Нұрлана бер, нұр Зайсан!

Гүлге оранған қала «... Аралап туған жерді бірқанша күн, Айтылмаған ақберен сырды аңсадым. Қырмызы гүлге оранып, тұлғаланып, Нұрланып кетіпсің ғой нұр Зай­са­ным!» деп белгілі ақын, осы жердің ту­ма­сы Құмарбек Сыдықұлы айтқандай, елі­міз­дің шығысындағы қасиетті де киелі өлке нұр Зайсанға аяқ бассаңыз, ең ал­ды­мен орта­лық алаңнан бой көтерген Бәй­теректі көре­сіз. Тәуелсіздіктің 20 жыл­ды­ғы құрметіне аудан әкімі Серік Зайнул­дин­нің бастамасы бойын­ша іске қосылған еңселі де сәнді монумент елдегі тыныш­тық пен ынтымақтың салта­на­тын паш еткендей. Қалаға Қарабұ­лақ ауылы жағынан кіре берісте «Зайсан» деген үлкен жазуы бар айшықты қақпа қонақтарды жатсын­бай қарсы алады. Бұл қақпа түнде де самаладай жарқырап тұра­ды. Дәл осындай қақпалар аудан орталығ­ы­ның Желтоқсан, Жангелді көшелерінің бо­йына да қойы­лып, көз тартатын баннерлер менмұнд­а­лай­ды. Ол-ол ма, жағымды баста­ма­ны қол­дап кеткен ауыл әкімдері де кіндік қаны тамған туған жеріне дәл осындай қақпа­ларды орнатып үлгеріпті. Бұдан екі жарым ай бұрын ау­дан­ға іссапармен келгенімізде, екі айлық таза­лық апталары өтіп жатқан. Аудан әкімі Серік Зай­нулдин екі ай бойы әр ауылды аралап, кө­шелер мен ау­ла­ларды тазарту жөнін­де тап­сыр­малар берді. Өзі бақылап, артта қалған ауыл әкімдеріне ескерту жасады. Айна­бұ­лақ ауылы көш бас­­тағанын көзбен көрген едік. Енді қара­саңыз, барлық ауыл­дар ажарланып, келбеттене түскен. Ол жайлы кейінірек. Зайсанның орталық көшесінде ел Тәу­елсіздігінің 20 жылдығына арналған сая­бақ қала тұрғындарының сүйікті демалыс ор­ны­на айналыпты. Саябақ іші гүлзарға кө­мілген. Бақ ішіндегі қос аққу, елік, көшенің оң жа­ғында маң басып кетіп бара жатқан түйелер мүсіні қандай әсем де­се­ңізші. Кө­ше қиы­лыс­тарында орнатылып жатқан бағ­дар­шамдар, түнгі қаланың сәу­летін еселеген көше шам­­дары да аудан тұрғын­да­ры­ның игілігі үшін жасалған игі­лікті шара. Қазір облыс орта­лы­ғынан ау­­­­дан­ға аптасына екі рет «Ан-24» ұшағы қа­тынайды. 500 ша­қырымдық жолдың баға­сы небәрі 5 мың 500 теңге. Ұшақтың қал­ған шығынын облыс әкімі Б.Сапар­ба­ев­тың шешімі бойынша облыс бюджеті кө­те­ріп алады екен. Сөз реті келгенде айта кету керек, күміс қанатты әуе кемелері Өс­кеменнен Семейге, Үржарға да қаты­нап тұрады. Зайсан әуежайы сәнді, кезінде оны осындағы іскер азаматтар сақтап қалған. Әуежайдан қалаға дейін ағаш кө­шеттері отырғызылып, гүлдер­мен көмкеріл­ген.   Көкжиегі кеңейген кәсіпкерлік Аудан әкімі Серік Зайнулдин аудан эко­но­микасы жайлы деректерді жатқа со­­ға­ды. Ол осы өңірдің тумасы. Ұзақ жыл­дар бойы кең­шар басқарып, аудан әкімі­нің ор­ынбасары, бір жарым жылдай аудан әкімінің міндетін атқа­рып, үш жарым жыл Ка­тон­қарағай ауда­нын іскерлікпен бас­қар­­ған, өңірді түлетіп, ша­руасын шал­қыт­қаны үшін «Құрмет» орденімен мара­патталған. Міне, бір жылдан асты, кін­­дік қаны тамған ауданына басшылық жасауда. Қатаң талап қоятын, принципшіл бас­­шы, сөзге шебер, ұйымдастыру­шы­лық қа­бі­леті жоғары азамат. Ол шағын және орта кәсіпкерлікті өркендету жө­нін­дегі Елбасы тапсырмасын орындау бағытындағы атқа­ры­лып