Халықтың еркі жүзеге асты

Халық сайлаған Парламент халық билігін жүзеге асырды: Елбасы өкілеттігін ұзарту жөнінде референдум өткізуге мүмкіндік беретін заң қабылданды. Бұл – халық қалауы, ел тілегі. Елбасы ел тілегін ескереріне сенеміз. Ескеруге тиісті де.

Елбасының өкілеттігін ұзарту бойынша республикалық референдум өткізу жөніндегі бас­та­машы топ осы идеяны қолдаған 5 млн-нан астам қазақстандық­тар­дың атынан Парламент палата­ла­рының бірлескен отырысының қа­рауына Қазақстан Консти­ту­ция­сына Елбасы Нұрсұлтан На­зар­баевтың президенттік өкілет­ті­гін республикалық референдум­да ұзарту мүмкіндігін көздейтін өзгерістер енгізу туралы мәселені шығаруды сұрап, Парламент де­пу­таттарына Үндеу жасады. Сон­дықтан, Конституцияның 58-ші бабы 4-ші тармағын басшылыққа ала отырып мен Парламент пала­таларының бірлескен отырысын шақыру туралы шешім қабыл­дадым, деп бастады өзінің сөзін Мә­жіліс Төрағасы Орал Мұ­ха­мед­­жанов кеше Қазақстан Парламенті палаталарының бірлескен отырысында. Одан әрі Төраға Конс­ти­ту­ция­ның 91-бабы 1-ші тар­ма­ғына сәй­кес, егер Президент Конс­титу­ция­ға енгізілетін өзге­ріс­тер мен то­лық­тыруларды рес­пуб­ликалық ре­фе­рендумға шы­ға­ру туралы пар­ла­менттің ұсыны­сын қабылдамай тастаса, онда заң шығарушы орган палаталары әрқайсысының де­пу­таттары жал­пы санының кемінде бестен төрт (4/5) даусымен Пар­ламент Конс­титуцияға осы өз­герістер мен толықтыруларды енгізу туралы заң қабылдауға құқы­лы, дей келіп, сөзді заң жобасын жасау бас­тамашыларының бірі, Мәжілістің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің төр­­аға­сы Рахмет Мұқа­шевке берді. Қазақстан Рес­публикасы Конс­ти­ту­циясы 91-ба­бы­ның 1-ші тармағына сәйкес Ата Заңға енгізілетін өзгерістер мен толық­ты­рулар Республика Прези­дентінің шешімімен өткізілетін референдум арқылы жүзеге аса­ды. Осы­ған орай Мәжілістің 59 және Се­наттың 26 депутатынан тұратын топ Мемлекет басшы­сына Қазақ­стан Республика­сы­ның Тұңғыш Президенті Н.На­зар­баев­тың президенттік өкілет­ті­гін ұзар­туға мүмкіндік бере ала­тын өз­ге­рістер мен толық­ты­ру­ларды Конс­титу­ция­ға енгізу ту­ралы заң­ды қа­был­дайсыз ба деген үн­деумен шық­қан болатын. Бірақ Елбасы бұл ұсы­нысты қабыл­да­мады. Ал бірақ Конституцияның 91-бабы 1-тар­ма­­ғына сәйкес, Төраға айтып өт­кеніндей, Парламент палата­лары­ның әрқайсысын­да­ғы депутат­тардың жалпы са­нының бестен төрті дауыс беру арқылы Ата Заңға өз­геріс енгізу туралы заңды өздері қабылдай алады, дей келіп одан әрі шешен Президент Н.На­зар­баев­тың Қа­зақ­стан халқы­ның ал­дында сі­ңірген зор еңбегін еске ала оты­рып, референдум арқылы оның өкілеттігін ұзартуға мүм­кін­дік беретін осы заңды қа­былдау керектігін айтты. Соны­мен қатар, деді ол, Тұңғыш Пре­зиденттің Елбасы ретіндегі қо­ғам­дық-саяси мәртебесін Ата Заң­ның шеңбе­рін­де тану мақ­са­тымен «Елбасы» сөзін Конституцияның 42-ба­бы­ның 5-тармағында бекітуді ұсы­намын. 46-бабтың 4-ші тар­ма­ғын да осыған сәй­кес­тендіру үшін «Елбасы» сөзімен толық­тыру ұсы­нылады. Бүгінгі күнге дейін «Елбасы» сөзі «Қа­зақстан Рес­пуб­ликасының Тұң­ғыш Президенті – Ұлт Көш­бас­шысы ту­ралы» конс­титуциялық заңда қолданылған. Осы түсінікті Конституциямен бекіту (қазақ және орыс тілдеріндегі мәтін­де­рінде де) Қазақстан хал­қының тілегіне толық сәйкес келеді деп ойлаймыз, деді шешен. Келесі сөз Сенат Төрағасы­ның орын­басары Мұ­хам­­бет Кө­пеев­ке берілді. Қаралып отыр­ған мәселенің тарихи мәні мен Қа­зақстанның одан әрі дамуындағы маңыздылығы Сенат пен Мә­жілісте жан-жақты талқыланып, Парламенттің қос палатасы оған бірауыздан қолдау көрсетті, деп бастады ол өзінің сөзін. Бұл бастаманың қажеттілігі, ең алдымен, Елбасының тікелей басшылығы арқасында Қазақ­стан­ның бүгінгі қол жеткізген жетістіктерін баянды ету және тәуел­сіз­дік, саяси тұрақтылық, бә­секеге қа­білеттілік пен