Қазақстан зұлымдыққа қарсы күреске дайын

Кеше Астанада Орталық және Оңтүстік Азия елдерінің зорлық-зомбылық пен экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі өңірлік конференциясы өз жұмысын бастады. Жиынға әлемнің 24 елінен келген делегациялар, АҚШ, Еуроодақ және Ресейдің уәкілетті органдарының жетекшілері, БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫҰ және басқа да халықаралық ұйымдар мен азаматтық қоғам өкілдері, терроризм мен экстремизмге қарсы күрес саласындағы жетекші сарапшылар қатысуда. Өңірлік конференцияны елі­міз­дің Бас прокуроры Асхат Дауылбаев ашты. Одан кейін Қазақстанның Премьер-Министрі Кәрім Мә­сі­мов, АҚШ-тың Ішкі қауіп­сіз­дік министрлігі кеден-шека­ра қызметінің жетекшісі Гил Керликовски басқосуға қаты­су­шыларға құттықтау арнады. Сондай-ақ, Президенттің көмек­шісі – Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Нұрлан Ермекбаев пен Қазақстан Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Нұртай Әбіқаев сөз сөйледі. Өз кезегінде К.Мәсімов лаң­­кес­тікпен және экстремизммен күрес бағытындағы жұмыстар ауқымды болуы тиіс екенін айта келіп: «Бізге зорлық-зомбылық және экстремизммен күресуге дайын сындарлы күштермен өзара тиімді үнқатысу орнату қажет. Ол үшін ведомстволардың арнайы қызметтерінің байланыстарын нығайту мен ынтымақтастығын дамытуды бұдан әрі қарай жалғастыру бойынша шараларды тоқтатпағанымыз жөн. Бүгінде зорлық-зомбылық лаңкестікпен және экстремизммен күрес бо­йынша барлығын тегіс қамтитын халықаралық конвенция қа­был­данбаған. Бұл өз кезегінде біз үшін маңызды құжат болар еді. Қазіргі кезде қолданыстағы халық­аралық келісім аталған қатер­лердің тек жекелеген құбы­лыс­тарымен күресуге бағыт­талған. Осы зұлымдықпен кү­реске негізделген қажетті шараларды қабылдауға әзірміз және ынтымақтастық үшін әрдайым ашықпыз», – деді ол. Бұған қоса, К.Мәсімов экстремизмге және лаңкестікке адамдарды тартудың негізгі әдістерінің бірі интернет арқылы жүзеге асырылатындығына тоқталды. Оның айтуынша, экстремистер әлемдік желіні өшпенділік пен зорлық-зомбылықты, содырларды тарту мен даярлауды, ақпарат алмасу, қылмыстық іс-қимылдарды жоспарлау және үйлестіру үшін пайдаланады. Мәселен, танымал Facebook-тен What’s app-қа дейінгі әлеуметтік желілерде лаңкестердің қарулы жихадқа шақыратын мәлімдемесін бір тәулікте 2 миллионнан астам адам қарап шыққан. Қазақстан осы материалдарды анықтап, тосқауыл қоюда. Алайда, экстремизм мен терроризмді насихаттаудың жолын кесуде азаматтық қоғам үлкен рөл атқаруы керек. Ал Асхат Дауылбаев экстремизм мен терроризм қаупінің жаһандана түсуі барлық әлем­дік қоғамдастықтың күш-жігерін неғұрлым терең шоғыр­ландыруды, оған қарсы күрестің тиімді стратегиясын әзірлеуді талап ететіндігін атап көрсетті. Бұл өте күрделі міндет және әлемдегі қауіпсіздіктің тағдыры оның сәтті болуына тікелей байланыс­ты. Сондықтан, бірлескен күш-жігер ең алдымен радикалдық идеологияның таралуын ескертуге және оның жолын кесуге, зорлық-зомбылық пен экстремизммен күресуге дайын барлық сындарлы күштермен өзара тиімді қарым-қатынасты қалыптастыруға бағытталуы тиіс. Сөз кезегі өзіне келгенде Нұртай Әбіқаев бірқатар өзекті мәселелерді атап көрсете отырып: «Қазіргі таңда Сирия мен Ирактағы қарулы қақтығысқа 150-ден астам қазақстандық қатысуда, олармен әйелдері, балалары бірге жүр. Кейбір кездерде журналистер тарапынан «Осындай адамдардың елден кетуіне тосқауыл жасаудың қажеті қанша? Олар жолдарын өздері таңдайды. Ауғанстанда, Сирияда қаза болған ондаған қазақстандық секілді мерт болғысы келсе, бұл олардың өздерінің құқығы» деген сөздер айтылып жатады. Алайда, біздің азаматтар әскери қылмыскер, терроршы атанып, Отанынан алыс жерде өмірі қиылып жатқан жағдайды қалыпты құбылыс деп санамаймыз. Сонымен қатар, рухани-адамгершілік бағытта адасқан осы адамдар лаңкестік күресте кәсіби дағдысын жетілдіріп, зақымданған сана-сезімімен қайта оралуы мүмкін», – деді. Сондай-ақ, Н.