Ең алдымен депутаттар Жоғары аудиторлық палатаның мүшесі Михаил Бортниктің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы қаулыға дауыс берді. Өйткені Мәжілістің Қаржы және бюджет комитетінің төрайымы Татьяна Савельеваның айтуынша, Президент Жарлығымен ол биыл 7 қарашада Орталық сайлау комиссиясының мүшелігіне өткен. Сондықтан отырыс барысында палата депутаттары бұл ұсынысты бірауыздан қолдады.
Бұдан соң жиында «2024–2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заңға енгізілген өзгерістер назарға алынды. Құжатта кірістің азаюы мен шығыстың ұлғаюы қарастырылған.
– Жоба екі негізгі бағыт бойынша республикалық бюджет көрсеткіштерінің өзгеруіне байланысты әзірленді. Біріншіден, 2024 жылға арналған кірістердің нақтыланған болжамы бекітілген жоспардан 2 трлн теңгеге төмендеген. Бұл ретте мақсатты трансферт түрінде Ұлттық қордан қосымша 2 трлн теңге тарту жоспарланып отыр. Сонымен қатар шығыстар мен тапшылықтар 2023 жылға арналған бюджет қаражатының 61,3 млрд теңгесі қалдығын пайдалана отырып, Үкімет жүргізген бюджеттік түзетулер ескеріліп өзгертілген. Осылайша, түзетілген бюджет шығыстары 61,3 млрд теңгеге ұлғаяды, ал 2024 жылға арналған тапшылық 3,6 трлн теңге болады, – дей келе Мәжіліс депутаты Т.Савельева Қаржы және бюджет комитеті бұл жобалар бойынша қорытынды әзірлейтінін жеткізді.
Әрі қарай қатысушылар Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрағасы Асхат Аймағамбетовтің «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне креативті индустрияларды қолдау және дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы жөнінде қысқаша баяндамасына құлақ түрді. Депутат өзгертулердің мақсатын түсіндіріп, құжатта авторлық құқық, шығармашылық және зияткерлік әлеуетті реттейтін, сондай-ақ креативті өндірісті дамытуға бағытталған нормалар қарастырылып отырғанын айтты. Нәтижесінде, заң жобасы бойынша қорытынды әзірлеуге шешім қабылданды.
Депутаттар Үкімет бастамасымен әзірленген «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне архив ісі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобасын да қарады. Құжат бірыңғай электрондық архив ақпараттық жүйесін бекітуді, архивтік құжаттарды, оның ішінде қолжазбаларды, суреттерді, күнделіктерді сақтау және пайдалану тәртібін реттеу сынды біршама жаңашылдықты көздейді.
Сондай-ақ палата мүшелері «Қазақстан Республикасы мен Азия Даму Банкі арасындағы қарыз туралы келісімді (Жай операциялар) (Фискалды басқару және қаржы секторы реформаларының бағдарламасы – 1-кіші бағдарлама) ратификациялау туралы» және «Қазақстан Республикасы мен Азия Инфрақұрылымдық Инвестициялар Банкі арасындағы қарыз туралы келісімді (Фискалды басқару және қаржы секторы реформаларының бағдарламасы – 1-кіші бағдарлама) ратификациялау туралы» Заң жобаларының қорытынды әзірлеулері жөніндегі Қаржы және бюджет комитетінің ұсынысын тыңдады.
Яғни Қазақстан бюджет тапшылығын жабу үшін Азия Даму банкінен және Азиялық инфрақұрылымдық инвестициялар банкінен 15 жылға 52,3 млрд және 52,7 млрд иен көлемінде қарыз алады. Тиісті келісім Мәжілісте ратификацияланды. Қос банктен алынатын 105 млрд иен көлеміндегі қарыз жоспарлы кезеңге арналған республикалық бюджет тапшылығының бекітілген сомасы шегінде алынбақшы. Қаражат ел экономикасының тұрақтылығын сақтау үшін тартылып жатыр. Қаулы жобасын қатысып отырған 91 депутат жақтады.