жатқан істермен таныстырды. – Ауданда 66 тіркелген шағын және орта кәсіпорын бар. Тұрғындарға 6 базар, 159 сауда үйлері мен дүкендер, 4 тойхана, 22 дәм­хана, 8 асхана, 12 шаштараз, 5 тігін шебер­ха­насы, 7 қонақ үй, 4 фотосалон, 4 космети­ка­лық қызмет көр­се­ту салоны, 24 наубайхана, 12 май сы­ғатын цех, 8 авто­кө­лік жөндеу шеберханасы, 17 дәріхана және басқа да ор­та­­­лықтар қызмет көр­се­теді. Өткен жылы об­лыстық мәслихаттың депутаты, «Құрмет» ор­денінің иегері Болат Нұрасыл басқаратын «Икеп» шаруа қожалығы ұн шығаратын зауытты пайда­лануға берді. Жеке кәсіпкер Ғ.Салбанов минералды су шығару цехын іске қосты. Отандық өндірісті дамыту, қазақ­стан­дық үлесті арттыру бағытында «Зайсан су­ла­ры» ЖШС-нің минералды сулары, «Рахат» кондитерлік цехының кондитерлік жә­не нан тағамдары, «Құлынды су» се­рік­­тес­ті­гінің ау­ыз суы, «Бекзат» серіктес­тігінің лимонад жә­не газдалған тәтті сусындары және басқа да тағамдар аудан тұрғындарының іздеп жүріп алатын тауарларына айналды, – деп аудан әкімі біраз жайлардан мағлұмат бере кетті. Үстіміздегі жылдың ақпан айында елі­міздің индустриялық картасына Зайсаннан бір құнды жоба енгізіліпті. Ол – белгілі кә­сіпкер Қуат Әбжанов басқара­тын «Шығыс-СМУ» жауапкершілігі шектеулі серіктес­ті­гінің темір-құйматас бұй­ым­дарын жасайтын құрылыс комбинаты. Сонымен бірге, «Бота» шаруа қожалығы да тұқым сақ­тай­тын қойма құ­рылысына несие алған. Өңірде құрылыс жұмыс­та­ры қанат жайған­дықтан, жергілікті кә­сіп­керлер темір, құй­матас және кірпіш, плас­тикалық есік, терезе өнім­де­рін, ағаш материалдарын мол шы­ға­руға құлшы­­ныс танытуда.   Зайсандағы сүт зауыты «Нұр Отан» ХДП Зайсан аудандық фи­­лиалы төрағасының орынбасары Қаз­бек Би­қадамов, Зайсан қаласының әкімі Марат Уәлиев бізді қаланың кіреберіс жа­ғындағы сүт зауытына алып келді. Бір қабатты еңселі ғимараттың ішіне енгенімізде, жина­қылық­ты байқадық. Сүт зауы­ты­ның директоры Ай­дар Барысовты бұ­рын­нан танимыз. Кезінде ұзақ жылдар мек­тепте мұғалім, оқу ісінің меңге­ру­шісі болған. Соңғы 15 жылдан бері кәсіп­керлікпен шұғылданады. Аяқ алысы жаман емес. Оның қонақ үйі, мей­рамханасы, көлік жуатын орны бар. Енді содан түскен пай­да­ның барлығын жиып-теріп, кіндік қаны там­ған өлкеде сүт зауытын салды, аманшылық болса, жерлестерін жұ­мыс­пен қамтамасыз етпек. Абыройлы да өнеге тұтатын іс емес пе?! – Сонау тоқсаныншы жылдары тү­рік­тер Қарабұлақ ауылында сүт зауытын салып бергені көпшілікке мәлім. Алайда сол кезде есеп дұрыс болмай, күніне 20 тоннадай сүт жиналмай, артынша кәсіп­ор­ын жабылып тын­ды. Ал бағалы жаб­дық­тар Глубокоедегі бір кәсіпкерге бұй­ыр­ды. Сапалы сүт өнім­дерін шығаратын бір зауыт қажет екені белгілі. Бұрын бос тұр­ған ғимаратты 1 млн. 600 мың теңгеге сатып алдым, оны жөндеуге 22 млн.теңге жұмсадым. Ал ішіндегі қажетті құрал-жабдықтар (көбі ресейлік) алуға 26 млн.