жаң­ғырту идея­ларының қоғамда нық орнығып, еліміздің өркендеуі жо­лындағы тарихи сабақтастықтың жалғасын табуымен тығыз бай­ланысты. Бүгінде бүкіл әлем мойын­да­ған тәуелсіз Қазақстанның зор эко­номикалық әлеуеті мен ха­лық­аралық аренадағы биік мәртебесі Нұрсұлтан Назарбаевтың қажыр­лы қайраткерлігінің нәтижесі. Әсі­ресе, еліміздің дамуында на­рық­тық экономика және сын­дарлы сыртқы саясат қалып­тас­ты­рудағы, қаржы-экономикалық дағ­дарыстарды еңсерудегі, ұлт­аралық келісімді қамтамасыз етіп, азамат­тық қоғам құрудағы Ел­басының көрегендігі мен табан­дылығын ерек­ше атау қажет. Ал Прези­дент­тің бастама­сы­мен қабылданған мем­лекеттің даму бағдарламала­рын іске асы­ру оның идеялық дем беру­ші­сінің тікелей басшы­лы­ғы­мен жүр­гізілуі – нақты табыс кепілі болары ақиқат. Сонау ХІХ ғасырдың басын­да Оноре де Бальзактың «Бір ер­жүрек адамның табысы тұтас бір буын­ды ерлік істерге құлшын­ды­ра­ды» деген нақылы қазіргі Қа­зақ­стан тарихынан көрініс тауып отыр. Елбасының Отанымызды әлемнің алдыңғы қатарлы мемлекеттерімен терезесі тең елге ай­налдырғанына куә болған за­ман­дастарын былай қойғанда, бо­ла­шақ ұрпақ оның көреген басшы, сұңғыла саясаткер, халықаралық дәрежедегі қайраткерлік тұл­ға­сын үлгі етіп өсіп келеді емес пе! Олар Н.Назарбаев салған «қа­зақ­стан­дық жолдың» жарқын бола­шаққа жеткізетініне кәміл сенімді, дей келіп шешен одан әрі Пар­ламенттің әрекеттеріне тоқталды. Қос палаталы Парламенті­міз­дің 15 жылдық тарихында мемлекет өмірінің аса күрделі мәсе­ле­лері бойынша депутаттардың бер­ген ұсыныстарына Елбасы әр­дайым түсіністікпен қарап келеді. Бүгінгі күн тәртібіндегі мә­селе бойынша Ата Заңымыздың 91-ба­бына сәйкес Парламент қа­жетті өзгерістерді Конституция­ға енгізуге құқылы. Олай болса біздер үшін Конс­титуциямыздың осы мүмкіндігін пайдаланатын орайлы сәт туды деп санаймын. Қазірдің өзінде 5 миллионнан аса қазақстандықтар қолдаған, Нұр­сұлтан Әбішұлы Назарбаев­тың пре­зиденттік өкілеттігін 2020 жыл­дың 6 желтоқсанына дейін ұзарту жөнінде республикалық ре­­ферен­дум өткізу туралы шы­ғыс­­қазақ­стан­дықтар ұсыны­сы­ның консти­ту­циялық негізін қа­лып­тастыру бү­гінгі күннің тала­бына толықтай жауап береді және бұл ел тағ­ды­рын­дағы тарихи маңызы зор мәселе. Халық айтса қалт айтпайды. Тұңғыш Президент – Елбасы деген сөздер біртұтас ұғымға айналды, деді М.Көпеев. Сөз кезегі Парламент Мәжі­лі­сінің Халықаралық істер, қор­ға­ныс және қауіп­сіз­дік ко­ми­те­ті­нің төр­ағасы Әм­зебек Ж­ол­шыбе­ков­­ке берілді. Біздің бүгінгі оты­­­рысымыз өте ерек­ше әрі бірегей отырыс десе де бо­ла­ды, деп бастады ол өзінің сө­зін. Өйткені, бүгін қос палаталы Парламентіміздің та­рихында өзін­дік орын алатын, Қа­зақ­станның болашағы үшін тағдыршешті маңызы бар мәселе күн тәртібіне шығарылып отыр. Президентіміздің өкілеттігін ұзарту идеясы аяқ астынан пайда болған жаңалық емес. Бұл көптен бері халықтың көкейінде жүрген мәселе, қоғамда қалыптасқан пікір. Мемлекетіміз қалыптаса бас­та­ған өткен ғасырдың қиын-қыс­тау тоқсаныншы жылдары ха­лық­тың қолдауына ие болған Мем­лекет басшысы ел тізгінін өз қолына алды. Экономика жаңар­ты­лып, әртүрлі билік тармақтары арасындағы жауапкершілік сара­лан­ды, қазіргі заманғы норма­тив­тік-құқықтық базаның негізі қа­лан­ды, зейнетақы реформасы және басқа да көптеген келелі істер жүзеге асырылды. Іргелес мем­лекеттердің бәрімен шекара мәсе­лесі түбегейлі шешілді. Осының нәтижесінде ішкі жалпы өнімнің өсу қарқыны артты, халықтың тұрмыс деңгейі жақсарып, елімізге инвестициялар тартуға барлық жағдай жасалды. Қазақстанның даму нәтиже­лері ерекше әсер қалдырады. Өт­кен жылы кеңес дәуірінен кейінгі кеңістіктегі мемлекеттер арасын­да бірінші болып Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ын­тымақтастық ұйымына төраға­лық етуі және осы ұйымның Астана Саммитін өткізуі дүние­жү­зілік қо­ғамдастықтың