Ал күн тәртібіндегі «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ақпарат, қоғамдық даму, мәдениет және архив ісі салаларындағы нормалардың артық (шамадан тыс) заңнамалық регламенттелуін болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева таныстырды.
– Бұл заң жобасы негіздемелік сипатта 3 үлкен бағытты қамтиды. Бірінші, саланы реттейтін ұзын саны 9 заңға өзгерістер енгізіп, осыған орай олардың мақсатын, міндеттері мен принциптерін қайта анықтайды. Екінші, министрліктің құзыретін заңнамалық тұрғыдан шамадан тыс реттеу мәселесін шешеді. Атап айтқанда, бұрын заңнамаға министрлік мойнындағы міндеттерді, соның ішінде ішкі процедураларға және басқа мемлекеттік органдармен қарым-қатынас мәселелеріне қатысты нормалар ендігі жерде министрліктің ережесімен реттеледі. Үшінші маңызды жайт – креативті индустрия өкілдеріне мемлекеттік қолдау шаралары. Ұсынылып отырған заң жобасы креативті өндірісті қолдаудың нақты шараларын көздейтін мемлекеттік саясатты анықтайтын өзгерістерді ұсынады. Мәселен, Үкіметке осы саясатты жүргізу және осы саланы дамытуға жауапты заңды тұлғаларды анықтау сияқты нақты құзырет беруді көздейді, – деп түсіндірген министр сөзін аталған заң жобасы тиянақты түрде сараптамадан өтіп, барлық мүдделі тараппен талқыланын айтып қорытындылады.
Заң жобасын талқылау барысында депутат Жанарбек Әшімжанов мәдениет саласы қызметкерлерінің аттестациясына қатысты сауал қойды.
– Мәдениет қызметкерлерін және мемлекеттік мәдениет ұйымдарын аттестациядан өткізу қағидаларын бекіту жөнінде құзырет алып тасталған. Заң жобасында құқық қорғау практикасында 5 жылда бір рет аттестациядан өткізу бойынша бұл талап сақталмайтыны келтірілген. Себебі бұл үлкен еңбек ресурстары мен шығындарды талап етеді. Әрі аттестация қорытындысы бойынша үлкен өзгерістер болмайды деп отырсыздар. Алайда мұндай құзыреттілікті алып тастау нормасы оның қолайсыздығымен және тиімсіздігімен заңсыз негізделетін секілді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамада бұл құзыретті алып тастау сыбайлас жемқорлық қылмысының белгілеріне жататыны жазылған, – деді ол.
Өз кезегінде А.Балаева министрліктің мәдениет саласындағы қызметкерлерінің аттестация мәселесі заңнамадан алынып тасталып, министрліктің нақты ережесіне енгізілетінін айтты.
Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында заң жобасына «Келешек» бірыңғай ерікті жинақтау жүйесінің қызметін регламенттейтін Ғылым және жоғары білім министрлігінің түзетулері енгізілген. Осыған қатысты талқылау барысында Мәжіліс депутаты Вера Кимді «Келешек» капиталына қатысты бірнеше мәселе алаңдатты. Оның ішінде бюджет қаражаты есебінен бастапқы білім беру капиталын есептеу кезінде 6, 7 және одан да жоғары жастағы балаларға қатысты бөлігін нақтылады. Сауалға Ғылым және жоғары білім вице-министрі Талғат Ешенқұлов жауап берді.
– «Келешек» капиталының мемлекеттік жинақтау жүйесінен үш айырмашылығы бар. Бірінші, 5 жасқа толған салымшыға мемлекеттен 60 АЕК көлемінде, ал жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар үшін 120 АЕК алғашқы жарна аударылады. Екіншіден, «Келешек» жүйесінде сыйақы есептеу кезінде банктер үшін ең төменгі мөлшер белгіленеді. Ол Ұлттық банк белгілеген базалық мөлшерлемеден кем болмауға тиіс. Үшінші айырмашылық, жобаға кепілдікті қамтамасыз ететін сақтандыру компаниялары қатысады. Баланың ата-анасы еңбекке қабілеттілігінен айырылған жағдайда немесе асыраушысынан айрылған жағдайда сақтандыру компаниялары бала 18 жасқа толғанға дейін ата-анасының атынан капитал аударуды жүргізуді жалғастырады, – деді вице-министр.
