Елімізді жұрт Елбасы арқылы таныды

Кеше Президенттік мәдениет орталығының концерт залында британиялық саясаткер, жазушы Джонатан Айткеннің «Назарбаев және Қазақстанның қарышты қадамы» атты кітабының тұсаукесері болып өтті. Кітап авторы Джонатан Айт­кен саясатта кездейсоқ жан емес. 1942 жылы Ирландияның астанасы Дублин қаласында ту­ған оның атасы Рагби мен әкесі Айткен де Британия парламентінде консерваторлар пар­тия­сының мүшесі болған. Өзі де Британия үкіметінің және пар­ламентінің бұрынғы мүше­сі. Үл­кен саясаттан кеткеннен кейін ол әлемдік тарихтағы белгілі тұлғалардың өмірбаянын зерттеумен айналысып, оның қала­мы­нан 10-нан астам шығарма туған. Тұсаукесерді көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Президенттік мәдениет орталығының дирек­торы Мырзатай Жолдасбеков жүр­гізіп отырды. Автордың Назарбаев туралы кітабының тұ­саукесері бұ­ған дейін Англияда, АҚШ-та, Түр­кияда, Ресейде өт­кен­дігін айтып, әрі қарай ойын жалғастырған ол кітапта Елба­сының бүкіл өмір жолы өте жақ­сы көрсетілгенін, қайрат­керлік жар­қын келбетінің де на­нымды суреттелгенін, реформа­тор­лық кес­кіні де, қазақ мемлекетін дамытудағы ерен еңбегі де жақсы айтылғанын атап көрсетті. Сондай-ақ М.Жолдасбеков: «Ав­тордың демократия туралы кей көзқарастарымен де келісе қою қиын. Батыс демократиясы қазаққа өлшеусіз кигізе сала­тын көйлек, я костюм емес, керек болса ол отбасында тәр­бие­ленетін бала да емес. Демократия – ұзақ уақыт бойы қалып­та­сатын, әр елдің тарихына, ұлт­тық ерекшеліктеріне, дәстүріне ыңғайлана­тын құбылыс. Демо­кра­тияны қо­ғам қалыптас­ты­ра­ды, заман қалыптастырады. Ұлы­британияда Азаттық хар­тия­сының 1200-ші жылдары қабыл­данғанын, ағыл­шын әйелдері өздерінің саяси құқығын содан 700 жыл өткеннен кейін ғана алғанын Айткен мырза жақсы біледі деп ойлаймын. Ал, біз Тәуел­сіздігімізге 1991 жылдың ая­ғ­ында ғана қол жеткіздік», деді. М.Жолдасбеков келесі кезекте қазақта демократия бол­ған жоқ деп ешкім айта алмаса керек, деген пайымын жеткізді. Оның пікірінше, халқымыздың таби­ға­тын­дағы кісілік, әдепті­лік, қайы­рымдылық, парасат­ты­лық, кіші­нің үлкенді сыйлауы дейтін мінезі, тіпті қазақ дала­сында түр­ме­нің болмауы да, есігіне құлып салмаған салты да демокра­тияның айқын белгісі болып табылады. Демократия дегеніміз – еркіндік. Қазақ – басынан еркін халық. Сон­дық­тан Еуро­па­дағы, Батыстағы достарымыз демократия деген сөзді өте сақ­тық­пен, әдеппен пайдалануы керек. Кітаптың алдағы басы­лым­дарында автор осы айтқандарды ескереді деп сенемін, деді жүргізуші. М.Жолдасбеков сөзінің со­ңын­да Ұлы қазақ даласында бұ­рын да әрқалай мемлекеттік құ­рылымдар болғанын, бірақ олар­дың ешқайсысы дәл бүгінгі қазақ мемлекетіндей төрт құбы­ласы түгел, дербес мемлекет бол­мағанын көлденең тартты. Бұған дейін елімізде тұтас мемлекет құрудың тәжірибесі де болған емес, деді жүргізуші осы орайда. Талай кемеңгерлер де, да­налар да, шешендер де, кө­сем­дер де, батырлар да, ақылмандар да өмір сүрген. Бірақ Назар­баев­қа дейін жаңа мемлекет орнатқан, оны баянды еткен, нығайтқан, әлемге танытқан, мойындатқан дәл сол кісідей тарихи тұлға бол­ған жоқ. Тарихтың біз білетін шын­дығы осы. Бұл кітапта сол кезде әрқалай қызметте болған, Елбасына қолғабыс тигізген көп­те­ген кісілердің кейбірінің атта­ры аталады. Олардың біразы осы залда отыр. Енді сол кісілерге сөз беруге рұқсат етіңіздер, деп сөз кезегін Парламент Сенатының депута­ты Өмірбек Бәйгелдиге ұсынды. – Былтырғы