Әбіқаев бұқаралық ақпарат құралдарында ДАИШ-ті «Ислам мемлекеті» деп атауға қарсы екенін мәлімдеді. «ДАИШ – өзін «Ислам мемлекеті» деп атап жүрген лаңкестік ұйым. Шын мәнінде олар түрлі елдердің ондаған мың өкілдерін қамти отырып, діни экстремистік интер­на­ционалға айналған. Атап айт­қанда, саясаткерлер мен журна­листердің ДАИШ-ке қатысты «Ис­лам мемлекеті» терминін кеңі­­­нен пайдалануы дұрыс емес деп са­­наймыз», – деді ҰҚК төра­ғасы. Жиын барысында Нұрлан Ер­мек­баев лаңкестік және экстре­мистік ұйымдарға қатысы бар адамдардың мүлкіне тыйым салу тетігін пайдалануды ұсынды. – Лаңкестік пен экстремизмді қаржыландыруға қатысты ұйым­дар мен адамдардың бірыңғай тізі­мін жасап, оларға тиесілі мүлік­ті анықтауды және оған тыйым салу мәселесін заңды түр­де бе­кі­туді дұрыс деп санаймыз, – де­ді Н.Ермекбаев. Оның сөзіне қарағанда, бүгінде халықаралық экстремистік және лаңкестік ұйымдар қаржыны алудың түрлі көздері мен оларды аударудың арналарын пайдалана отырып, қаржылық қамтамасыз етудің ұйымдастырылған жүйесін сақтауға қауқарлы болып отыр. Бұдан бөлек, ол экстремистік құры­лымдармен күрес барысында көбінесе терактілерді жаса­ған адамдар жазаланып, ал ең қауіпті болып саналатын экстре­мизмді насихаттаушылар мен демеушілер жазасыз қалып жататынын жеткізді. Экстремизм мен терроризмнің белең алуын болдырмау, оның қозғаушы күштерінің тамырына балта шабу жөніндегі тиімді саясатты қалыптастыруға байланыс­ты өзекті мәселелер күн тәртібіне шығарылған конференция барысында өзге де мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың өкіл­дері, жетекші сарапшылар экстре­мизмді туғызушы себептер мен ал­ғышарттарды, радикалды топтардан болатын қауіптерді, сондай-ақ, әлеуметтік желілерде және интернетте экстремистік идеяларды таратуға, азаматтарды шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысуға азғырып көндіруге байланысты мәселелерді кеңінен талқылады. Конференцияда еліміздің БҰҰ-ның терроризмге қарсы күрес жөніндегі негізгі конвенция­ларына қосылғаны, Терроризмге қарсы күрес орталығы құрылғаны және ол халықаралық және өңірлік құрылымдармен тығыз байланыс орнатқаны айырықша атап өтілді. Сонымен бірге, жиында экстремизмге тосқауыл қою жө­нін­дегі ұлттық стратегиялар мен жоспарларды әзірлеу мәсе­лелерін талқылау барысында қызу пікірталас болды. Экстре­мизм мен радикализмнің әртүр­лі пішіндерімен күресу жөнін­дегі мемлекеттік стратегия­лар, терроризмнің қаржылан­ды­рылуын, қару-жарақ пен есірт­кінің заңсыз айналымын анықтау және олардың жолын кесу жөніндегі бірлескен шаралар, радикалдық көріністердің профилактикасы саласындағы жұмыс тәжірибесі мен ақпарат алмасу мәселелеріне де баса назар аударылды. Тағы бір айта кетер жайт, бас­қосуда мемлекеттің экстремизммен күрес жөніндегі күш-жігерін қолдаудағы жұртшылық пен үкіметтік емес ұйымдардың рөлі, осы жұмысқа азаматтық қоғам көшбасшыларын, соның ішінде жастардың, әйелдердің және діни ұйымдардың өкілдерін белсенді түрде тартудың маңыздылығы қа­ты­сушыларды көбірек толған­дыратыны белгілі болды. Конференцияның арнайы сессиясы осы саладағы жұмыстарға инновациялық тәсілдерді қол­дану мәселелеріне арналды. Әр­түрлі елдердің құқық қорғау органдарының алдыңғы қатарлы тәжірибелеріне, қоғам өкілдерін тарту әдістеріне, азаматтық қоғам бастамаларын жүзеге асырудың тиімді тәжірибесіне жасалған шолу жиналғандардың назарына ұсынылды. Сондай-ақ, қатысушыларға Үкіметтік емес ұйымдардың Ыс­тамбұлдағы зорлық-зомбылық пен экстремизмге тосқауыл қою жөніндегі кон­ференциясының қоры­тындылары таныстырылды. Форум жұмысының бірінші күнінің нәтижелері бойынша қорытынды құжат қабылданды, оны еліміздің Сыртқы істер ми­нистрі Ерлан Ыдырысов жария­лады. Мәлімдемеде делегаттар зор­лық-зомбылық пен экстремизмге қарсы күреске ұжымдық күш-жігер бағыттауға, өңірлік және халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жолында өзара тиімді ынтымақтастықты кеңей­туге әзір екендіктерін мақұл­дады. Осы мақсаттарда терроризмге қарсы тиімді стратегия­ны жасауға бағытталған жан-жақты қамтылған өңірлік бағ­дар­лама әзірлеу қажет деп танылды. Аталған бастамалар ағымдағы жылдың қыркүйек айында Нью-Йоркте өтетін БҰҰ Бас ассамблеясының отырысында көрініс табатын болады. Осы арада түсіндіре кетейік, бұл басқосу үстіміздегі жылдың ақпан айында Вашингтонда өткен зорлық-зомбылық пен экстремизмге қарсы күрес жөніндегі саммиттің заңды жалғасы іспетті болды. Форумды өткізу идеясын Орталық Азия өңіріндегі интеграцияның белсенді бас­та­машыларының бірі ретінде Қа­зақстан ұсынған болатын. Жолдыбай БАЗАР, «Егемен Қазақстан».