Қор жаңа жүйені қолдайды

Осы жылдың қаңтар айынан бастап елімізде мемлекеттік сатып алу электронды нұсқаға көшірілгеннен кейін ірі ұлттық компаниялар заман талабына сай жасалған саудаласудың осы түріне қызығушылықтарын білдіріп, қазір сонымен жұмыс істеп жатқандары мәлім. Осылардың ішінде “Самұрық-Қазына” ҰӘҚ” АҚ-тың басқарма төрағасы Қайрат Келімбетов сатып алудың автоматтандырылған осы түрін бірден қолдағанын атап өткен жөн. Соңғы деректерге қарағанда, жыл басынан бері www.goszakup.gov.kz сай­тымен электронды мемлекеттік сатып алуға 61 мыңнан астам қатысушы та­нысқан көрінеді. Олардың көбі отандық кәсіпкерлер болса, қазір олар элек­тронды жүйенің жұмысын күнделікті бизнесте­рімен тығыз байланыстыруда. Маман­дардың айтуынша, ЭМС-тің қолданысқа енгізілуі қазақстандық үлесті арттыруға қосылған қомақты үлес болып саналады. Қаржы министрлігінің мемлекеттік сатып алу методологиясы департаментінің директоры Гүлжан Әмрина bnews.kz ақпараттық агенттігі­нің ұйымдастырған on-lіne конферен­циясында атап айт­қандай, аталмыш министрлік мемлекеттік сатып алу пор­та­лы арқылы қазақстандық үлес жө­нінде статистикалық деректерді зерттеу жұмысымен айналысуда. Оған қатысты мәліметтерді тапсырыс беру­шілер қатарына жататын 50 және одан да көп мемлекетке тиесілі акциясы бар мемле­кеттік органдар мен мекемелер, кәсіпорындар мен заңды тұлғалар ұсынуда. Қазірде сатып алу кезінде ұлттық компаниялар да отандық үлесті арттыруға баса мән беруде. Мысалы, осы жылдың бірінші тоқсанының қоры­тындысы бойынша “ҚазМұнайГаз” АҚ тобы 142 миллиард теңге көлемінде сатып алумен айналысқан деген дерек бар. Бұл ретте кейбір сарапшылар жер қойнауын пайдалану рыногында жыл соңына дейін отандық үлес 20 пайызға артады деген болжам жасауда. Олардың пікірінше, енді “таныс-біліс” арқылы тендерлерді жеңіп жатқандардың заманы аяқталуға жақын қалды. Өйткені, автоматтандырылған сатып алудың осы түрі болашақта мұндай жағдайларға мүмкіндік бермейтін болады. Ал Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің деректеріне қарағанда, кезінде шенеунік пен жоба жасаушының ара-жігін анықтайтын қазіргідей электронды жүйе болмағандықтан көп ретте көлденең көк аттылар тендерлерді жеңіп алып кететін еді. Енді жағдай мүлдем басқаша бола­ды. Қазір жер қойнауын пайдаланушы­лар электронды сатып алу арқылы тиісті ақпарат алып, өзіне керекті мәлімет­терді жинай алады. Осы орайда “Самұ­рық-Қазына” АҚ-тың басқарма төраға­сы Қайрат Келімбетовтің егер компа­ниялар тобы ашық әрі әділ және ұжым­дық түрде сатып алумен айналысса, қордың қаржылық жағдайына қомақты ықпал ететінін айтқанын атап өтуге болады. Бүгінде “Самұрық-Қазына” қоры жер қойнауын пайдаланушылар, темір жол, телекоммуникациялар мен электр энергетикасы саласымен тығыз байланыста қызмет етіп жатқаны мәлім. Оның тобына 500-ге жуық еншілес ком­пания мен оның құрамына кіретін ұйым­дар мүше. Солардың ішінде “Қаз­МұнайГаз”, “Қазақстан темір жолы”, “Қазақтелеком” және “KEGOC” сияқты ірі компаниялардың сатып алу үлесі 5 млрд. АҚШ долларынан асып жығылады екен. Осы жерде айта кететін нәрсе, Мемлекет басшысының тапсыр­масымен ұлттық холдингтер мен компаниялар отандық өндіріске қолдау көрсету үшін сатып алуды жеңілдеткен болатын. Қазір “Самұрық-Қазына” қорының еншілес холдингтері мен компанияларының бәріне ортақ ереже енгізіліп отыр. Осыған сәйкес сатып алудың автоматтанды­рылған түрі әрдайым ашық әрі әділ түрде өтіп тұруы керек. Аталмыш қордың басқарма төра­ғасы Қайрат Келімбетовтің айтуынша, қазір ұлттық компаниялардың элек­тронды саудамен айналысып жатқанда­ры көп, сондықтан “Самұрық-Қазына” қоры мемлекеттік сатып алудың әрі қарай жетіліп, дами түсуіне қолда бар жағдайды жасайтын болады. Автомат­тан­дырылған бұл электронды жүйенің тиімді жері, ол сатып алу қызметін қарапайым түрде жүргізеді. Сондықтан мұнда жақсы баға ұсынған сатып алушы адам ұтып, пайда тауып жатады. Осы орайда ол алдағы кезде барлық тендер­лердің электронды нұсқаға ауысты­рылуы керек деген де пікір білдірді. Сонымен бірге оның айтуынша, қазіргі күннен бастап “қара тізімге” енген жауапсыз тауар жеткізу­шілер мен қызмет көрсету­шілерді жауапкершілікке тарту үшін олардың бәрі көз алдында тұратындай болуы керек. Қазіргі күні элек­тронды мемлекеттік сатып алуда бір жыл­дан астам уақыт сенімді ақтап келе жатқан тауар жеткізушілер мен қызмет көрсетуші­лерге “жеңіл” талаптар қоюға болады. Ал кеше ғана келіп, өздерін таныта алмаған компанияларға талап әрқашан жоғары болуы керек. Дастан КЕНЖАЛИН. Көмір өндіру  өнікті болмақ Елімізді индустрия­ландыру картасына біздің облыстан 11 инновациялық жобаның енгені белгілі. Өндірісті өңір үшін осы жо­балардың дені  Екібас­тұздың үлесіне тиіп отыр. Мысалы, “Еуразиялық энергетикалық кор­порация” акционерлік қоғамына қарасты “Восточный” деп атала­тын көмір өндіретін алып кеніш  елімізде қа­былданған үдемелі индус­триялық-инновациялық- даму бағдарламасы жобала­рының  қатарында тұр. Құрамында  үш бірдей алып кәсіпорындары бар бұл корпора­ция 1996 жыл­дан бері жұмыс жа­сап келеді. Атап айтқанда, кор­порация құрамына Ақсу электр стансасы, “Восточ­ный” көмір кеніші және өндірістік-жөндеу бөлім­шесін біріктіреді. Үшеуі үш қалада – Ақсуда, Екібас­тұзда және облыс орта­лы­ғында ор­наласқан. Ақсуда­ғы энерге­тикалық станса Екібастұздағы “Вос­точ­ный” көмір кенішінің кө­мі­рімен жұмыс жасайды, ал бұл кеніште жылына 20 мил­лион тонна көмір өндіріледі. Бұл корпорация электр энер­гиясын өндіретін кә­сіп­орын, тұтынушылары Ақсу ферроқо­рытпа зауы­ты, “Қазақстан элек­тро­лиз зауыты”, “Соколов-Сары­бай” кен байыту комби­наты” АҚ-тар мен еліміз­дің басқа да  бірақтар өндіріс­тік орын­дары болып та­бы­ла­ды. Жалпы, кор­пора­ция­да 6702 адам еңбек етеді. Осыдан екі-үш жыл бұрын кор­пора­ция­ның ал­­дында өн­­діріс­тің қуат­ты­лықты арт­тыру,  электр стансасы­ның №2 энергия блогын қал­­пына келтіру, кеніште кө­мір­ді циклді-ағынды бағыт бойынша өндіретін кешен құрылы-сын аяқтау, үйіліп қалған күл үйіндісін іске жарату жобасын жүзеге асыру сияқты  біраз міндеттер тұр­ды. Осын­дай инвести­ция­лық жоба­ларды орын­дау үшін корпорация өткен жылы 17,4 млрд теңге игерді. Сол жолы облысқа жасаған  жұмыс сапары ба­ры­сында Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов Екібас­тұз­да, Ақсуда болып қайтқан еді. Арнайы барып “Вос­точ­ный” ке­нішіндегі кө­мір­ді  дизельді-электрлі тар­ту күші бар техноло­гия­лық жолдан электрлі тарту күші арқылы өндіре­тін жаңа жобамен танысқан болатын. Дәл