Тағзым • 14 Қаңтар, 2025

Қош, абайтанудың ұшар биігі!

56 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Дүниенің білімін білген, оны өзі мен өзгелердің, елдің, адам­­­зат­тың игілігіне пай­да­­лан­ған ғұлама жан күн іспет­ті, жарығы мен жы­луы­ның ра­қатын көпке сый­лай­ды. Бойына осындай қасиет да­ры­ған жанға халық айрық­ша құрметпен қараған, ісі­нің игілігіне сүйінген, одан жа­қ­­сы­лық тапқан, білімінің те­рең­­­дігіне таңданған, содан ғиб­­рат алған. Мұндай ғұ­лама жанды, дегдар ұстаз­ды іздеп табу оңай емес, көз­деп көру қиын. Тек қана ға­йып­тан дидарласуымыз мүм­кін. Біз ақтық сапарға шы­ға­рып салған Мекемтас Мыр­зах­мет­ұлы осындай ғұлама жан, дег­дар ұстаз, абзал кісі еді.

Қош, абайтанудың ұшар биігі!

Мекемтас Мырзахметұлы дүние­­­нің ізгі білімін жан мен жүрек­тің­ игілігіне айналдырды, елдің өсер өркеніне жан мен жүректегі осы игіліктің, ақыл мен ойдағы қазы­на­ның кілтін ұстатты, ұдайы шығар­машылық ізденіс, ұдайы шығар­машылық ойлау, ұдайы шығар­ма­шылық еңбек үстінде болды. Ғұлама-ұстаздың ғылым мен білімге талпынған, ғылым мен білімнің қадірін білетін жас пен кәріні бірдей сүйіндірген, риза еткен қасиетінің жарқын жарығы осында еді.

Адамның өмірінде бәрі де өтпелі: жастық өтеді; ажар таяды; күш қайтады. Адамның өзі өтсе де, өшпейтін, тозбайтын, азбайтын асыл байлығы – Тәңірі сыйлаған шығармашылық ойлауы мен шығармашылық ойы. Бірақ мұндай асыл байлықты ғылымда әркім емес, нағыз шығар­машылық тұлға, кемел адам дең­гейіне көтерілген ғұлама ұстаз ғана ұстай алады, сол ғана ел игі­лігіне жарата алады. Тек сол ғана шығармашылық ойлауы мен шығармашылық ойын бүкіл ғұмыр бойы ғана емес, қабірден әрі өткенде де серік етеді. Шы­ғар­машылық ойлауы мен ойын кеме­ліне келтіріп, содан тапқан білі­мін, жалпы ғылыми-шығар­ма­шы­лық еңбегін ел игілі­гіне жұм­сауға асыққан, аянбай жұм­са­ған кісі ғана кәміл ұстаз, толық ғалым қасиетіне лайықты. Мекемтас Мырзахметұлы бөтен іске алаңдамай, бөгде сөзге аралас­пай, ақырын жүріп, анық басып өткен кәміл ұстаз, толық ғалым, дег­­дар ғұлама, білімі мен ілімін, жал­­пы ғылыми-шығармашылық және ұстаздық еңбегін ел игілігіне ері­н­­­бей, есепсіз жаратқан абзал жан, аяулы азамат, қайраткер тұл­ға еді.

«Өмірдің жолы – тар соқпақ...» дейді Абай. Ғылымның жолы одан да тар. Ал әдебиет туралы ғылым – ең бір бейнеті ауыр ғылым. Оның тереңіне бойлап, биігіне шығу оңай емес. Әдебиеттану ғылымында шын ғалымға ауырдың үстімен, жеңілдің астымен жүру жоқ. Шын ғалымның өзі салып, өзі жалғайтын бір-ақ жол бар. Ол – маңдай тері моншақтап аққан адал еңбек пен ақиқат жолы. Біздің зайырлы өмірімізде бұл жол хақ жолымен пара-пар.

Келер ұрпағына, өсер өркеніне: «Мен – бір жұмбақ адаммын», деп тілегін, өтінішін қалдырған Абайдың жұмбағын шешу оңай емес. Абай жайында еңбек жазған, зерттеу жүргізген ғалымдардың бәрі де осы жұмбақтың шешуін іздеген және бәрі де іштей сол жұмбақты шештім деп марқаяды. Орынды. Өйткені әр ғалым Абай­ды өз көзімен көріп, өз көңілімен таниды. Ұлы ақынның жұмбағын да әр ғалым тек өзінше шешеді. Жұмбақ біреу болғанда, оның шешуі әлденеше. Және сол шешу­­­лердің бәрі де дұрыс. Абай жұм­бағының, ұлылығының сыры осында. Мекемтас Мырзахметұлы Абайдың жүрегіне, Абайдың ақындық әлеміне өз замандастарынан терең бойлады, сөйтіп ақынның жұм­бағын да ақиқатына жетіп, бүгін­гі ғылыми ойдың, бүгінгі абай­танудың ұшар биігіне шығып шеш­ті. Біздің заманымыздың абай­тануында ол биікке әзірге Ме­кең­нен басқа ешкім көтерілген жоқ.

Мекемтас Мырзахметұлы өзі өмірін арнаған ғылымға өзгелерді де ынталандырып, солар арқылы келер ұрпақтың, өсер өркеннің жолына сәуле шашып, жарық түсірді. Ұстаз бала күйінде қабылдап, маман дәрежесіне жеткізіп тәрбиелеп шығарған мыңдаған шәкіртінің қазіргі шақта бәрі бірдей пырақ болмағанымен, әрқайсысы – бір шырақ. Олардан ұстаз өмірінің жарығы мен қызуы тарайды.

Әдебиет – сөз өнері. Сөз өне­рі­нен ардақты өнер жоқ. Өйткені ол – ұлтымыздың ақыл-ойы, ар-ож­даны, абыройы. Сөз өне­рі туралы ғылымнан аяулы ғылым жоқ, өйткені ол – ұлты­мыз­дың ақыл-ойы, ар-ожданы, абыройы туралы ғылым. Мекемтас Мыр­зах­метұлы осы ақыл-ойымыз­дың абайтанудағы ұшар биігі, осы ар-ожданымыздың әуезов­танудағы саңлақ сарапшысы, осы абыройымыздың бауыр­жантанудағы биік бәйтерегі еді.

Алла алдыңыздан жарыл­қа­сын, ардақты ұстаз!

 

Жанғара ДӘДЕБАЕВ,

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Абай ғылыми-зерттеу институтының директоры,

профессор

Соңғы жаңалықтар