осындай пәтуасыз сөзді естігенде үндемеген мақұл. Жаратқан бәрімізге ерік берген. Мені ме, басқаны ма, балағаттау – сендердің таңдауларың. Сендердің ақымақ сөздеріңді қабылдау-қабылдамау – менің еркім. Ойлана келе, сөздеріңнің түкке алғысыз екенін аңғардым. Себебі оның құны – көк тиын. Алмаған нәрсе, әрине, өздеріңде қалады. Сөйте тұра оңды-солды балғаттауларыңа тоқтау сала алмаймын. Бұл – өздеріңнің еріктерің әрі хақыларың» деп жауап беріпті.
Мұны естіген бейпіл ауыздар айылын жия қалады. Дана кісі ойын былайша түйіндепті: «Ақылды адам ақымақтан да бір нәрсе үйренеді», деген, сендер қазыға жетектеп апаруға да, жондарыңнан таспа тілуге де жарамайсыңдар. Менің үндемеуімнің сыры осында».
Айтуған ДОСБИ