осы жерден көмірді жер астынан таза­лап, аршып алып шығатын карьерлік-конвейерлік жаңа жүйенің жасалып жатқанын да көрген. Енді, міне жуырда осы кешен  іске қосылды. Бұл жұмысқа 85 миллион АҚШ доллары жұм­салды. Кенді аршу жұмыстарының тиімділігін арттыру бағытында салын­ған бұл нысан ұзындығы 6 шақырымдық конвейерлі желілер жүйесінен тұрады. Осы жерден  сыйым­дылы­ғы 90 тонналық алып “Komatsu” автотиегіштері қазып алған көмірлерін осы конвейер тізбесіне әкеліп төге бастайды. Жаңа нысанның бір ерекшелігі, ол ауаға шығатын шаң-тозаңды ұстап қалатын осы заманға сай арнайы құ­рылғылармен жабдық­талған. Корпорация пре­зиденті Абдуазим Рустам­баевтың айтуынша, өздері бір­неше жыл бойы қолға алып, іске қосылуын күт­кен бұл нысан  жаңа техноло­гия­ларды пайдалану нәти­же­сінде көмір өндіретін қазіргі қарқынды одан сайын арттырып, қоршаған ортаға таралатын зиянды қалдық­тар да азаяды. Екін­шісі, “Восточ­ный” кені­шінде ашылған бұл жаңа ны­санда 200 адам жұмыспен қамты­лыпты. Алдағы уа­қытта да кеніштің өркенді, табысты жұмыс жасауы үшін кор­порация басшы­лы­ғы жаңа жобалар­ды негізге алып, ел эконо­ми­касын дамыту жолында еңбек етеді. Фарида БЫҚАЙ, Павлодар облысы. Кен алыбында – ең үлкен мәшине Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігінің Качар кен басқар­масында жапониялық HІTACHІ компаниясы шығар­ған тасымал көлігінің тұсау­кесері болды. Оның үлкендігі  бұрынғы “БелАЗдардан” екі метр биік, қуаттылығы мен сыйым­дылығы да  басым.  HІTACHІ мәшинесі бір сапа­рында 180 тонна кен таси ала­ды. Ал бұрынғы мәшинелердің қуаттылығы мұның жарты­сындай ғана бола­тын.  ССКӨБ жетілдірілген қуатты мәшинені республикада, тіпті ТМД елдерінде бірінші болып алып отыр. Бұған дейін кәсіп­орын осы фирма шығарған төрт қуатты экскаватор алған еді. Енді тасымал көлігі сол экскаваторлардың сыйымды­лығы мол шөміші үш рет қана қарпып салған кенді тасиды. Еңбек өнім­ділігі бірнеше есе артып жүре береді. Качар кен басқармасының карьерінде “ССКӨБ” акционер­лік қоғамының президенті Мұхамеджан Тұрдахунов жаңа тасымал мәшинесі­нің лен­тасын қиып, оның кілтін жүр­гізушіге салтанатты түрде тапсырды. –Біз бұл техникалардан үлкен нәтиже күтеміз. Екі жыл­дан кейін  кәсіпорын жылына 25 миллион тонна кен шығаруға тиіс. Ол осын­дай қуат­ты техникалардың арқа­сын­да ғана мүмкін болады.  Біз­де мұндай  техниканың бесеуі бар. Алдағы уақытта кен орнының бүкіл  техника паркін осындай мәшине­лермен ауыс­тыратын бо­ламыз, – деді Мұхамеджан Мамад­жанұлы. Жаңа техника кәсіпорынға 2,5 миллион долларға түсті. Өндіріс басшысы паркті  түгел ауыстыру үшін әлі 30 миллион доллардай қаржы керектігін еске салды. Бұл  техника­ларды  ССКӨБ кәсіпорны TURKUAZ  machіnery фирмасы арқылы алған. Мамандар­дың ай­туын­ша, бұл алып тасымал мәши­несі әлемнің 2-3 елінде ғана бар. Басқару тетігінің барлығы ком­пьютерге негіз­делген техни­ка­ның сервистік қыз­меті өз ал­дына  бір сала бо­лып табылады.  Качар жоба­сы кен кәсіпорнындағы шетелдік техникаларды құрастырады және жөндеу жұмысын атқарады. – Качар кен  басқармасы алған шетелдік мәшинелердің барлығы да жақсы жүріп тұр. Оның қуаттылығы мен жұмыс сапасының нәтижесі айта қаларлықтай, – дейді Качар жоба­сының жетекшісі Кенжехан Үмбетов. Качар кен басқармасының карьерінде жаңа техника кен тасу жұмысына кірісіп те кетті. Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА, РУДНЫЙ. Қ ұрылыста тұрыс жоқ Ақтөбе облысы  табиғи қор­ларға бай өлке ғана емес, құрылыс индустриясы дамыған өңірге жатады. Жыл сайын облыс орта­лығында және аудандарда өнді­рістік, әлеуметтік және мәдени нысандардың көбірек пайдалануға берілуі де сондықтан. Құрылыс­тың қарқынды жүргізілуіне әлем­дік қаржы дағдарысы да кедергі бола алмады. Биылдың өзінде ондаған өндірістік нысандар іске қосылды. Олардың қатарында “Ситал-2” кірпіш зауытын, “Айс” ЖШС тауарлы-сүт фермасын, Бестамақтағы шошқа өсіретін кешенді, “Рамазан” ЖШС-нің құс фабрикасын және басқаларын атауға болады. Өңірдегі дамыған құрылыс индустриясы мен құры­лыс материалдарының молдығы саладағы межеленген жұмыстарды уақтылы атқаруға мүмкіндік беруде. Ақтөбе облысы құрылыс бас-қар­масының бастығы Қанат Нұршиннің айтуынша, үстіміздегі жылы он жеті бюджеттік бағдарла­маға біріктірілген екі жүзден астам нысанның құрылыс жұмыстары жүргізілуде және қайта жарақтан­дырылуда екен. Осыншама  жұ-мыс­тарды жүргізуге 22868,7 млн. теңге инвестиция қаралған көрі­неді. Оның 15568,4 млн. теңгесі  жергілікті бюджеттен бөлінуі тиіс болатын.Үстіміздегі жылғы жеті айда 13954,5 млн. теңге бөлініп, осы қаржының 99,6 пайызы игеріліпті. Мұның өзі қазіргідей қаржылық қиындықтар туындап отырған жағдайда да құрылыс жұмыстарының ырғақты жүргізі­ліп отырғанын көрсетсе керек. Бұл әрине, жаңа құрылыс нысан­дарын салуға жаңаша көзқарас қалыптастыру арқылы ғана мүм­кін болып отырғанының көрінісі. Мұның өзі жаңадан салынатын және қайта жарақтандырылатын құрылыс нысандарының жоба­лық-сметалық құжаттарын дер кезінде дайындау, оларды салатын құрылыс ұйымдары арасында тендерді заңдылыққа сәйкес уақтылы өткізу сияқты көптеген шаруалардың тиянақты атқары­луына да байланысты. Бұл бағытта облыста қалыптасқан игі дәстүр бар, құрылыс салуға машықтанған фирмалар да жеткілікті. Білім саласында құрылысы жүргізіліп жатқан он жеті нысан­ның екеуі республикалық бюджет­т­ен қаржыландырылса, қалғаны жергілікті бюжджеттің үлесіне тиесілі.  Республикалық бюджет­тен бөлінген  501,2 млн. теңге толық игерілген. Хромтау ауданы Көктау ауылындағы 600 орындық мектептің іргетасы қаланып, қабырғалары көтерілуде. Мектепті салып жатқан “Оксибилд” ЖШС құрылыс сапасына да айрықша көңіл бөлуде. Ақтөбе қаласындағы 320 орындық балабақша құрылы­сы да жоспарға сәйкес жүргізілуде. Жергілікті бюджеттен бөлінген 1523,6 млн. теңге қаржы 97,0 пайыз игеріліпті. Осы кезге игері­луі тиіс 240,0 млн.теңге қаржыны орнымен пайдаланған “Пром­ресурс” ЖШС біраз жұмыстардың басын қайырып тастапты. Жыл аяғына дейін он төрт нысан пайдалануға беріледі деп күтілуде. Денсаулық сақтау мекемелерін салу және қайта жарақтандыруда да ілгерілеушілік бар.  