Депутаттар кино, «Қазақфильмге» қатысты толғандырған сауалдарын да қойды. Бірнеше уақытқа созылған талқылау нәтижесінде қатысып отырған 90 депутаттың 3-і қарсылық білдіріп, 12-і қалыс қалып, 75-і жақтап, заң жобасы мақұлданды.
Отырыста қаралған соңғы мәселе – «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне денешынықтыру және спорт, сондай-ақ нормалардың артық (шамадан тыс) заңнамалық регламенттелуін болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы. Құжатта еліміздің спорт саласында жаңа іріктеу жүйесін енгізу қарастырылған.
– Қазір республика бойынша 180-нен аса спорт түрі дамытылып отыр. Спорт түрлерінің барлығы бойынша спорт резервін даярлау жүзеге асырылады. Бірақ жыл сайын 13 жазғы және 5 қысқы олимпиадалық спорт түрінен медаль жеңіп алынады. Осының бәрі спортшыларды даярлау жүйесіндегі жаттығудың бастапқы кезеңінен жоғары жетістіктер спортына дейінгі сәтсіздіктердің нәтижесі саналады. Осылайша, біз жыл сайын уәкілетті орган ретінде балалар-жасөспірімдер спорт мектептері мен мектеп-интернаттар шығындарының өскенін байқаймыз. Шығындардың елеулі бөлігі олимпиадалық емес спорт түрлерінің дайындығына жұмсалады. Заң жобасын әзірлеу барысында жақын маңдағы (Өзбекстан, Беларусь), алыс шетелдердің (Ұлыбритания, Германия, Норвегия) халықаралық тәжірибесі зерттелді. Құжат аясында спорт федерацияларының қызметі де өзгереді, – деді заң жобасы жөнінде баяндама жасаған Туризм және спорт министрі Ербол Мырзабосынов.
Құжатты талқылау кезінде депутат Ерлан Сайыров елімізде тіркелген 180 спорттың бәрін қаржыландыру мәселесі ақылға қонымсыз екенін айтса, депутат Елнұр Бейсенбаев спорт саласына бөлінген қаржының айтарлықтай нәтиже көрсетпегенін дәлелмен келтірді. Ал депутат Мұрат Әбенов «Астана» велокомандасына неліктен қыруар қаражат бөлінетінін, депутат Айдарбек Қожаназаров ұлттық спортты қолдауға деген бюджет жыл сайын қысқарып бара жатқанын айтып, себебін сұрады. Кейін депутаттар дауысқа салып, заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады.
Әдеттегідей күн тәртібіндегі мәселелер қаралған соң, жиын қатысушылары депутаттық сауалдарға көшті. «Ақ жол» фракциясы мүшелерінің атынан сөз алған депутат Қазыбек Иса «Қазақфильмге» қатысты мәселені көтерді. «Respublica» партиясының фракциясынан Руслан Берденов Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы ортақ нарықтағы отандық тауар өндірушілері мен жалпы бизнестің ахуалы алаңдататынын айтып, Премьер-министрдің бірінші орынбасары Роман Склярға сауал жолдады. Ал Мәжіліс депутаты Әділ Жұбанов еліміздің мұнай-газ саласындағы ең ірі «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының құрамына кіретін «Ембімұнайгаз» акционерлік қоғамының Атырау облысы Қызылқоға ауданы Тайсойған учаскесінде мұнай өндіру іздеу-барлау жұмыстарына және мұнай өндіру жөніндегі келісім-шартта жергілікті халықтың мүддесі мен құқықтарын ескеріп, «Ембімұнайгаз» акционерлік қоғамы әлеуметтік міндеттемелер алу қажет екенін айтты.