Қазақстан­ның жа­һан­дық қауіпсіздікті ны­ғайтуға, сон­дай-ақ Елбасының бітімгершілік қызметке қосқан үлесін тану­дың, елімізге көрсе­тіл­ген зор се­ні­мінің айғағы. Бұл орайда Прези­дентіміздің сіңірген еңбегі ерекше, ол халықаралық қо­ғамдастыққа Қазақстанның осын­­дай бағаға лай­ық екенін және осы бір жауапты да абыройлы мис­сияны орындай алатынын дәлел­деп шықты. Қазақстандықтар дамудың бар­лық сатысында өз Президентінің көрегендікпен жасаған бастама­ла­рын қолдап отырды. Елба­сы­ның басшылығымен Қазақстан әлем­дік қаржы және эконо­ми­калық дағ­дарысты дүрбелеңге ұрынбай, нық сеніммен еңсеріп, қазір үдемелі индустриялық-ин­но­ва­ция­лық дамудың жауапты кезеңіне өтті, бұл қадам қазақ­стандық­тар­дың келесі ұрпақ­та­ры­ның әл-ау­қа­тын көтерудің ір­гетасына айна­ла­тыны сөзсіз. Ел­басы әлемдік ау­қымдағы аса күр­делі міндеттерді ойдағыдай шешіп, елдің дамуы­ның страте­гия­лық жолын нық сеніммен іске асы­руға қабілетті екенін іс жү­зінде дәлелдеді. Яғни, азамат­та­рымыздың басым көпші­лі­гі өз келешегін және елдің бо­ла­шағын Президенттің есімімен байланыс­ты­рып отырғаны тегін емес. Сондықтан, Тұңғыш Прези­дент­тің өкілеттік мерзімін ұзарту мәселесі қисынға сай келеді әрі дер кезінде қойылып отыр. Бұл орайда қайсыбіреу­лер­дің демократия қағидаттары бұзы­лып жатыр дегені туралы өз пікірімді айтқым келеді. Демократия дегеніміз – халық билігі. Әрбір халық өз бола­ша­ғын, тағдырын өзі айқын­дай­ды. Еліміздің Ата Заңы – Конс­титуцияның 3-бабына сәйкес мемлекеттік биліктің бірден-бір көзі – халық болып табы­лады. Халық өз билігін респуб­ликалық референдум немесе еркін сайлау өткізу арқылы тікелей жүзеге асырады. Мен бүгінгі қа­растырылып отыр­ған мәселеге, практикалық тә­жі­ри­бесі бар заңгер ретінде өз пікірімді білдіргім келеді, деді сенатор Серік Ақылбай. Конс­титу­ция­ның 91-бабының 1-тар­мағы, егер Республика Президенті Конституцияға өзгерістер мен толықтыруларды республи­ка­лық референдумға шығару ту­ра­лы Парламенттің ұсынысын қабыл­дамай тастаса, онда Парламент па­латаларының әрқайсысы­ның де­путаттары жалпы саны­ның кемінде бестен төрт көп­шілік дауысы­мен Парламент осы өзгерістер мен толықтыруларды Конститу­ция­ға енгізу туралы заң қабыл­дауға құқылы екендігін көрсетеді. Мұндай жағдайда Республика Пре­зиденті осы заңға қол қояды немесе оны рес­пуб­ликалық рефе­рен­думға шығарады. Осыған ұқсас нормалар «Рес­публикалық референдум туралы» Конституциялық заңның 17-ба­бы­ның 1-1-тармағында да көз­делген. Парламенттің осы заңды қа­былдауы біздің осының алдын­да­ғы іс-қимылдарымыздың қисын­ды жалғасы болмақ. Өткен жылдың желтоқса­нын­да Парламент депутаттары, Республика Конституциясының 54-ба­бы 2-тармағының 3-ші тармақ­шасын басшылыққа ала отырып, ел Прези­дентінің Конституцияға өзгеріс енгізу мәселесі бойынша респуб­ликалық референдум та­ғай­ындауы туралы бастама көтерді. Бұл ұсынысты Парламенттің қос палатасы да қолдады, өйткені ол ел Конституциясы 1-бабының 2-тармағында бекітілген Республика қызметінің түбегейлі принциптеріне толық сәйкес келеді, олардың бәрі мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін, рес­пуб­ликалық референдумда дауыс беруді қоса алғанда, демокра­тиялық әдістермен шешу болып табылады. Сөз кезегін Мә­жіліс депутаты Раиса Полищук ал­ды. Қазақстан өз тәуел­сіздігін алған сәттен бастап, тү­бе­гейлі қо­ғамдық өзгеріс­тер жасауға бет бұрды. Елбасының бастама­сы­мен қолға алынған осы өзге­рістер елдегі демократиялық әлеу­еттер мен адамның мүлде жаңа мүмкін­дік­те­рін ашуға ба­ғыт­тал­ған еді. Біз бүгін олардың нәти­желерін көзбен көріп отырмыз. Уақыт өткен сайын Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ұс­­тан­ған бағытының дұрыс­ты­ғы­на көз жеткізе түсесің. Бүгінгі күн­нің биігінен қарағанда, түрлі ре­фор­маларды жүзеге асыру жолын­дағы стратегияның дәл табыл­ға­нын, әрекеттер тактикасының дұ­рыстығын көресің. Қазір біздің елі­мізде нарықтық экономика то­лық құрылып, тиімді жұмыс істеуде. Ел экономикасын дамы­туға ба­ғытталған толып жатқан бағдар­ла­малар, соның ішінде индус­трия­лық-инновациялық даму, білімді, мәдениетті дамыту, денсаулықты жақ­сарту бағдар­ла­ма­лары табыс­ты жүргізілуде. Осы жағдайда Мемлекет басшы­сының өкілет­ті­гін референдум ар­қылы ұзарту ту­ралы ұсыныс біз­дің қоғамы­мыз­дың даму ло­ги­касына сәйкес келетін, әбден орынды пікір деп са­наймын. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев елімізге аса қиын болған жыл­дарда өз мойнына жауапкершілікті алып, ешқандай күрделі мә­селеден бас тартпай, елді дамы­туға арналған шешімдерді ерлікпен қабылдап, іске асырды. Қа­зақстанның алдында бүгінгі күні де шешілмеген сан түрлі проблемалар бар, қазақстандықтардың оны шешуді қиындықтан қайыс­пайтын адамға жүктеуін әбден түсінуге болады, деді депутат. Сенат депу­та­ты Сергей Пло­т­ников 2010 жыл­­­дың 23 жел­тоқ­санын­дағы бір­қатар қо­ғам қай­рат­кер­ле­рі­нің Өскеменде елі­міздің Пре­зидентінің өкілеттігін референдум арқылы 2020 жылға дейін ұзарту жөніндегі бастамасы бү­гінгі таңда халық жаппай қол­даған ең басты саяси жаңалық болып отыр, деді. Нұр­сұлтан Әбіш­ұлы­ның Қазақстан хал­қы­ның Көш­басшысына айна­лып, көпұлт­ты мемлекеттегі тұ­рақ­тылықтың кепіліне айналға­ны­на ешкім де дау айта алмайды. Сонымен бірге, оның тәуел­сіздіктің тұғырын нығайту, эко­но­миканы дамыту жолындағы ұлан-ғайыр, өлшеусіз еңбегін ешкім де жоққа шығара алмайды. Прези­дент­тің дана саясаты мен стратегиялық баста­машы­лық­та­ры республиканың халықаралық беделге қол жеткізуіне мүмкіндік берді. Н.Назар­баев­тың демокра­тиялық және дамушы мемлекетті құру бағыты өзінің өміршеңдігін көрсетті және оны Қазақстан халқы толығымен қол­дады, дей келіп сенатор сөзінің соңында әріптестерін Конститу­ция­ға енгізілуге тиісті өзгеріс­тер­ді қол­дауға шақырды. Бұл Қазақ­стан­ның дамуына қосқан Парла­менттің үлесі болады, деді ол. Халық Нұрсұлтан Әбіш­ұлы­ның біздің мемлекетімізді құрып қана қоймай, оны әрі қарай нығай­туын қалайды. Ал халық еркі – біз үшін заң. Бұл жөнінде Мәжілістің Экология мәселелері және табиғат пайдалану коми­те­тінің төрағасы Ерлан Нығ­­ма­тулин ашып айтты. Бү­гін­гі талқыланып жат­қан мәселе – Қа­зақстан халқы­ның қасиетті еркі және уақыт талабы. Бұл бастама әуелден Конституцияға сәйкес мемлекеттік биліктің бастауы бо­лып табылатын халқымыз тара­пы­нан бастау алды. 5 миллионнан астам отандасымыз санаулы күн­нің ішінде Елбасы – Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Наз­арбаевтың өкілеттігін респуб­ли­калық референдумда ұзар­ту жө­ніндегі қоғамдық бастаманы қол­дап, өз қолдарын қойды. Ха­лық қалаулылары ретіндегі біздің міндетіміз – сайлаушы­лары­мыз­дың бас­та­масын конституциялық бекіту. Менің пайымымша, қолдау­шылар санының осыншама көп болуынан референдумның нәти­же­лі боларына ешкімнің күмәні жоқ. Бұл да кездейсоқтық емес. Президент беделі тек қазақ­стан­дықтар ғана емес, сонымен бірге әлемдік қауым­дастық тара­пынан да мойындалған. Президент әлем­де жаһандық эконо­ми­калық дағ­дарыстан шығудың жолы, дін­ара­лық келісім, халық­аралық және ай­мақтық интеграция, ядросыз әлем сияқты ха­лық­аралық мәселе­лерді қамтитын бастама­лары­мен сыйлы болды. Елдің аяғы­нан нық тұруы мен дамуындағы Елбасы­ның рөлі­не баға жетпейді. Менің пайы­мым­ша, тарих оны әлі талай дәлел­дейді. Еліміздің алғашқы жылдарын естеріңізге алып көріңіздерші. Эко­номиканың құлдырауы, ги­пер­ин­фля­ция, жалақы мен зей­нет­ақы­лар­дың айлап төленбеуі және басқалар. Қазақстанның қандай ел екенін әлемде кім біліпті. Шын­туайтында ешкім де білген жоқ. Бүгінгі таңда елімізді халықара­лық қауымдастық әр түрлі этнос­тар арасындағы өзара құрмет пен төзімділік мәселелері бойынша әлемге үлгі