Сарыарқа төсінен шаңырақ көтеріп, енді ғана он тоғыздың қырқасына көтерілген елге Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы деген белді де беделді халықаралық институтты басқару тізгінін сеніп тапсырылудың өзі егемен еліміздің әлемдік қоғамдастық тарапынан танылуынан хабар берсе керек. Ал аталған Ұйымның елордамызда Саммитінің өтуі, онда қабылданған Астана Декларациясы Қазақстанды дүние жүзіне одан бетер таныта түсті.
ЕҚЫҰ-ға мүше 56 елдің ішінде өркениеті ілгері кеткен елдер де аз емес. Осыдан үш жыл бұрын Қазақстан 2010 жылы аталған халықаралық белді Ұйымға төрғалық етеді деген шешім шыққанда бәріміз де қуанғанымыз есімізде. Мұндай шешімнің шығарылуының өзін елімізге, ондағы оңды өзгерістерге берілген баға деп есептеу керек. Мұны әлбетте Елбасының ерен еңбегінің арқасында мүмкін болған оқиға деп те қарастырған жөн.
Жасыратыны жоқ, ЕҚЫҰ-ға соңғы кездерде бірқатар сындар айтылды. Көлемі жағынан үлкен Ұйым болғанымен, бастапқы идеяларын жүзеге асыруда бәсеңсу үдерістері байқалады делінді. Бұған Ұйым тарапынан әр түрлі қақтығыстарға тиесілі саяси баға берілмегені де себеп болғаны ақиқат. Тіпті соңғы 1999 жылы Ыстамбұлда өткен VI саммиттен кейін әлемде неше түрлі оқиғалар орын алғанымен, соның бір де бірі тиесілі шешімін тапқан жоқ. Мәселен, АҚШ-та орын алған террорлық актілер, одан кейінгі Ауғанстандағы жағдайлар, әлемдік қаржы дағдарысы сияқты оқиғаларға ой жүгірту уақыт талабына айналды. Ең бастысы – ЕҚЫҰ тыныс-тіршілігін жандандыру керек болды.
Астана Саммиті ЕҚЫҰ қызметіне жаңаша бағыт-бағдар беріп қана қоймай, Ұйымның ары қарай дамуына өзіндік септігін тигізетіні сөзсіз. Оның жұмысының жандануына, жаңа идеялармен толығуына ықпал ете келіп, қауіпсіздік мәселесінің тек бір құрлыққа ғана тиесілі емес екенін, оның барша әлемге қатысты екенін түйсіндіріп берді. Қауіпсіздік мәселесі Еуропа құрлығында шешімін тауып, ал өзге аймақтардың мәселесін қарастырмауға болады деген пікір ағаттық екендігін көрсетті. Терроризмде шекара жоқ. Олай болса, онымен тек күш біріктіру арқылы күресуге болады.
Мұндағы айтатын ең басты нәрсе – ол Саммиттің өткізілуі. Онда жетпістен астам елдер мен халықаралық ұйымдар басшылары сөз сөйледі. Солардың барлығы да келісіп алғандай, Қазақстанның Саммитті жоғары деңгейде ұйымдастырғанын атап көрсетті. Әрине, қорытынды құжат қабылданбаса, бәрі де босқа кеткен еңбек болып шығар еді. Әр шараның өзіндік қорытындысы болуы керек. Ондай қорытындыға – Астана Декларациясына қол жеткізді. 56 мемлекеттің ішінен біреуі қарсы болса, онда ешқандай құжат қабылданбас еді. Ең қиыны да сол болатын. Сөйтіп, созылмалы жанжалдарға айналған проблемалар декларация қабылдануын кешіктіргенімен, ортақ мәміле жасалды. Көптеген жылдар бойы шешімін таппай келе жатқан осындай проблемаларды бір сәтте шеше салу мүмкін де емес. Және Елбасы батыстық бұқаралық ақпарат құралдарына берген сұхбатында былай деген-ді: «Астана Саммиті дайын шешімдер саммиті болмайды».