теңге қаржы кетті. Банктен несие алған жоқпын, оның пайызын өтеу деген қиын­ның қиыны, жиған-тергенімді туған өл­кем­де кәсіпорын ашудағы мақсат – жерлестеріме жұмыс тауып беру, туған елге қызмет ету, – деп ағынан жарылды алпыс­тың асқарына биыл шығатын Айдар Барысов. – Сүтті қайдан аласыздар, қуаты қан­ша, неше адам еңбек етеді? – деп сауал тастады қала әкімі Марат Уәлиев. Сірә, ол қала бюджетіне түсетін қаржыны іштей есептеп тұрса керек. – Тәулігіне 6 тонна өнім өндірсек жаман емес. Егер екі ауысымда еңбек етсе. 24 адам­ды жұмысқа орналастыра аламыз. Жа­ла­­қы­лары да ойдағыдай болатын шы­ғар, – дейді Айдар Барысов. 15-16 тамызда Зайсан қаласында об­лыстағы барлық аудан, ауыл әкімдері, кәсіп­керлер мен іскер адамдардың қаты­суымен алқалы жиын өтеді. Оны облыс әкімі Бердібек Сапарбаевтың өзі жүргіз­бек. Мұндай бір пайдалы жиын өткен айда Көкпектіде өткен. Өңір басшысы Бердібек Мәшбекұлы аудан әкімдеріне үнемі экономиканы дамыту, ауданда жұмыс ор­ы­н­д­арын ашу, ауылдарды өр­кен­детіп ағ­аш көшеттерін отырғызу, сенбіліктер өт­кі­зу, мал басын асылдандыру жөнінде нақ­­ты тапсырмалар беріп отырады. Ал пайдалы кеңес неге Көкпектіде немесе Зайсанда өт­пек? Оның өзіндік сыры бар. Аталған екі ауданда бұл күндері жоғарыда аталған тапсыр­малар бойынша көп істер тындырылған.   Көзайымға айналған Көкжыра Дайыр ауылдық округінің әкімі Болатбек Балғабаев үш ауылда бір орта, екі орталау мектептің бар екенін тілге тиек ете келіп, Мүкарама мектебіндегі жылыжай­дың қыс бойы өз оқушыларын көкөніспен қамта­масыз ететіндеріне тоқтала кетті. Айт­­қан­дай, ақпан айында жылыжайды көр­генбіз, ол туралы «Егеменге» жазған­быз да. Округте мал басы көбейіп келеді, 18 шақырым жол жөнделіп, ауылдарды көркейту жұмыс­тары жүріп жа­тыр. Қазір Көкжыра мен Жамбыл ауылда­рына бара қалсаңыз, таны­май қаласыз, кө­шелер жөн­делген, ақын Нұр­лан Мәукенұлы атын­дағы саябақты шәкірт­тердің өзі күтіп баптайды. Кәсіпкер Ақан Өтебаев 10 млн. тең­геге мешіт салып жатыр. Дай­ыр ауылындағы Ұлы Отан соғысының ардагері, марқұм Әкрам Өтебаев атындағы көше де жөнделген. Осы ауылдың тумалары Серік Ақтанов, Серік Рамазанов, Манарбек Боша­қов, Әділбек Омариев өз қаржыларына ауыл­дарында көше­лерді жөн­деп, саябақ салуда. Көкжыра ауылы өткен жылы облыс­тық байқауда «Үлгілі ауыл» деген номинация бой­ынша көш бастапты. Үлгілі ау­ыл­ға ат басын тірегенімізде, ең алдымен көзге түс­кені еңселі мешіт болды. Мешіт құрылысын аудандық мәслихаттың депу­таты Ербол Келгенбаев өз қаржысына тұр­ғызыпты. Енді таяу күндері ол есігін ашпақ. Ербол Келгенбаев құны 4,5 млн.теңгелік клуб құрылысын да аяқтап қалыпты. – «Туған елге – тағзым» акциясы бой­ын­ша ауданның іскер азаматтары ауыл­дарды көркейтіп, құрылыс салуға белсене араласуда. Асар жасап екі көшені жөндеп бітірдік. Өзім білім алған Көкжыра орталау мектебін көрсеңіз, еріксіз риза бола­сыз, – деді іскер азамат Ербол Келгенбаев. Мектеп директоры Назигүл Әлімбаева қарсы алды. Дәл кіреберісте қос «Аққу» жү­­­зіп жүр. Қатар-қатар сап түзеген алқы­зыл кан ағаштары гүлдерін көтере алмай майы­сып тұр. Балалар алаңы, сырғанақ, алты­ба­қан орнатылған алаңқай да көз тар­тады. Мектеп ауласында 1500 түп орам­жапырақ, 0,25 гек­тар­ға сәбіз егіліпті. Қа­ра­ғаш, қа­раған, бозқа­раған, алма ағаш­та­ры ма­йысып тұр. Мектеп ұстаздары мен жоға­ры сынып оқушылары 1,2 гектар картопты күтіп-бап­тауда. Көкөніс­пен өзі­міз­­ді толық қамтама­сыз етеміз, дейді ұстаздар. Дайыр ауылындағы Мүкарама орта мек­те­бінің ауласы кан ағашының гүліне малын­ған. Мектеп директоры Анарбек Дүтбаев сегіз қырлы, бір сырлы азамат. Саналуан гүл­ден жануарлардың бейнесін кескіндетіпті. «Тәу­елсіздіктің 20 жылды­ғы» атындағы бақ та­ көркем. Саржыра, Жарсу, Айнабұлақ, Қара­бұ­лақ, Қаратал ауылдарында көшелер жөнделіп, ағаш көшеттері отырғызылыпты. Реті келгенде айта кеткен жөн, биыл зайсандықтар 20 мың түп ағаш отырғызып, өнеге көрсетті.   Облыста көш бастады Ауданның экономикасы дамып келеді. Оған мысал ретінде, үстіміздегі жылдың бес айында экономикалық-әлеуметтік көр­­сет­кіш­тердің рейтингісінде ауданның об­лыста көш бастағанын айта кетудің жөні келіп тұр. Әл­бетте, бұл – бұрын-соңды қол жетпеген табыс. Бұдан бірнеше жыл бұрын бұл өңір­ден мұнай мен газдың мол қоры табылған. Қазір бірнеше компаниялар мұнайды зерттеп, өнім алу­дың әртүрлі амалдарын қарас­тыруда. «Тарба­ға­тай мұ­най» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2005 жылы құрылған. Оның жетекшісі Б. Еламановтың айтуынша, мұн­да­ғы екі жүз­ден астам жұмысшы айына 70 мың теңге та­быс табады. Аудан әкімі С.Зайнулдин егер мұнай мен газды игеру дұрыс жолға қойылса, ай­на­ла­сы бірер жыл ішінде бұл өңірге темір жол желі­сі­нің тартылуы мүм­кін екенін айтады. Зай­сан­нан алпыс ша­қы­рым жердегі Майқап­шағай кедені арқылы Ресей мен бізге қарай күн сайын ондаған жүк тиеген көліктер ағы­лып жатады. Егер темір жол тартылса көрші Қытаймен сау­да-саттық­тың одан әрі дами беретіні даусыз. Ал Зайсанның көмірін жиырма жылға таяу уақыт бойы шекара бойындағы төрт аудан тұр­ғындары пайдаланып келеді. Қазір ауданда 80 мың ірі қара, 15 мың­нан астам жылқы, 170 мыңнан астам қой-ешкі бар. Ауданда 4 мың тоннадай ет, 20 мың тонна сүт, 255,6 тонна жүн өндірілді. Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 2 млрд. 555 млн. теңгені құраған. Биыл 14107 гектарға егін егіліпті. – Күрделі құрылыс назарда. Зайсан қа­ла­сында 60 пәтерлі тұрғын үй, Тасбастау ауы­лында 34 тұрғын үй былтыр пайда­ла­ну­ға берілді. Мына аудандық әкімдік пен Бәй­терек­тің жанынан бой көтеріп жатқан ау­дан­дық прокурату­ра­ның ғимараты да сәнді бо­лады деп ойлаймыз. Заманауи талапқа сай үлкен спорт модулі, тұрмыстық қалдықтар тас­тала­тын орын биыл аяқталуы тиіс. Ал­дағы күн­дердің еншісінде Майқапшағай ауылы ма­ңынан кеден қызметкерлеріне ар­нал­ған жаңа бір ауылды тұрғызу, аудандық ішкі істер бө­лімі ғимаратын, «Халық банкі» кеңсесін салу міндеті тұр. Ауылдардағы жолдарды жөндеу, ауыз сумен қамтамасыз ету мақ­са­тында жаңа құрылыстар да бой көтер­мек. Ауыл спор­тына көңіл бөлінуде Денсаулық сақтау, мәдениет сала­сын­да да жетістіктер бар. Ең бастысы, аудан тұрғын­да­ры­ның ең­се­сі көтеріліп, Тәуелсіздіктің 20 жыл­ды­ғына лайықты тартулар әзірлеп жатыр, – дейді аудан әкімі Серік Зайнулдин. Иә, әкім айтса айтқандай, Зайсан жері, Зайсан елі нұрлы болашаққа сеніммен қарай­ды. Ал сенім болған жерде алын­бай­тын асу жоқ. Оңдасын ЕЛУБАЙ, Суреттерде: аудан әкімі С.Зайнулдин; Тәуелсіздік алаңы; Көкжырадағы мешіт.