Тарих • 07 Маусым, 2024
«...Онсыз маған ештеңе қызық емес»
Ақын оны туған анасынан кем көрмеді. Жан жүрегімен жақсы көрді. Етегінде еркелеп, емін-еркін ержетті. Қалам ұстаған шағында өлеңіне өзек етті. Арина Родионовна да оған бар мейірін үйіп-төкті. Маңдайынан сипап, арқасынан қақты. Ең бастысы – жан дүниесін түсінді. «Періштем менің! Сіз әрдайым менің жүрегімдесіз...» дейді әзиз тәрбиеші Пушкинге жазған хатының бірінде. Олардың ортасындағы селкеусіз сенім, мүбәрак махаббат, қайырымды қамқорлық ет жүректі елжіретпей қоймайды.
Тағзым • 14 Мамыр, 2024
Балмағамбет мұрасы қашан бағаланады?
Қаныш Сәтбаевтың 125 жылдығын да атап өттік. Соның аясында бірнеше академиялық жинақтар мен энциклопедиялар жарық көрді. Ғылыми-тәжірибелік конференциялар ұйымдастырылып, академик туралы фильм де көрерменге жол тартты. Сондай іс-шаралардың айшықты оқиғасы Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлының Қаныш Сәтбаевқа берген батасы еді. Оны арнайы белгі-тасқа қашап, салтанатты ашылуын жасадық. «...Осы күнгі жастарда Қаныш Сәтбаев адамның жорғасы. Тірі болса бақты, талайлы болатұғын жігіт. Өлі Мұсаға Құдай рахмет қылсын, тірі Қаныштың өміріне құдай береке берсін!» дейді жарықтық. Рас-ау, бата дарымаса азамат ерге бақ қайда? Бірақ академик ғалымға бата берген әулие – жалғыз Мәшекең емес. Заманында күллі Ұлытау жұрты іліміне бас қойып, қол тапсырған, Қаныштың өзі рухани ұстаз тұтып, батихасына бет сипаған Балмағамбет Балқыбайұлын неге ескермей жүрміз?
Мәдениет • 25 Сәуір, 2024
Ыңыранған-күңіренген беймағұлым дауыс жігіттің сай-сүйегін сырқыратып барады. Көмейіне өксік тіреліп жылағысы келе ме, қалай? Аспанның астын аңыратып бара жатқан ненің үні бұл сонша? Адамдікі ме, айуандікі ме? Белгісіз. Бір түсінгені, құмығыңқы қоңыр үн – бұл дүниенің дәргейінен емес. Бұл – Тәңірлік әлемнен жеткен тылсым әуен...
Таным • 08 Сәуір, 2024
Оның заманы біздің дәуірден жиырма үш ғасыр ілгері. Шумер мен Аккад жұртшылығы оны төбесіне тұтты. Жырларын жаттап, өнегесін орындады. Бұл қасиетті әйелді ғалымдар ең алғашқы ақын деп тұжырымдайды. Ол кім болған? Өлеңдері не туралы? Бүгінгі әңгімеміз қадым заманның қалам иесі – Энхедуанна хақында болмақ.
Әдебиет • 28 Наурыз, 2024
Көркем әдебиеттің күрмеуі күрделеніп, сюжеттік коллизияның кернеуі күннен-күнге күшейіп келеді. Шытырман оқиға оқырманды ой орманында әбден адастырып әуреге салады. Онысы оқырманды тіптен шаттандыра түседі. Себебі оған алда не болатыны қызық. Осындай мың құбылған, бір-біріне ұқсамайтын сюжеттерді ойлап табуға адам санасы қалай қол жеткізді? Асылында адам баласы бір ата, бір шешеден тарағанындай барлық сюжеттік композиция да бір оқиғадан өрбуі мүмкін ғой?
Таным • 26 Наурыз, 2024
ХХ ғасыр басындағы қоғамдық қопарылыс пен саяси сапырылыстар адамзат ақылын айрандай ашытты. Мазмұнсыз майдан, тәпсірсіз талас, себепсіз сүргін тудырған жауапсыз сұрақтар әлемге абсурдизм ұғымын әкелді. Бұл тұжырым иелері өмірді мәнсіз әрі мазмұнсыз санады. Анығы, солай екенін дәлелдеумен айналысты. Нәтижесінде идея деңгейіндегі пікір санадан сахнаға көшіріліп, абсурд театры болып шымылдығын ашты.
Таным • 19 Наурыз, 2024
Жаратылыстану ғылымдарының сан саласын игеріп, жоғары дәрежедегі ғалым санатына көтерілсе де, Омар Хайям көпшілікке шығыстың жеті жұлдызының бірі, атақты шайыр ретінде кеңінен танымал. Ал енді осы ұлы шайырдың шығыс әлемінде алғашқылардың бірі болып «Наурызнама» рисаласын (трактат) жазған. Онда Наурыз мейрамына қатысты ғалымның этнографиялық зерттеулері жинақталған.
Музей • 08 Наурыз, 2024
Ол – музей ісіне жан-жүрегімен берілген маман. Экскурсия кезінде Қазақстанды әйел бейнесі арқылы танытуға тырысады. Себебі біздің кейіпкер ұлттың мінезі, тарихы және руханияты нәзік жандылардың жанарында анық көрінеді деп санайды. Бір кездері ол АҚШ-тың бірінші ханымы және мемлекет қайраткері Хиллари Клинтонды, Екінші дүниежүзілік соғыста қолданылған қарудың авторы Михаил Калашниковты қазақ мәдениетімен таныстырған. Ұлт мәдениетіне өлшеусіз қызмет атқарып жүрген бұл қайраткер әйел – ардагер экскурсовод, ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұра жөніндегі ұлттық комиссиясының мүшесі Бақыт Оразымбетова.
Таным • 25 Ақпан, 2024
Әдетте бір басында бірнеше өнер тоғысқан жандарды «сегіз қырлы, бір сырлы» деп жатамыз. Бірақ ол қандай «сегіз қыр», оның жасырын «сырының» мағынасы не? Осы тіркестің мазмұнына үңілу үшін, астыртын мән және символ ұғымдарына тоқталғанымыз дұрыс.
Таным • 22 Ақпан, 2024
Испан философы Хосе Ортега Гассет «Өнердің дегеманизиялануы» еңбегінде өнердің ХХ ғасырға дейін ғана жалпыға түсінікті болғанын айта келіп, кейінгі жүзжылдықта оның этика және эстетикалық сипатынан ажырай бастағанын баяндайды. Бұрынғы заманда аса қатты бағаланатын сұлулық, ізгілік секілді адами қасиеттер жаңа дәуірдің талғам таразысында мүлдем салмағы болмай шықты. Классикалық өнер иелерінің адам эмоциясымен ойнау тәсілін модернистер әйнек бетін қасақана қырнағанда автоматты түрде туатын тітіркенуге ғана балап, оны барып тұрған әділетсіздікке балады. Осы арқылы олар өз туындыларын ойын ретінде ғана қабылдап, онда ешбір адами сезімді, тіпті адамның өзін көрсетпеуді мақсат тұтты. Ал Х.Гассеттің «Адамшылық аяқталған жерден ақындық басталады» деген пікірі санаңызды тіптен сапырып түсуі мүмкін. Енді ойланып көрейікші. Қазіргі қазақ әдебиетінде де белең алып жатқан осы үдеріс адамзат санасының жаңа дағдарысына әкеліп соқпай ма екен?
