Осы орайдағы орынсыздықтар, әлбетте, аруақ пен ата салтын сыйлайтын, көкірек көзі ашық әрбір адамды толғандырып, жанына батары күмәнсіз. «Біздің қазақ тойды да, жаназаны да, садақаны да – бәрін-бәрін шоуға айналдырып жіберді, – деп жазыпты газет көтерген тақырыпқа үн қосқан атыраулық Боранбай Ғалиев деген азамат. – Бұған, бір қызығы, естісі де, есері де, көлденең көк аттысы да ештеңе демейді. Осындай жерлерде жөн сөз сөйлеп, дұрыс бағыт көрсетіп жіберетін молдаларымыздың уахабист, зиялыларымыздың «артист» болып кеткенін несін жасырамыз?! Тіпті, басалқы айтады дейтін ақсақал санатындағылар ешкімге жеккөрінішті болғысы келмей, ақиқаттан бойларын аулақ салып, тасада қалып, тыныш жан бағудың қамында жүргені қынжылтады»… Иә, ащы дауыстың ашынғаннан шыққаны анық.
Екібастұздан Сайлау Байбосын мақалада көрсетілген келеңсіздіктерді екі күннің бірінде көздері көріп жүргенін айта келе: «…Тағы бір байқағанымыз, атақ-абыройы бар адамның жаназасын басқаруды кейбіреулер, тіпті, сұрап алады. Сондағы пасық мақсаты – жаназаны шын көңілімен жүргізу емес, керісінше, «Пәленбайдың жаназасын пәленшекең жүргізіпті!» деген атақ үшін. Ниет таза болмағасын аузына не келсе, соны айтады. Тыңдап отырып өзің ұяласың» деп назаланады.
«Пенде» деген бүркеншік атпен түскен пікір жаназа асын өткізуге байланысты біраз жайдың бетін ашқан екен: «Осы ойтүрткі мен азаматтардың пікірлері менің біраз уақыттан бергі көкейімде жүрген жайттарды оятқандай болды. Құдай өзі бетін аулақ қылсын, осы сияқты топырақ салу немесе қырқына, иә болмаса жылдық астарға көптің бірі ретінде қатысып жүреміз. Кейінгі кезде осындай жиындарды басқарушылардың, құдды бір той асабасындай желпілдеп, айтқан кейбір сөздерін естігенде қынжылып-ақ қаласың. Сол жиынға себепкер болған марқұм жөнінде небір артық, әсіре сөздер айтылып, жер-көкке сыйғызбай мақтаудың неше атасына бөлеп жібереді-ау, шіркіндер. Қайтқан рухқа оның өзеуреген көлгір сөзінің еш пайдасы жоқ, бос былшыл сияқты болып көрінеді маған. Және бізде біреу дүниеден өтсе, ана молданы емес, мына молданы әкел деп арнайы тағайындап қойылғандай, әлдебіреуді алалап іздестіріп жатады. Нақ сол айтқаны болмаса, имансыз қалатындай көрінеді. Сонымен бірге, жаназа кезінде біздің қайсыбір молдекеңдердің де көпшілікке қаратып айтқан кейбір сөздері көңілге қонбайды-ақ. Мысалы, «Көрмеген көшесінен жарылқасын» дейді. Сонда о дүниеде көше бар ма екен? Менің ойымша, марқұмның рухына ешқандай мипаз мақтаулар мен күміс қаптаулар қажет емес сияқты. Тек арнайы шын ықыласпен барып, бір уыс топырақ салып, көптің қатарында мұсылман қауымының барша аруақтарына дұға оқылып, бата жасалғанда қалтқысыз ниетпен бет сипау нағыз мұсылманның міндет-парызы деп санаймын. Және де «Сен де мендей болғансың, мен де сендей болармын, аруағыңның алдында, пендешілікпен біліп-білмей істелген күнәлі іс, ғайбат сөздерім болса, ғафу-рахман, бауырым, сенің рухың таза, бақұл бол» деген ойға келсек болмас па».
Ойлы оқырманның «Егемен» сайтындағы пікірі осындай екен. Шынында да, о дүниенің шегінен аттағаннан кейін аруаққа мақтау да, мадақ та керек емес. Оның рухы тек дұға дәметеді. Себебі, о дүниеде оған тек иман байлығы ғана жолдас бола алады. Абай ғақлиясына зейін қойсақ, сөздің басы, әуелі аят, хадис болуы керек. Жиналыс емес. Әйтпесе, кейбір ғылым докторы, академик ағалардың жаназа, басқа астары ғылыми конференцияға айналып кеткенін көзіміз көріп, көңіліміз жасып жүр. Бұл арада имам, молдалар тізгінді өз қолына алып, Алла құлшылығы, аруақ разылығы үшін мұсылмандық уағызға, имандылық сөзіне көбірек ұйытқаны дұрыс па дейміз. «Өлім бардың малын шашады, жоқтың артын ашады» деген сөз қазір ескірген. Өлік жөнелтудің, қимас жақындарымызға соңғы қош-қошымызды айтудың өнегелі жақтарына ұмтылайық. Сөйтсек, оның салауаты – өліге, сауабы – тіріге жазылары хақ.
Қорғанбек АМАНЖОЛ,
«Егемен Қазақстан»