боларлық эко­но­­ми­ка­лық тұрақты ел ретінде та­ниды. Осының барлығы – көре біліп және нақты дұрыс қадам жасай­тын, экономика заңдылы­ғын те­рең пай­ым­даған Мемлекет бас­шы­сының саяси сезімталды­ғы­ның арқасы. Ме­нің ойымша, Назарбаев және Қа­зақстан сөз­дері бір ұғымға, синонимге ай­налған. Президент жайлы айт­қанда елді таныстырудың өзі артық. Өйткені Назарбаев – бұл біздің Қазақстан, ал Қазақстан – бұл ең алдымен біздің Президент. Нұр­сұлтан Әбіш­ұлы қазіргі за­манғы Қа­зақстанды құрды, оның басшы­лы­ғы­мен еліміз әлемде де, постке­ңес­тік кеңіс­тікте де алдың­ғы сапта көрінуде. Бүгінгі таңда бізде ең бастысы, жұмылған және беделді көпұлтты халқымыз бар. Сондай-ақ, Қазақ­стан халқы сенім артқан Президентіміз бар. Сондықтан Тұңғыш Прези­денттің өкілеттігін ұзарту жө­нін­дегі референдумды өткізу бас­тамасы – еліміздегі бірден-бір билік бастауы болып сана­латын халық еркі. Осы орайда депутат Парламент заң шығарушы орган ретінде ха­лықтың еркін қамтама­сыз етуге заң­дық негіз қалау үшін Конституцияға өзге­ріс енгізуі қажеттігін ерекше атады. Сенаттың Қар­жы және бюджет комитетінің төр­аға­сы Қайрат Ища­­нов өз сөзін биыл­ғы жыл қа­зақ­стан­дықтар үшін ерекше екендігімен бас­та­ды. Сенатор осы орайда еліміз 2011 жылы Шанхай ынты­мақ­тастық ұйымына, Ислам Кон­фе­ренциясы Ұйымына төр­аға­лық ететіндігін, сондай-ақ жыл со­ңында Тәуелсіздіктің 20 жылдығы атап өтілетінін ерекше атап өтті. Қазақстан тәуелсіз даму жолына түскелі, осынау ғасырға бергісіз 20 жылда толық қалыптасып, әлемдік аренада өзінің орны бар елге айналды. Бұл тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Әбіш­ұлының бастауымен елдің рухани бірлігін, тұтастығын, ынтымақ­тастығын, бір мүдделілігін тұрақ­тандырған, дамудың жаңа сапа­сына көтерген, ел мәртебесін биіктетіп, әлемдік деңгейде таныт­қан мерзім болды. Соның нәти­жесінде дүниежүзілік қоғамдас­тық алдында мемлекет беделі өсіп, ел қауіпсіздігі нығайды. Әлем­­дегі белді ақпарат құрал­дарына көз жүгіртсек «Қазақ­стан – Назарбаев» деген ұғымдар қалып­тас­қаны байқалады. Жаңа дәуірдегі мемлекеттің барлық жетістіктері мен жеңістері Тұңғыш Прези­дент­тің қажырлы еңбегі мен жүргізген сындарлы саяса­тына байланысты, деген шешен бірлігі мен ынтымағы жарасқан қазақ­стандықтар Мемлекет бас­шы­сы­ның көреген әрі сарабдал саясаты­ның арқасында заман сынақтары­нан тосылмай, қысқа мерзім ішінде талай тарихи оқи­ғалар мен қиын-қыстау кезең­дер­ден өткендігін жеткізді. Қазақстан тәуелсіздігінің сын­дар­лы саясаты дүрдараздық пен қайшылығы мол әлемде ел мен елді бітістіруге, халықтарды жақындас­тыруға бағытталып отыр. Елімізде қолға алынған үдемелі ин­дус­триялық-инновациялық бағдар­лама – оның дамуына, бүкіл ха­лықтың әлеуметтік мүддесін қол­дай­тын, ұлттық идея дәре­же­сін­дегі ауқымды жоба болып отыр­ғандығын тілге тиек еткен Қ.Ищанов Тұңғыш Президент – Ел­басының өкілеттігін 2020 жыл­ға дейін ұзарту арқылы еліміз әлеу­меттік-тұрмыстық әлеуеті арта түсерін, елдің бірлігі өрке­ниет­ті мақсат пен ортақ мүддеде тоғы­са­рын жеткізді. Қазақстанның Тұң­ғыш Президенті Нұрсұлтан Әбіш­ұлы На­зар­баевтың президенттік өкілет­ті­гін 2020 жылға дейін ұзарту жөнінде республикалық ре­фе­рендум өткізу туралы қоғам­дық бас­тамаға 5 миллионнан астам қа­зақстандықтардың қол қоюы – Елбасы жүргізіп отырған саяси бағыттың бүкілхалықтық қол­дау­ға ие екенін, халықтың өз­дерінің болашағы мен еліміздің келешек дамуын тікелей Ұлт Көш­бас­шы­сымен байланысты­ра­тын­дығын көрсетті, деді Мә­жіліс де­пу­таты Гүлнар Сейіт­­­ма­ған­­бетова. Шы­нында да, ел тәу­ел­сіздігінің 19 жы­лын ой елегінен өткізсек, хал­қы­мыз­дың тағдырын түбірімен жақсы жақ­қа өзгерт­кенін, Елба­сы­ның қа­жы­мас қай­раты мен сарабдал саяса­ты­ның, ерен еңбе­гі­нің нәтижесінде ел ертеңі айқын­да­лып, тәуелсіздік тұғыры бекігенін көру қиын емес. Тарих үшін аз ғана уақыт аралығында Қазақстан бүтіндей алып империяның кішкентай бір бөлшегінен нарықтық экономи­касы қалыптасқан, халық­аралық қоғамдастықта биік беделге ие қуатты елге айналды. Қазақ­стан өз тарихында тұңғыш рет өзі­нің мемлекеттік шекарасын заң­­ды түрде ресімдеді. Осы жыл­дарда өткізілген экономикалық реформалар елімізді әлемнің қар­қынды дамып келе жатқан мемлекеттері қатарына қосты. Қазақ­стан өз үл­гісімен халық саны аз мем­ле­кет­тің бүкіл әлемнің дамуы­на әсер ете алатындығын дәлел­деді. Яд­ро­лық қарудан бас тарту, инте­гра­циялық бастамалар, әсіре­се, Еу­ропадағы қауіпсіздік және ын­тымақтастық ұйымына төраға­лық ету, оның үштігінің құрамы­на ену – мұның бәрі әлемдік қо­ғамдастықтың жоғары бағасына ие. Әлемдегі ең беделді Ұйым Саммитінің Астанада өтуі еліміз үшін баға жетпес зор жетістік. Бүгінгі таңда қазақстандықтар еліміздің жетістіктерін Елбасы есімімен тығыз байланыстырады. Өзінің Маңғыстау облысының Жаңаөзен қалалық «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партия­сы ұйымының есеп беру-сайлау конференциясының жұмысына қа­тысып келгендігімен бөліскен Гүлнар Сүлейменқызы ол жақта да Елбасының өкілеттігін ұзарту жөнінде референдум өткізуді то­лық­тай қолдайтындықтарын ор­та­ға салды. Басым көпшілігі мұ­найшылар болып есептелетін кон­ференция делегаттары, жалпы жаңаөзендіктер елдегі бейбіт өмір, қоғамдағы тұрақтылық пен отбасындағы берекені бағалай­тын­дықтарын, елдің экономика­лық дамуына өздерінің де белсенді атсалысатындықтарын ай­тып­ты. Олай болса, деді депутат, Қазақстан Республикасы Конс­ти­туциясының 42-бабының 5-тар­мағына енгізіліп отырған өзге­рістерді толықтай қолдаймын және баршаңызды қолдауға шақырамын. Бұдан кейін сөз­ді Сенаттың Әлеу­мет­тік-мәдени даму ко­ми­тетінің төр­ағасы Ақан Бижанов ал­ды. Референдум өт­кізу жө­нін­дегі баста­ма­шы топ жұ­мы­сы­ның қорытындылары – Президенті­міз­дің саяси бағытын халықтың то­лық қол­дай­тындығының белгісі, деді ол. Саяси, экономикалық және әлеу­меттік реформаларды әзірлеу мен іске асырарда Елбасы әрқашан халық­тың пікіріне сүйе­ніп, оны­мен ақыл­дасып отырғаны белгілі. Қазақстан­дық­тардың дәл осы қолдауы оның барлық бас­тама­ла­ры мен реформа­ла­рының сәтті аяқталуына кепіл болды. Осы айтқандарымды 90-шы жыл­дың басындағы мына бір көргендерім нақтылай түседі. Елімізді рубль аймағынан итеріп тастап, бұрынғы Кеңестер ода­ғын­дағы көпшілік кәсіпорын­дар­мен экономикалық байланыстар үзіл­ген кез болатын. Бұл өз кезегінде бірқатар проблемалар ту­ғызды, еңбекақы, зейнетақы және жәр­дем­ақы уақытында төленбеді. Осын­дай қиын кезде Елбасы әр­қа­шан тұрғындармен және еңбек ұжымдарымен кездесуге уақыт тапты. Әлі есімде, өзімнің қыз­меттік міндетіме байланысты сол кезде Мемлекет басшысымен Қа­ра­ғанды облысына сапармен бар­дым. Президент ондағы ең ірі көмір өндірісі – Қарағанды көмір бассейніндегі кәсіпорындардың жағдайымен танысуды жоспар­лады. Президент Әкімшілігі және облыс басшылығы ондағы қа­лып­тасқан қиын жағдайларды ескере келіп, Мемлекет басшысына онда барудан бас тарту қажеттігі жө­нінде ұсыныс айттық. Бірақ Нұр­сұлтан Әбішұлы біздің ұсы­ны­сымыздан бас тартып, дәл қа­зіргі кезде шахтерлерді қолдау қажет­тігін мәлімдеді. Кездесу өткен зал­дағы жағдай, біздің бай­қауы­мызша, өте қиын еді. Мемлекет басшысы сөзін бастағанда-ақ зал іші сілтідей тынды. Ол шах­тер­лерге елдегі жағдайды бүк­песіз айтып берді, мемлекет тарапынан ел экономикасы мен көмір өн­діруші ұжымдардың проб­­лемасын шешуге байла­нысты қолға алынып жатқан шараларды атап көрсетті. Елбасының сөзде­рін жиналған қау­ым үлкен үміт­пен, зейін қоя тыңдағанына куә болдым. Мемлекет басшысының сөзі жұмыс­шы­лар тарапынан үл­кен қошеметпен тыңдалды және Президенттің сө­зіне бүкіл ұжым қолдау көрсетті. Кездесу соңында Президент мінберден түсіп, жи­налған қауыммен жарты сағатқа жуық әңгімелесті, олар тарапынан қойылған көптеген сұрақтарға жауап қайтарды. Мен көптеген жылдардан бергі өзім куә болған бұл жайларды жәйдан-жәй келтіріп отырған жоқ­пын. Мұның астарында Қа­зақстан басшысының саяси көрегендігі, оның өз халқына деген шынайы жанашырлығы, қарағандылық кө­мір өндірушілерге деген қам­қорлығы жатыр. Бүгінде осынау шынайы қамқорлықты бүкіл Қа­зақстан халқы сезініп отыр. Оны ешкім де жоққа шығармайды. Көп уақыт өтпей-ақ еліміздегі бас­қа да тау-кен өндірісінің жұ­мысшылары Президенттің осы сөзінен кейін қуаттанып, бұрын­ғы еңбек ыр­ғағына қайта түсті. Елі­міздің тағы бір халықара­лық аренадағы беделінің көтеріл­гендігі, еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың әлемдік деңгейдегі дара тұлға екен­дігі Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төраға болуынан, оның ішінде Ұйымның 11 жылдан бері өт­пе­ген Саммитін ойдағыдай өткіз­ген­дігінен нақты көрініп тұр. Мұны Тәуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев­тың сарабдал саяса­тының арқасы деп қабыл­дауымыз керек. Мен әріптестерімді бүгінгі бірлескен отырыста талқыланып жат­қан Президенттің өкілеттігін ұзарту туралы Негізгі Заңға өз­геріс енгізу жөніндегі ұсынысты қолдауға шақырамын, деді депутат сөзінің соңында. Мәжіліс де­пу­та­ты Тито Сыз­дықов 1991 жылы 1 желтоқсанда өт­кен сайлауда Нұр­­сұлтан Назарбаев 98,7 пайыз дауыс жинап, елдің қол­дауы­на ие бол­ғандығын еске сал­ды. Депутат сол кезде халықтың 98 пайызы қолдап дау­­ыс бергендігін айтып, ха­лықтың жағдайы өте қиын еді дегенді де ескерте кетті. КСРО-ның тарап, 140 ұлттың өкілдерінің тағдыры қалай болатыны белгісіз болып жатқан тұста барша ха­лықтың сеніміне ие болу көптеген бас­шы­ның басына бұйырмаған бақ. Елбасының «Қазақстан хал­қы­на адал қызмет етемін!» деп алғаш­қы рет ант бергені де қазір­гідей есімде, деді депутат. Содан бері елімді қалайда дамытамын, өрке­ниетті елдермен терезесін тең етемін деп күні-түні тынбай еңбек етіп келеді. «Елбасы» деген ұғымның ма­ғы­насы өте терең, дей келіп Тито Уақапұлы ол Нұрсұлтан Әбіш­ұлы­ның еңбегіне халықтың берген бағасы, құрметі мен сүйіс­пен­шілігі деп білемін деген пайы­мымен бөлісті. Сондықтан «Елба­сы» деген ұғым Конс­титуцияға енгені өте жөн. Көшті кім бастаса, елдің дамуы да солай болмақ. Ха­лық қолдап отыр­ған бастаманы күн тәртібіне шығарып, оны жү­зеге асыруды заң жолымен шешу қа­жет. Конституция бойынша халық атынан Президенттің және Парла­менттің сөйлеуге құқығы бар. Референдум тек билікке ғана емес, ол халыққа және халықтың тұрақ­тылығына керек. 140 ұлт өкілдері өз болашақтарын Қазақ­станмен байла­ныс­тырған және Нұрсұлтан Әбіш­ұлы Назарбаевқа сеніп отыр. Сон­дықтан халықтың айт­қан тап­сыр­масын бүгін біз, депутаттар орын­дап, Ата Заңымызға ұсыны­лып отыр­ған өзгерістерді қолдауға ша­қы­рамын, деді депутат Т.Сыздықов. Біз әдетте күні өткен оқи­ға­ларды тарих деп тамсанып айтып жа­тамыз, онымыз да дұрыс, ал көз алдымызда айтулы тарихи оқиғаны Қазақ елі басынан өт­кергелі отыр, деп бастады сөзін Сенат деп­у­таты Ға­ри­фолла Есім. Сенатор бұл істің та­рихқа ай­на­лып, оқу­лықтарға енерін айта келіп, біз ға­сыр­дан ғасырға формациядан фор­мацияға өткен мүлдем жаңа заманда өмір сүріп отырған керемет дәуірдің өкіліміз дегенді айтты. Осындай ұлы көште тақыр жерге тау тұрғызған­мен пара-пар, мемлекет құрып, оны әлемдегі өркениетті елдер сана­тына қосып, жаңа қала Астананы салып, Қазақ елінің жаң­ғырған ренессанс ғасырын бастаған Елбасы Нұрсұл­тан Әбішұлы Назарбаев болғанын, осындай тарихи тұлғамен замандас болға­ны­мызды қайсымыз болмасын мақтанышпен айта аламыз. 