Қазір балалардың бейне ойындарға әуестігі ата-аналардың уайымына айналды. «Әлеуметтік желі жеткіншектің мінез-құлқына, таным-түсінігіне, ментальді һәм физикалық саулығына теріс әсер етіп жатыр», деп шыр-пыр болады әке-шеше. Ұстаздар қауымы да сабақ барысында оқушылардың жанары жылтырақты іздеп тұратынын жасырмайды. «Ғаламат жетістік ретінде жарнамаланып жатқанымен, бейне ойындар түгілі, ютубтағы мультфильмдер де ақыл қоспайды, қиялды байытпайды, сөздік қорын дамытпайды, сыни ойлауға баулымайды», дейді психолог мамандар. Әлбетте интернеттің игілігін жоққа шығармаймыз, дегенмен ғаламтордың берері қанша болса, алары да сонша. Ендеше, оқушының интернетте отыратын уақытын шектеуде тұрған ешбір сөкеттік жоқ. Осы мақсатта Астанадағы бірнеше білім ошағы «Смартфонсыз мектеп» жобасын бастады.
Кейбір мектептер бұл тәжірибені әлдеқашан қолға алған. Мәселен, Ғафу Қайырбеков атындағы №2 мектеп-гимназияның оқушылары былтырдан бастап сабақты смартфонсыз-ақ өтіп жүр. Қазір осы жүйені қолдаушы ата-аналар көбейген. Демек оң нәтиже бар деген сөз.
«Сабақтың сапасын қайтіп арттырамыз деп іздене бастағанда сыртқы кедергілерді анықтадық. Сөйтіп, оқушының мектепке телефон алып келуі оқу үлгеріміне басты бөгет екеніне көзіміз жетті. Тіпті бір сыныпқа тәжірибе жүргізіп көрдік. Телефонсыз келген күні оқушылардың назары жинақталып, оқуға ынтасы артқаны анық аңғарылды. Смартфондарды қоңырау уақытында да бермейміз. Тек сабақ аяқталған соң ғана қайтарылады. Бұл бастама алғашқыда бастауыш, кейін орта буын оқушыларына қолданылды. Енді жоғары сыныптағылар да смартфондарын ерікті түрде тапсырады. Осы бастаманы ата-аналармен ақылдасқанда, олардың пікірі екіге жарылды. Бірінші тарап сөзсіз қолдайтынын білдірсе, екінші жақ балаларының қауіпсіздігіне алаңдайтынын ашық айтты. Бірақ біз әрбір мектепте «Face ID» жүйесі барын, сол арқылы әр оқушының мектепке қай уақытта кіріп, қашан шыққанын көруге болатынын түсіндірдік. Осыдан соң көптеген ата-ана бұл жобаға сенім білдірді», дейді Ғ.Қайырбеков атындағы №2 мектеп-гимназия директоры Сырым Нұғманов.
Ал психолог Лимана Қойшиеваның айтуынша, балаларды смартфоннан мектепте ғана емес, үйде де барынша алыстатқан жөн. Себебі жасөспірімдердің арасында цифрлы аутизм атты дерт тарап жатыр. Былтыр 5,5 мыңнан астам балада аутизмнің бұл түрі тіркелген.
«Шыны керек, қазір оқушылар эссе, шығарма жазғанда да телефоннан толық көшіріп алады. Соның салдарынан сыни ойлаудан қалады. Негізі бала ұйқыдан оянғаннан бастап, сағат 8:00-ден 9:00-ге дейін оның ағзасы толыққанды оянып, оқуға дайын тұрады. Ал мидың жұмысы сағат 9:00-ден 12:00-ге дейін өте жақсы дәрежеде, 100 пайыз мағлұматты сіңіруге қабілетті. Осы аралықта ол телефонды шектеп, оқуға толыққанды кірісетін болса, білім сіңімді болады», дейді психолог.
Білім басқармасының мәліметінше, «Смартфонсыз мектеп» биыл қарқын алғанымен, төрт жылдан бері іске асып келеді.
«Басын ашып айтатын дүние, бұл жоба оқушылар арасында ерікті түрде өтеді. Яғни міндетті емес. 2024 жылдың екінші тоқсанында жоба жаңартылып, қолдау білдіретін мектептер саны 10 пайызға артты. Сонда қаладағы 110 мемлекеттік мектептің 80 пайызы бүгінгі таңда осы жобаны қолдап отыр деген сөз. Негізгі мақсат – білім сапасын арттырып, оқушылардың ойлау қабілеті мен психологиялық денсаулығына оң әсер ету. Төрт жыл бұрынғы тәжірибеге сүйенсек, балалар алғашқы кезде ұялы телефондарын арнайы жәшіктерге салуға дағдыланбаған еді. Уақыт өткен сайын олар жанындағы достарына қарап, бұл бастамаға үйрене бастады. «Смартфонсыз мектеп» жобасында оқушылардың ұялы телефондары арнайы кілті бар жеке сөрелер мен мұғалімнің үстелінің алдындағы ағаштан жасалған қораптарда тұрады. Бұл қораптарды оқушылар технология пәнінде өздері қолдан жасағанын да айта кеткеніміз жөн», дейді қалалық білім басқармасының баспасөз хатшысы Аяжан Амантайқызы.
Ұстаздардың сөзінше, смартфонан ажырау – балалардың оқу үлгерімін айтарлықтай жақсартқан.
«Біз бұл жобаны бастамас бұрын әуелі ата-аналармен ақылдастық. Оқушылардың өздерінен сауалнама алдық. Нәтижесінде, сабақты смартфонсыз өту тиімді екеніне көз жеткіздік. Қазір тіпті кейбір оқушылар мектепке телефон әкелмейді. Өйткені сабақ барысында бәрібір қолданбайды. Өздерінің ғана білімдеріне жүгінеді. Байқағаным, бұрын балалар үзіліс кезінде телефонға телміріп, бір-бірімен аса көп сөйлеспейтін. Ал қазір сыныптағы достарымен қарым-қатынастары жақсара түскені анық аңғарылады. Өйткені әлеуметтік желі алыстағы адамды жақындатқанымен, жақындағы адамды алыстататыны жасырын емес», дейді Талғат Бигелдинов атындағы №1 мектеп-лицейінің 9 «Б» сынып жетекшісі Бағдад Жақсылыққызы.
Әрине, мектептердің бәрі бірдей смартфоннан бас тартты деуге келмейді. Бірақ «Смартфонсыз мектеп» жобасына қосылушылардың қатары күн сайын көбейіп жатқаны қуантады.