Есепті ке­зеңде бұл жұмыстарға республи­калық бюджеттен 3045,6 млн. теңге бөлініп, толықтай игерілді. Жергі­лікті бюджеттен бөлінген 163,7 млн. теңге де орнымен жұмсалып, саланың қажетіне жарады. Биыл жыл аяғына дейін он төрт нысан іске қосылатын болады. Біреуі қазірдің өзінде пайдалануға берілді. Елбасының “100 мектеп, 100 аурухана” бағдарламасы бойынша екі нысан салынып жатыр. Екі жүз төсектік көп салалы балалар ауру­ха­насын салып жатқан “Мастак” ЖШС бұл нысанды желтоқсан айында іске қоспақшы. Қазір бұл аурухананың екінші кезегіне қаржы бөлініп, жұмыс аяқталып келді. Облыс орталығында салынып жатқан 300 орындық ересектер ауруханасына бөлінген 2085,0 млн. теңгенің қазірдің өзінде 1364,0 млн. теңгесі игеріліп, оны алдағы жылы пайдалануға берудің алғышарттары жасалуда. Облыста тұрғын үй құрылысы тәуір жүргізілуде. 2008-20010 жыл­дарға арналған мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы бойынша 1002,0 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарланған еді. 2008-2009 жылдары 752,4 мың шаршы метр тұрғын үй пайдала­нуға беріліп, жоспар 112,2 пайыз  орындалды. Биыл 331,0 мың шар­шы метр тұрғын үй  бой көтеруі тиіс. Оның 7,3 мың шаршы метрі несиелік, 10,3 мың шаршы метрі жалдық, 102,4 мың шаршы метрі коммерциялық, қалғаны жеке тұрғын үй болып табылады. Бұдан басқа “Нұрлы көш” бағдарламасы бойынша 15,0 мың шаршы метр тұрғын үй  салынуы керек. Бұл бағдарлама бойынша қаралған 847,0 млн. теңгенің қазірдің өзінде 472,0 млн. теңгесі игерілген көрінеді. Дерек көздерінен мәлім болғанындай, мұнда 50 үйдің құрылысы аяқталып, қоныстану­шы­ларын күтуде. Барлық қаржы­лан­дыру көздері бойынша үсті­міздегі жылғы жеті айда 166,0 мың шаршы метр тұрғын үй іске қосылыпты. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда жоспар 102,0 пайыз орындалды деген сөз. Тұрғын үйлерді пайдала­нуға берудің жоспарлы көрсет­кіштері тап осылай орындалатын болса, жыл аяғына дейін 3464 отбасы баспаналы болады. Тұрғын үйлер салынып жатқан аудандарда инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдарды жүргізуге республикалық бюджеттен қаралған 2436,8 млн. теңгенің осы кезге дейін 894,6 млн. теңгесі кәдеге жаратылып, жеті айлық жоспар 99,9 пайыз жүзеге асыпты. Жыл аяғына дейін мәдениет саласында төрт нысан, үш спорт ғимараттары пайдалануға берілмек. Комму­налдық шаруашылық, қоршаған ортаны қорғау және сумен қамтамасыз ету құрылыстарын салу да жүйелі жүргізілуде. Құрылыс жұмыстарының сапалы және уақтылы атқары­луын, бөлінген бюджеттік қаржы­лардың мерзімінде игерілуі бары­сын бақылау мақсатында әр ны­санға тиісті аудандар әкімдері мен бюджеттік бағдарламалардың әкімшіліктері бекітілген. Кейбір маңызды нысандарда “Нұр Отан” ХДП облыстық филиалы жанын­дағы партиялық бақылау бекеттері де құрылыс жұмыстарының тия­нақты, уақтылы атқарылуын бақылауға алуы қайтарымды болып отыр. Облыста жүргізіліп жатқан құрылыс жұмыстарының қазіргі қарқыны бұл саланың ілгерілеу мүмкіндігінің мол екендігін көрсе­теді. Облыс орталығы ғана емес, шағын елді мекендерде де жаңа нысандар бой көтеріп, халықтың игілігіне айналуда. Күн өткен сайын көптеп пайдалануға беріліп жатқан сәні мен салтанаты келіскен ғимараттар мен өндіріс орындары, тұрғын үйлер  халықтың тұрмыс деңгейінің көтеріліп келе жатқанының айқын көрінісі. Жер асты қазба байлықтары бай өңірге инвестициялардың көптеп құйылуы құрылыс индустриясының дамуына бұрынғыдан да серпін беретініне сенім мол. Яғни, құрылыс көлемі қысқармайды, қарқыны бәсеңде­мейді. Бұған облыстағы құрылыс саласындағы үстіміздегі жылғы жеті айдың көрсеткіштері нақты дәлел болғандай. Сатыбалды СӘУІРБАЙ, Ақтөбе облысы.