жыл қазақ үшін қуанышты оқиғалармен аяқта­лып, қазақтың аты әлемге жайы­лып, абыройы асып еді, ал би­ыл­ғы жыл біздің Тәуелсіздігімізге 20 жыл толатын, өткен өмірдің қорытын­ды­ларын шығаратын ке­зең бол­ға­лы тұр. Жылдың басы жақсы оқи­ғалармен басталды. Міне, соның бірі – бүгінгі тұсау­ке­сер, – деді депутат. – Шын мәнінде біздің мемлекетіміз осы жылдар ішінде ұлы жолдармен жүріп өтті. Соның басы-қасында біздер де жүрдік. Біздің Ел­ба­сымыз кезінде одақтық дең­гей­дегі үлкен лауазымды қыз­метке шақырылғаны да есімізде, сонда оны қаламадық, өйткені, елі­міз бас­шысыз қала ма деп қи­налдық. Ал 20 жылда еліміз көп­теген ауырт­палықты артқа тастап, өз дамуының даңғылына түсті. Қазақ елінің жаңа тарихының Елба­сының ерен еңбегі арқасында жарқын беттері жазылып жатыр. Мұнан соң мінберге сенатор Қуаныш Сұлтанов көтерілген. Кі­тапқа қатысты өз түйгенімді айтсам, бірінші – бұл кітаптың жаңалығы – тарихи саяси деректілігі, екіншісі – Еуропа жұрт­шы­лығында бұрынғы Кеңес Ода­ғы­нан шыққан елдерге, тіпті Азия елдеріне қатысты қалыптасқан сте­реотипті бұзып, автордың өзі­нің көзқарасын ұсынуы, бар жақсылық пен өркениеттің тек кәрі құрлықта ғана емес, өзге жұртта да бар екенін айтып, қалыптасқан қағидатты қайта қарау жөн дегені. Үшіншісі – әрине, шүкіршілік, жалпы бұл– тұлғатанудағы ерекше еңбек, деді сенатор. «Егемен Қазақстан» респуб­ли­калық газеті» АҚ президенті Сауытбек Абдрахманов: «Біз ба­ғалау туралы көп айтамыз. Ал ол са­лыстырмалы категория. Бі­реу­дің «керемет» дегенінен бі­реудің «жаман емес» деген ба­ғасының артық болуы мүмкін. Бәрі де бағаны кімнің беруіне байланысты. Біз өзіміз қанша айтсақ та, біз туралы, ел туралы, Елбасы тура­лы сырт­тан айтылған сөздің құны бө­лекше. Ендеше, біз осы кітап­тың жазылу фактісінің өзіне ерек­ше назар аударуымыз қа­жет. Автор Нұрсұлтан Назар­баев­тың қызмет аясы тек Қазақ­стан­мен шектелмейтінін дәлел­дейді, оның елімізді дамытумен, көр­кей­тумен шектеліп қалмаған­ды­ғын дәйектейді, Нұр­сұлтан На­зарбаевтың Кеңес Ода­ғының ыды­рауы тұсындағы, ГКЧП бүлігі кезіндегі, ТМД-ны құ­рудағы бүкіл әлем тағдырына әсер еткен қадамдарын нақты мысалдармен көрсетеді», деді. Сондай-ақ С.Абдрахманов жи­нал­ғандар на­за­рын мына жайға бұрып өтті. Ол – кітапта ұлты­мыздың абыз ақсақалы Бәйкен Әшімовке қатысты де­рек­тің бұр­малануы: «Мәселе Джонатан Айткеннің Бәй­кен Әші­мов­тің үк­і­мет бас­қарған 14 жылын 20 жыл деп көрсеткенінде емес, сол жыл­дарды ол тек билікке бас шұл­ғумен ғана өткізді  деуінде. Ал ол баға Бәйкен Әшімовтің өмір си­патына дәл үйлеспейді», деді С.Абдрахманов. Ба­сы­лым бас­шысы бұдан кейін кітап авторы­на құнды еңбегі үшін рахмет айта келіп, Нұрсұлтан На­зар­баевтың әлем­дік деңгейдегі саң­лақ саясаткер ретінде ай­рықша танылған тұсы елімізді ЕҚЫҰ төріне алып шық­қан, Ұйым Саммитін өт­кізуге қол жет­кізген шағы екендігін еске са­лып, алдағы кезде осы кезең­дерді қамтитын еңбек жа­зуын ұсынды. Тұсаукесерде ғалымдар Мақ­­сұт Нәрікбаев, Жабайхан Әбділ­дин, студент Арайлым Сейітжан өз ойларымен бөлісті. Рәсімнің соңында ата ғұрпымен шапан жабылып, құрмет көрсе­тілген Джонатан Айткен өзінің біздің елге деген жүрекжарды лебізін жеткізді. Болашақта Қазақ­станның XXI ғасырдағы дамуы жайында кітап жазатын ойы бар­лығын айтып, өз туын­дысына қатысты айтылған жекелеген тілек-ескертпелердің дұ­рыс­ты­ғын, ендігі шығарма­сын­да оларды ескеретіндігін мәлім­деді. Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ.