Былтырғы сайлау науқанын еске салсақ, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың жүргізіп жатқан реформалары аясында алғаш рет аудандар мен облыстық маңызы бар қала әкімдерінің тікелей сайлауы өткен. Шығыс Қазақстан облысында Алтай және Глубокое аудандары басшыларын халық өздері сайлаған. Содан бері бір жыл уақыт өтті. Ауданда өзгеріс жасау үшін аз уақыт десек те, әкімдердің аяқалысын халық бақылап, бағдарлап отыр. Сайланған әкім де жауапкершілікті сезінеді. Себебі Алтай ауданы әкімін сайлау науқанында 34 607 адам дауыс беруге қатысса, Ренат Құрманбаев 28 232 дауыс жинап, аудан тізгінін ұстаған.
– Алтай ауданына әкім болып сайланғаныма бір жыл толды. Сайлау алды бағдарламасы кезеңінде мен ауданның барлық елді мекеніне барып қайттым, келелі мәселелермен таныстым. Тұрғындардан 140-тан аса өтініш жиналды. Оның 71-і бүгінгі таңда шешімін тапса, 69 өтініште көрсетілген мәселелер қарастырылып жатыр. Мәселенің негізгілері, сапалы ауызсу мен ұялы байланыс және интернетпен қамтамасыз етуге қатысты болды. Көптеген сұрақ елді мекендердің жолдары мен көшелерін жөндеу, жайылымдық жер бөлу жөнінде түсті, – дейді Р.Құрманбаев.
Суретті түсірген – автор
Айтып өткендей, Алтай ауданы – ауыл шаруашылығына қолайлы әрі өндірістік өңір. Жаз маусымында саяхатшылар да сабылады. Әуелі ауыл шаруашылығы саласына тоқталып өтсек, ауданда 105-тен аса өнім түрін өндіретін 29 жергілікті азық-түлік өндіруші кәсіпкерлер бар. Оларға мемлекет тарапынан үнемі қолдау көрсетіліп отырған сияқты. Сондай-ақ әкімнің сайлауалды бағдарламасында көрсетілгендей, жер қатынастары саласында ауданның 19 елді мекенінің шекарасын, халықтың мал бағуы үшін жайылымдық жерлерді белгілеу жұмыстары қолға алынған-ды. Ал пайдаланылмай жатқан 4 932 гектар ауыл шаруашылық жер мемлекетке қайтарылып, ауыл шаруашылығы айналымына қайта тартылады.
Айта кетсек, осы жылы егістік алаңдары 76,6 мың гектарды құрады. Оның 70 пайызы орылып, қамбаға төгілді. Егістік алқаптарына шығатын техникалар да жыл сайын жаңартылып отырады. Биыл 2,4 млрд теңгеге 33 жоғары технологиялық техника сатып алынған. Сонымен қатар шағын және орта бизнес те жоғары көрсеткіш көрсетіп тұр. Ірі кәсіпорындарды айтпағанда, «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында былтыр 30 млн теңге сомасына 5 несие берілген. Биыл 267,8 млн теңге сомасына 27 өтінім берілді. Иә, кәсіптің көзін тапқанға пайда көп. Алтай өңірінің тұрғындары туризм саласын да кәсіп көзіне айналдырған. Жуырда Бұқтырма су қоймасы жағалауында орналасқан демалыс орындарына түгендеу жүргізіліп, нәтижесінде 55 жеке кәсіпкер салық есебіне тіркелді. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында көрсетілген қызмет көлемі үш есеге өскен. Сөйтіп бюджеттің қазаны да толысқан.
– Мемлекет тарапынан шаруашылыққа көрсетіліп жатқан қолдау аз емес. Айтайын дегенім, біз тұрып жатқан Бородино ауылы – күре жолдан 12 шақырым қашықтықта. Сол 12 шақырым жолды жөндеу керек. Осы мәселе шешілсе, халыққа жақсы болар еді. Ал интернет желісі уақытымен ауыл-ауылдарға тартылып жатыр, – дейді «Бородино» ЖШС жетекшісі Қайрат Бөкежанов.
