Еуразияға ашылған мыңжылдық қақпа

Мен көрген Алматы өте әдемі қала, әсіресе, жазда. Іле Алатауының етегінде орналасқан шаһардың кез келген жерінде тұрып, басың­ды көтерсең, шыжыған шіл­де­де де ұшар басын мұз бас­қан тауларды көресің. Ала­тау шатқалдарынан асау­ла­на аққан мұздай су Ал­маты ауа­сын салқындата сар­қы­райды. Мұнан да бөлек, 130 ұлттан құралған шаһар­дың тату тұрғындары сияқ­ты, қаланы көмкерген жайқалған ағаштар оның ажарын аша түседі. Айтқандай, дәл осы жол­дарды мен аяқталған жылда Корея­да корей, ағылшын, жапон, қытай тілдерінде күн са­йын жарық көретін «Аджу Бизн­ес Дейли» халықаралық іс­кер­лік газетінде жаздым да. Осы мақалам 2016 жы­лы 24 қарашада корей тілін­де жарық көрді. Енді ма­қалам­ның мазмұнын бұзбай, Қазақ­стан­дағы ең таралымы үлкен газетке елші ретінде достық ниетпен ұсынып отырмын. Мұндай сұлу сипатты, ше­жі­­р­елі Алматы тәуелсіз Қа­зақ­­­­стан мен жаңа тарих­т­ың куә­лігі іспеттес. Қазақ­стан бұ­ған дейін де екі рет аста­на­сын ауыстырған. Қазақ АССР-інің тұңғыш астанасы Қызыл­орда болса, 1927 жылы бұл статус Алматы қаласына көшіпті. Қазақстан 1991 жы­лы тәуел­сіздікке қол жет­­­кіз­­г­еннен кейін, аймақ­тар­ды бір­келкі дамыту мақ­сатын­да елордасын қазіргі Астана қала­сына ауыстырған. Алай­да, Алматы әкімшіліктік қала дәрежесінен айырыл­ғаны­мен, бұл мемлекеттің мә­де­ни және қаржылық-эко­но­ми­калық орталығы сана­лады. Оңтүстік мегаполистің 1 мил­­­­­­лион 700 мың тұрғыны бар, Қа­зақ­станның ІЖӨ-нің 22 пайы­зын береді. Рес­пуб­лика бойынша сауда-сат­тық көлемінің 41 пайы­зын құрайды. Алматыда қаржы­лық институттардың 90 па­йы­зы орналасқан. АҚШ, Ре­сей Федерациясының, ҚХР, Гер­мания елдерінің Бас кон­сул­дықтары да осында. Аса бе­делді БҰҰ, ЕҚДБ, ЮНЕСКО, БҰҰДБ, ХВҚ, ЕҚЫҰ, АӨСШК сияқты ха­лық­­­ара­лық ұйымдар­дың кең­­­се­­­лері де Алматыда орналасқан. Мен қала көшелерімен жиі қыдырамын. Соңғы уақытта мұндағы электрон­дық табло­лар­дан, авто­бус­тардан, тіпті кіші­гірім дүкен әйнек­тері­нен де Алматының жаңа логотипін жиі көзім шалады. Онда 1000 саны мен Алатаудың келбеті, қызыл алма, Күн шапағаты сияқты атрибуттар бейнеленгенін көріп жүрмін. Кейіннен білгенім: бұл лого­тип ең үздік нышан ретінде «Ал­м­аты­ның 1000 жыл­ды­ғы» бай­қауында үздік атан­ған екен. Осы байқаудан бастау алған бұл шаһардың 1000 жылдығы ЮНЕСКО көле­мінде кеңінен атап өтіл­ді. Қала әкімшілігі осы халық­аралық ұйыммен бірігіп, тамаша мерейтойлық шара­лар ұйымдастырды. Бұл – мере­кенің тарихи мәні өте жоғары. Қазақстан өз тәуелсіз­ді­гі­не қол жеткізгеннен ке­йін тарихын қалпына келті­ріп, әдебиеті мен мәде­ние­­тін зерт­теп, мемле­кет тұтас­ты­ғы­на сәйкес­тен­діруге көп күш-қуат, қара­жат пен қажыр жұмсады. Нәти­жесінде 2014 жылы «Алматы Халықаралық мәдени форумында» бірінші қарар қабылданып, яғни Алматының жасы тура­лы ЮНЕСКО атына Үн­деу жазылды. Келесі жылы-ақ ЮНЕСКО аясында 2016 жылы атап өтілетін мерей­той­лық даталарға Алматының 1000 жылдығы қосылды. Әрине, қалалардың дәл жасы қашанда даулы мәсе­­ле. Бірақ Алматының жай­лы климаты мен гео­гра­фия­лық орналасуына қа­рап, мұнда әлімсақтан, ежелгі замандардан-ақ адам­дар өмір сүргенін түйсі­не­сің. Және мұны біздің дәуі­рімізге дейінгі VII ғасыр­лар­да осы жерде өмір сүр­ген скифтердің тарихи зерт­теу­лері де дәйектейді. Оған қоса, 1969 жылы бір топ қазақ ғалымы Есік қорғанынан Алтын адамды тапқан. Бұл ал­тын киімді адам сол за­ман­дардағы мәдениеттің жар­қын айғағы. Сол сияқты Ұлы Жібек жолы бойында, яғ­ни Кіндік Азияда, Еуразия ор­та­лығында дамыған ежелгі мәдениеттің болғаны даусыз. Ғалымдардың мәлім­деуін­ше, Х ғасырдың өзін­де мұнда майда өндіріс, әкімшіліктік басқарма, сауда-саттық пен мәдениет, қала­ның қызметтік құры­лы­мы болған. Демек, бұл Х ға­сыр­дан бастап ХІ ғасырдың соңына дейін Қазақстанның оңтүстік-шығысында және Түркістан аумағында дәуір кешкен Қараханид әулеті кезінде Алматы шаһары болды деген сөз. Алайда, мұны айғақтайтын тарихи құжат­тық деректер аз болған­дықтан, тура 2016 жылы Алма­тыға 1000 жыл болады деп айту қиын. Сондықтан қа­зір ғалымдар қаланың жа­сын әлі де зерттеуде. Демек, қаланың жасы мың жыл­дан да тереңде болуы бек мүмкін. Ал қазіргі заманауи Ал­маты 2012 жылдан бері дәс­түрлі түрде «Халықара­лық инновациялық форум» өткізіп келеді. Мақсат – қала­ның дамуына Орталық Азияның назарын аударып, Алматыны әлемдік орталықтардың біріне айналдыру. Өзім де V инно­вациялық форумға қатыс­тым. Мендегі осы қала­ға деген құр­мет оның дамуы­на, әлемдік деңгейдегі қалаға айналуына, бизнес пен өмір сүруге жайлы болуға үлесімді қоссам деген құлшынысымды оятты. Алматы Еуразияның оазисі ретінде биыл өтетін Уни­­версиада мен Астанадағы ЭКСПО-дан кейін әлем назарын өзіне аударады. Жаңа Жібек жолы бойында Еуропа мен Азияға ашылған алып қақпа ретінде өз орнын ай­шық­тай түсетініне сенемін. ЧЖОН СЫНГ МИН, Корея Республи­касы­­ның Алматы­дағы Бас кон­сул­ды­ғының бас консулы АЛМАТЫ