Тарих • 22 Қараша, 2024
Элизабет Бэкон көрген Қазақстан
Батыс ғалымдарының халқымыз туралы ғылыми еңбектер жазып, оны Америка сынды алпауыт елдің баспаларынан шығаруының маңызы зор екенін бұған дейін де айтқанбыз. Біздің бай тарихымыз, табиғи ресурстарымыз және отанымыздың геосаяси маңызы әлемдік зерттеушілердің қызығушылығын тудырып келе жатқанына шамамен екі ғасырдан асты.
Білім • 21 Қараша, 2024
Ұлттық құндылықтар – тәрбиенің төресі
Ұлттық құндылықтар – бір ұлттың тарихы, мәдениеті, тілі, дәстүрі, салт-санасы арқылы ұлттық бірегейлікті қалыптастыратын негіздер. Оларды сақтап қалу және дамыту қоғамның тұрақтылығы мен келешегі үшін маңызды. Қазіргі жаңа дәуірде дәстүрге сай тәрбие арқылы ұлттық құндылықтарды жас ұрпаққа жеткізу – қоғам мен мектептің ғана емес, әр отбасының да басты міндеті.
Руханият • 20 Қараша, 2024
Бізге Батыс әлемін зерттеу орталығы керек
Бүгінгідей жаһандану заманында мемлекеттер арасында мәдениетаралық диалог пен тарихи зерттеулердің маңызы арта түсті. Орталық Азия, соның ішінде Қазақ даласы, ғасырлар бойы көптеген Батыс әлемінің саяхатшылары мен ғалымдарының назарын аударғаны рас. Олар Орталық Азияға сапар шегіп, осы өңір туралы құнды деректер қалдырды. Жазған еңбектері біз үшін тарихи маңызды ақпарат көзі болып қана қоймай, кей ақтаңдақтарды ашуға сеп болмақ. Бірақ бұл деректер әлі толық зерттелмей, жүйеленбей отыр. Батыс әлемінің Орталық Азияға қызығушылығы өткен ғасырда, бүгін де, болашақта да маңызды бола бермек.
Таным • 14 Қараша, 2024
Шотланд жиһанкезінің жазбалары
1902 жылы Лондонда жарық көрген Жон Фостер Фразердің «Нағыз Сібір» атты кітабынан қазаққа қатысты біраз деректі кездестірдік. Жон Фостер Фрейзер – шотландық саяхатшы әрі журналист. 1896 жылы ол достарымен бірге велосипедпен күллі әлемге саяхат жасап, сол сапарын негіз етіп кітап жазған. Менің қолыма түскен «Нағыз Сібір» кітабының 4-тарауында 1901 жылдың 28 тамызында сәрсенбі күні ол Сібір аймағына жеткенін жазады. Осы кітабының алғысөзінде «Сібірге аса қызығушылықпен бардым. Орыстық көзқарастағы әлемді қарапайым британдық ретінде өз көзіммен көру мақсатым еді. Жайықтың арғы жағындағы ұлан-ғайыр өлкеге бару үлкен тәуекелді қажет етті. Ежелден бері адамдардың санасында Сібір ақ қар, көк мұз бен жер аударылғандардың мекені деген түсінік бар», депті. Байыптап оқысақ, автордың бұл сапарға алдын ала дайындалғаны сезіледі.
Әдебиет • 12 Қараша, 2024
Әдебиет әлемінде кейде бір-бірімен үндес, рухтас шығармалар кездесіп жатады. Мұндағы негізгі мәселе – қоғамдық ойдың, кей ұлттардың бостандыққа, адалдыққа ұмтылысы жолындағы оқиғаларының ұқсас болуы оқырманды ойландырмай қоймайды. Мысалы, сіз «Ұлы Гэтсбиді» оқып отырып «бұндай оқиғалар қазақ даласында да көп қой» деген ойға қалуыңыз бек мүмкін. Әңгіме оның көптігінде емес, қашан, қалай жазылуында. Ой жүгірте берсек, әдеби майдандағы бірталай қаламгер шығармаларынан оқиғаның берілуі, кейіпкердің бейнеленуі жағынан біраз ұқсастық табамыз. Бүгінше біз қазақ ағартушысы, қаламгер Ыбырай Алтынсарин мен америкалық «біртүрлі» жазушы Джек Лондонды бір-бірімен «сөйлестіріп» көрелік.
Ғылым • 08 Қараша, 2024
«Scopus» ғылым дамуына қаншалықты әсер етеді?
Жақында ой-санасының озық қуатымен әлемдік ғылымға, экономикаға өлшеусіз үлес қосып отырған Илон Маск екі жаңа өнімін жұртшылыққа таныстырды. Біріншісі – жүргізушісіз жаңа тұрпатты көлік, екіншісі – бәрін істеуге дайын робот. Осыны көріп «біздің ғылым қай деңгейде?» деген үлкен сауалдың тұңғиығына шырмалып қаласың.
Руханият • 07 Қараша, 2024
Рухани құлдыраудың ащы шындығы
Қазір әлемдегі аз халықтардың рухани құлдырауға ұшырауы хақында зерттеулер жүріп жатыр. Бұл – бүгінгі жаһандану дәуірінде көптеген халық үшін ең өзекті мәселелердің біріне айналды. Ат төбеліндей аз ұлыстар өздерінің бай мәдениетін, тілін, дінін және ұлттық болмысын жоғалту қаупімен бетпе-бет келді. Бағзы замандардан бері өмір сүріп келе жатқан үндіс пен мәдени ассимиляция барысын басынан өткізген Солтүстік Америкадағы көптеген осы тектес тайпалар тағдыры бәрімізге белгілі. Саны күн сайын азайған кейбір тайпаларда өз тілдерінде сөйлейтін адамдардың шоғыры да сиреп, ең соңында ұмыт болып қала берді.
Қоғам • 01 Қараша, 2024
Әлеуметтік желі біздің өмірімізге араласқалы оның пайдасы мен зияны туралы да түрлі көзқарас бар. Қалай десек те, интернеттің күнделікті өмірімізді өзгертіп жатқанын жоққа шығармаймыз.
Мирас • 30 Қазан, 2024
АҚШ зерттеуіндегі қазақ қолөнері
Өркениеттің бір өзегі ұлттық нақыштағы қолөнер бұйымдары екенін қарт тарихтың өзі әлдеқашан дәлелдеп үлгерді. Ежелгі заманда әр халық ой-санасының күшімен, ақыл-парасатының көмегімен хал-қадерінше рухани ұмтылыс жасап, мәдениет қалыптастыруға ниеттенді. Соның нәтижесінде, әлемді өзгерткен жаңа дүниелер жарыққа шықты. Атарбадан әуеге көтерілген алып құсқа дейін (ұшақ) адамзат баласының қаншама ақыл-ойы жұмсалғанын зерделеудің өзі үлкен еңбекті қажет етері анық.
Таным • 29 Қазан, 2024
Француз ғалымы Бекмахановты неге іздеді?
Джордж Вашиңтон университетінің Гельман кітапханасында сақтаулы тұрған өзге Батыс елдерінде басылған ескі кітаптарда да қазаққа қатысты деректер жетерлік. Соның бірі – 1959 жылы Парижде жарық көрген француз зерттеушісі Марсел Эгретаудтың «Шығыс Совет: Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Әзербайжан» атты еңбегі. Аталған кітабында шығыстанушы ғалым сол кездегі кеңес одағына қарасты республикалардың қоғамдық-әлеуметтік жағдайы туралы нанымды зерттеу жасағанын түсіндік. Ал бізге керегі аталған кітаптағы қазаққа қатысты деректер еді.