Иә, аудан экономикасы дамыған сайын халықтың әлеуметтік мәселелері де шешімін таба бермек. Мысалы, аудан халқы көтерген ауызсу мәселесі рет-ретімен шешімін тауып келе жатқан көрінеді. Тұрғындарды сапалы ауызсумен қамтамасыз ету үшін 26 жобаны іске асыру қарастырылған. Оның ішінде 1 369,8 млн теңге ауылдық жерге, 859,8 млн теңге Алтай және Серебрянск қалаларына жұмсау көзделген. 2024 жылы Малеевск және Путинцево ауылдарында сумен жабдықтау жүйелерінің құрылысы аяқталады. Бұл үшін республика және облыс бюджеттерінен қомақты қаржы бөлінген. Ал Алтай қаласының орталық және батыс бөліктерінің сумен жабдықтау жүйелерін қайта құру бойынша ірі инвестициялық жобаларды іске асыру жұмыстары жалғасып жатыр. Оған облыс бюджетінен 632,1 млн теңге қаражат бөлінген.
Көгілдір бұғаз мекенінде, Октябрьский кентінде, Никольск ауылында сумен жабдықтау жүйелерін жөндеу, Чапаево, Подорленок, Средигорное ауылдарында суды зарарсыздандыру құрылғысын орнату, Полянское, Васильевка ауылдарында сумен жабдықтау нысандарын қоршау жұмыстары жүргізілді. Жаңа Бұқтырма кентінде, Березовка ауылында сумен жабдықтау нысандарын қоршау, Прибрежный кентінде су құрылғыларын жөндеу жұмысы қолға алынған. Айта кетейік, Серебрянск қаласының сумен жабдықтау жүйелерін қайта жаңғырту жобасы әзірленіп, 2025 жылы республикалық бюджеттен қаржыландыру жоспарланды.
Бүгінгі таңда халық үшін ең маңыздысы – ауызсу, жол, интернет. Білім мен медицина өз алдына бөлек тақырып. Жол жөнінде аудан басшысы не дейді?
– Жолдар жылы» аясында жол-көлік инфрақұрылым саласындағы жұмыстарды жүргізуге ауданның 23 елді мекенінде ұзындығы 44 км көшелер мен жолдарды жөндеді. Бұл үшін 1021,4 млн теңге жұмсалды. Облыс бюджетінен Прибрежный кентіне кіреберіс жолға орташа жөндеу жүргізілді. Бұл жерге 20 жылдан аса уақыт жөндеу жүргізілмеген, – дейді Алтай ауданы әкімі Ренат Тілеуханұлы.
Сондай-ақ Алтай қаласының Панфилов, Астана, Геологическая көшелеріне орташа және ағымдық жөндеу жүргізілген. Феклистовка, Тұрғысын, Андреевка, Полянское, Заводинка ауылдарында, Селезневка стансасында, Ново-Крестьянка, Снегирево, Бородино ауылдарына кіреберіс жолдар, Зубовск кенті мен Малеевск ауылы арасындағы жолдар да аудан әкімдігі назарынан тыс қалған жоқ. 100 млн теңге сомасына Северное ауылындағы су өткізу құрылғысы, Соловьево ауылындағы Березовка өзені арқылы өтетін көпірді жөндеу жұмыстары аяқталды. Қазанда ғана 93 млн теңге сомасына бірқатар жолдар мен көпірлер ретке келтірілді. Абаттандыру жұмыстары да мықтап қолға алынған секілді. Біраз ауыл көшесі жарықтандырылыпты. 105 млн теңге сомасына 15 балалар және спорт алаңы орнатылған.
Аудан тұрғындары үшін маңызды мәселенің бірі – интернет желісі. Статистикалық дерекке көз салсақ, ауданның 47 елді мекенінің 29-ы ғана үшінші немесе төртінші деңгейлі жоғары сапалы мобильді кең жолақты интернетпен қамтамасыз етілген (3G,4G). Сондықтан 2024 жылдың соңына дейін 6 антенналы құрылғыны орнату және қосу жоспарланған. «Қолжетімді интернет» Ұлттық жобасын іске асыру аясында Өскемен – Алтай – Рахман қайнары республикалық автожолының бойында 8 антенналық бағанасын қою жұмыстарына құжаттама әзірленді. Ал құрылыс келесі жылға жоспарланған.
2024 жылы жоғары жылдамдықты интернетпен қамтамасыз ету мақсатында аудандағы 22 мектеп «SpaceX» компаниясының Starlink технологиясы арқылы кең жолақты интернетке қосылып, интернет жылдамдығы 150 Мб/с дейін артты.
– Быково ауылында тұрып жатқаныма 15 жылдай болды. Біздің ауылымыз орталықтан 50 шақырым қашықтықта жатыр. Интернет істемейді. Былтыр аудан әкімі Ренат Тілеуханұлы халықпен кездескенде осы сұрақты тұрғындар көтерген. Әкім уәде еткендей, антенна құрылғысы орнатылып жатыр. Келесі жылы жабдығы құрылады. Сонымен, ауылда интернет мәселесі шешіледі, – дейді А.Колесниченко.
Қолға алынған жұмыстар Алтай ауданының барлық елді мекендерін жоғары сапалы мобильді кең жолақты интернетпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
– Халықтың жайлы өмір сүруі үшін тиісті жұмыстарды барынша атқарып жатырмыз. Интернет, жол, ауызсу секілді мәселелерден бөлек азаматтарды тұрғын үймен қамту да жолға қойылған. Былтыр «Бір қабатты Шығыс» бағдарламасын іске асыру аясында 10 тұрғын үй сатып алынса, биыл жалпы ауданы 2 мың шаршы метрден асатын 25 жеке тұрғын үй салынып жатыр. Оның 15-і ауданның ауылдарында тұратын кезекте тұрғандарға арналған. Әлбетте, сапасын да бақылап отырмыз, – деді аудан әкімі Р.Құрманбаев.
Ауданда тұрғын үй құрылыстарынан бөлек әлеуметтік нысандар да салынып жатыр. Оқушыларды жайлы білім беру ортасымен қамтамасыз ету үшін 2023 жылы Жаңа Бұқтырма кентінде 200 орындық мектептің құрылысы қолға алынған. Октябрь кентінде және Тұрғысын ауылында дәрігерлік амбулаторияның, Феклистовка ауылында медициналық пунктің құрылыс қарқыны жақсы. Оған қаржы облыстық қазынадан қарастырылған. Сонымен қатар бірқатар әлеуметтік нысан күрделі, ағымдық жөндеу жұмысынан өтті.
Айтқандай, Алтайдың қысы қатты. Апталап тұрып алатын аязымен қоса қалың түсетін қары бар. Аудан басшылығы табиғаттың тосын мінезіне де тыңғылықты дайындалған. Алтай, Серебрянск, Жаңа Бұқтарма және Октябрь елді мекендеріндегі жылыту көздері үшін 26,4 мың тонна көмір жеткізілген. Мамандардың сөзіне сенсек, қор жеткілікті. Болуы ықтимал көктемгі су тасқынына да сақадай сай.
Жылу демекші, «Алтай қаласының Жылу-су орталығы» кәсіпорнында қазіргі таңда 14 жұмыс мамандықтары бойынша лауазымдарға 40 жұмысшы қажет. Орташа жалақы – 102 мыңнан 340 мың теңгеге дейін. Жалпы, Өңірлік жұмыспен қамту картасы аясында 1 934 жұмыс орны құрылды. Электрондық еңбек биржасында барлығы 200-ден аса бос жұмыс орны тіркелген.
Байқап отырсақ, жыл көлемінде атқарылған шаруа аз емес. Біз де бірқатар ауылды аралап, халықпен тілдестік. Басым көпшілік аудан әкімінің жұмысын қолдап, қуаттап отыр. Әкімді халық сайлауы керек деген пікірді де жиі естідік. Демек, енгізілген пилоттық жоба жұрттың көңілінен шығып жатыр.
Шығыс Қазақстан облысы,
Алтай ауданы