5 миллионнан аса қол жина­лып, халық Елбасының өкілет­ті­гін 2020 жылға ұзарту жөнінде референдум өткізуді қолдап отыр, деді сенатор. Осындай қуат­ты ха­лықтық қозғалыстың сыры неде? Ол сырдың мазмұны ха­лық­тың Елбасына деген, Елбасының ха­лыққа деген сенімінде. Мәсе­ленің заңдылық, яғни демо­кра­тиялық жағына келсек, Ата За­ңымыздың 3-бабында: «Мемлекеттік биліктің бірден-бір бас­тауы – халық» деп нақты жа­зылған. Халық өз қалауын жа­са­ды. «Қос палаталы Парламент бұл мәселеде қандай шешімге келмек деп күтуде. Ендеше, мә­селе қалай болмақ? Мен, депутат ретінде қандай шешімге келуім керек, әрине, халық бастамасын, талабын, тілегін қолдауға міндеттімін», деді Ғ.Есім. Елге, жұртқа бейбітшілік, тыныштық керек. Са­бырлы, парасатты Көшбасшы керек! Сондай Тұлға Қазақстан Рес­публикасының Президенті – Ел­ба­сы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев! Бастамашы топ­­ты 5 мил­лион­ға жу­ық қазақ­стан­дық­­­тар қол­да­ды, деді Мә­жі­ліс депу­таты Александр Милютин. Біздер, Шығыс Қазақстан об­лы­сы­ның өкілдері, Мә­жіліс депутаттары үшін Ұлт Көшбасшысы, Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өкілеттігін ұзарту жөнінде респуб­ликалық референдум өткізу бас­тамасы ұлы Абай жерінде бастау алуы үлкен қуа­ныш сезімін ұялата­ды. Осы жер көп­теген жылдар бойы ядролық сынаққа ұшырады. Біздердің Семей ядролық сынақ полигонын жауып және ядролық қарудан толық бас тартқан ел Президентіне алғысы­мыз шексіз. Жерлестеріміз бала­ларының және өзде­рінің болаша­ғын Президентке сеніп тапсырады, сондықтан да атал­ған бастамамен шығып отыр. Оларды бес миллиондай қазақ­стан­дық қол­дады. Халық бейбітшілік, тұрақты­лық пен өрке­ниетті қамтамасыз етіп отырған Қазақстанның жетістіктерін Ұлт Көшбасшысының са­лиқалы сая­са­тымен байланыстыра­ды. Сөз со­ңын­да депутат өз пі­кі­рінің сай­лаушылар пікірімен үн­дес­тігін, олай болса Президент Нұр­сұл­тан Әбішұлы Назарбаевтың өкі­лет­ті­гін ұзарту жөніндегі респуб­ли­калық референдумды өткізуге қол қойғандар жағында екенін білдіре келіп, халықты қолдауға шақырды. Мәжіліс депутаты Владимир Нехорошев жарыссөзді аяқтау туралы ұсыныс енгізді. Мәселе белгілі болып тұр емес пе, одан да заң жобасын мақұлдауды дауысқа қоюды ұсынамын, деді ол. Төраға депутаттың ұсынысын дауысқа қойғанда Мәжілістің бір депу­татынан басқалары оны қолдады. Ал заң жобасы бойынша Консти­туцияға енгізілетін екі өзгеріс те дауыс беру нәтижесінде бір­ауыз­дан бірінші оқылымда мақұл­данды. Бірлескен отырысты ашқан сөзінде Мәжіліс Төрағасы Орал Мұ­хамеджанов Ата Заңның 62-ба­бы 6-тармағына сәйкес Кон­с­титуцияға өзгерістер мен то­лық­тырулар енгізу мәселелері бой­ынша екі оқылым өткізу міндетті деп атап өткен болатын. Осыған байланысты Сенат депутаты Мұхамбет Көпеев заң жобасын екінші оқылымда да қарауды ұсы­нды. Бұл ұсыныс та бірауыз­дан қабылданды. Сөйтіп, Парла­менттің бірлескен отыры­сында екі палатаның депутаттары «Қазақстан Республикасының Конс­титуциясына өзгеріс енгізу туралы» Заңды екі оқылымда да қабылдады. Қабылданған заң бойынша Конс­титуциядағы: 1. 42-бап 5-тармағының екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын: «Бұл шектеу президенттік өкілеттіктер мерзімі республикалық референдумда ұзартылуы мүмкін Қа­зақ­стан Республикасының Тұң­ғыш Президентіне – Елба­сы­на қолданылмайды». 2. 46-баптың 4-тармағын­дағы «Қазақстан Республика­сы­ның Тұңғыш Президенті» сөзінен кейін сызықша қой­ы­лып, «Елбасы» сөзімен толық­тырылсын, – делінген. Бірлескен отырыста қорытын­ды сөз сөйлеген Мәжіліс Төр­ағасы Орал Мұхамеджанов: «Біз бүгін шын мәнінде тарихи заң қабылдадық. Ол қазіргі Прези­ден­тіміздің өкілеттігін ұзарту жөнін­дегі республикалық рефе­рен­думды өткізу үшін нақты конс­ти­туциялық негіз болып табылады. Осылайша, республи­ка­лық референдум өткізу жө­ніндегі бастама­ны қолдаған 5 млн.-нан астам қазақстандықтар­дың ерік-жігерін іске асыру үшін барлық заңды мүмкіндіктер қамтамасыз етілді. Осы игі істің арқауы болған баршаңызға риза­шылығымды білдіремін», деді. «Егемен Қазақстанның»  тілшілер тобы. Суреттерді түсірген Игорь БУРГАНДИНОВ.