Шілде айында Алматы облысының Талғар ауданындағы «Ақбұлақ» кешенінде ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер сыртқы істер министрлерінің бейресми кездесуі өтті. Сонда саммитті Астанада өткізу туралы консенсусты шешім қабылданды. Ал Астана Саммитінің қорытынды құжаты Елбасы жүргізіп отырған саясаттың салтанаты болды десем, артық айтқандық емес. Өйткені, барлық елдер бір-бірімен тіл табыса алды. Әлі есімде, көктемде Мемлекет басшысына Елбасы деген статус тағайындау туралы ұсыныс жасағанымызда, әркім әр түрлі пікір айтты. Сол қажет пе дегендер болды. Осы Саммитті өткізу, Декларация қабылдау сияқты барлық жұмысты көріп отырып, менің тағы да ол ұсынысымның дұрыстығына көзім жетті. Саммит барысында Президент Нұрсұлтан Назарбаев тарапына айтылған барлық оң сөздер біздің ұсынысымыздың дұрыстығын дәлелдеп берді.
Мамыр айында Мәжілістегі жұмыс тобында былтыр күз айында Әзірбайжанның Нахчыван қаласында өткен Түркітілдес мемлекеттер басшыларының басқосуы туралы жан-жақты әңгімелеп берген болатынмын. Сол жолы мен ресми делегация мүшесі едім. Түрік елінің басшысы Абдулла Гүлдің «Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев тек өз елінің ғана көшбасшысы емес, бүкіл түркі әлемінің көшбасшысы», деген сөзін сонда естігенмін. Міне, мұндай баға тек түбіміз бір Түрік елінің басшысы тарапынан ғана емес, бүкіл дүниежүзілік қоғамдастық басшылары тарапынан да айтылғандай болды. Сондай-ақ, бұл Саммит өткізуге мүмкіншілік тудырған он тоғыз жылдағы еңбегіміздің нәтижесі деп есептеймін. Әлбетте, Астана Декларациясының қабылдануының өзі Ұйымға үлкен серпіліс әкелетіні сөзсіз.
Қазақта «Тойдың болғанынан боладысы қызық» деген кең ұғымды сөз бар. Үлкен жиынды өткізу үлкен жауапкершілік жүктейді. Әрине, біріншісі сенім десек, екінші жағынан келген қонақтардың барлығы қазақтың дәстүріне, дастарқанына, қонақжайлығына тәнті болды. Сол күндері халықаралық қоғамдастық өкілдері қазақ халқының кеңпейілдігін, қарапайымдығын, достыққа жақындығын да көрді. Қонақ үйлердегі, әуежайдағы диспетчерлер, көше тазалайтын жұмысшылар, аспазшылар және өзгелері осы бір идеяның айналасына топтасты десек, артық айтқандық емес. Саммитке ештеңе де кедергі болған жоқ. Халықтың түсінгені болса керек, сол күні тәртіп бұзатындай жағдайлар орын алмады. Барлық ауруханалар өз режімінде жұмыс істеп, көшелерде тәртіп сақталды.
Қорыта айтқанда, осындай шешуші кезеңде халқымыз қалыптасқан қасиет пен дәстүріне сәйкес көшбасшыларының айналасына топтаса білді.
Әмзебек ЖОЛШЫБЕКОВ, Парламент Мәжілісінің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы.
Бүгін біздің Астана – Жер жүрегі!..
Ақ көйлегін шұбалтып, әрленіп-ақ, Сарыарқам тұр сұлудай сәнденіп-ақ. ...Самұрықтар келеді самғап ұшып, Жер жүзінің ақ тілеу – сәлемін ап. Қарт Алатау қиырдан елжіреді, Көкшетауым қол бұлғап, белгі берді. Сарыарқамның төсінде дүрсіл қаққан Бүгін біздің Астана – Жер жүрегі!.. Қазағым жүр қонағын тосып алып, Күллі әлемнің бастарын қосып анық. ...Бабамызға тіл бітсе, атқа мінген, «Болсын, – дер ед, – баянды осы бақыт!» Көз жеткізіп елімнің елдігіне, Жақсы-жайсаң жарасып келді, міне. ...Астанам тұр ең асқақ ескерткіштей Қазағымның пейілінің кеңдігіне! Кәрібай МҰСЫРМАН.
