Қасым-Жомарт Тоқаев бұл сапарының маңыздылығын айтып, тарихтың аса жауапты сәттерінде маңғыстаулықтардың ел басшылығына әрдайым қолдау көрсеткенін ерекше атап өтті.
Мемлекет басшысы Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың басшылығымен еліміздің тәуелсіздік жылдарындағы қол жеткізген жетістіктеріне арнайы тоқталды.
– Баршаңыз білесіздер, Елбасы тарихи шешім қабылдап, Қазақстан өркендеудің жаңа сатысына қадам басты. Біз Тұңғыш Президент айқындап берген стратегиялық мақсат-міндеттерді жүзеге асыруды одан әрі жалғастыра береміз. Осы жылдар ішінде егемен еліміздің саяси басқару жүйесінде сабақтастық дәстүрді қалыптастырдық. Елімізді одан әрі ілгерілетіп, дамыту – біздің алдымызда тұрған маңызды міндет, – деді Мемлекет басшысы.
Қазақстан Президенті өз сөзінде мемлекетті одан әрі дамыту үшін аса қажет қоғамдық құндылықтардың маңыздылығына назар аударды.
– Мемлекетшілдік пен дәстүр сабақтастығы – елімізді өркендетудің басты кепілі. Мен осы ұстанымдарға айрықша мән беремін.
Онсыз тұрақтылық та, даму да болмайды. Сондықтан қоғам тұрақтылығын нығайта отырып, экономиканың қуатын еселеу – басты мақсатымыз. Бұл орайда Ұлы дала демократиясынан бастау алатын әділеттілік принципі қатаң сақталуы тиіс. Оны жоғалтып алу адамзат үшін де, ұлт үшін де өзін-өзі жоғалтумен тең, – деді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаев сондай-ақ қоғамды мазалап жүрген заң алдындағы азаматтардың құқықтық теңдігі, әлеуметтік теңдігі туралы айтты. Олар сақталмаған жерде әділдік болмайтындығын ескертті. Сондықтан бүкіл қоғамды әділетсіздікпен жұмыла күресуге шақырды.
Төртінші өнеркәсіптік революция талаптары
Мемлекет басшысы технологияның қарқынды даму дәуірінде алыстағыны алатын алғырлық, қиядағыны шалатын қырағылық керектігін айтып, жаңа технология үрдісіне ілесу маңыздылығы жайлы сөз етті.
– Барға қанағат етіп, қол қусырып қарап отыруға болмайды. Өркениет көшінен қалып қоймай, заман талабына сай алға жылжуымыз керек. Әйтпесе тарих та, болашақ ұрпақ та бізді кешірмейді. Сондықтан жаңашыл үрдістерге жол ашу еліміздің өсіп-өркендеуі үшін аса маңызды, – деді Президент.
Мемлекет басшысы бұған дейін өз сұхбаттарында айтқан билік пен халық арасындағы байланыс тақырыбын тағы бір рет мәселе етіп көтерді. Жергілікті өңір басшылары халықпен тығыз байланыс орнатып, қарапайым адами қарым-қатынас жасауға ерекше мән беруі керектігіне назар аударды.
– Әкім болу, ең алдымен, халыққа жақын болу деген сөз! Ең басты міндет – адал қызмет етіп, елдің сенімінен шыға білу! Әкімдер есептік кездесулерде ғана емес, халықпен апта сайын, ай сайын тұрақты жүздесіп, елді мекендерді түгел аралауы тиіс. Барлық деңгейдегі жергілікті аймақ басшылары тұрғындарды толғандырған мәселелерді уақтылы шешуі керек. Сонда ғана билік пен халық арасында сындарлы диалог орнайды, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Батпандап кіріп, мысқалдап шығатын дерт
Президент елмен байланыс жасауға кедергі келтіретін құбылыстың бірі – сыбайлас жемқорлық екендігін, ол мемлекеттің орнықты дамуына, ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретінін тілге тиек етіп, жемқорлықпен қоғам болып күресу қажеттігі жайлы сөз қозғады.
– Біздің қоғамымызда жемқорлық, әсіресе ауқымды жымқырушылық нағыз ұят нәрсе ретінде саналуы тиіс. Сыбайлас жемқорлыққа жол берген тұлғалардың барлығы қатаң түрде жазаланады. Алайда, жемқорлыққа қарсы күресті науқаншылдыққа айналдырмау қажет, деген Президент бұл істің санасы сергек, ойы таза өскелең ұрпақ тәрбиесі үшін мәні зор екендігін баса айтты.
Маңғыстау жұртшылығымен кездесу барысында Мемлекет басшысы биыл жарияланған Жастар жылының маңыздылығын, оны тиімді әрі пайдалы етіп ұйымдастыру туралы сөз етті. Себебі соңғы кезде Жастар жылы аясында тағы да сансыз жиналыстар, форумдар өткізіле бастағанын қоғам өкілдері, әсіресе әлеуметтік желі пайдаланушылары жаза бастаған еді. Бұдан бөлек, жас мамандарды қабілеттеріне және жетістіктеріне қарай өсірудің арнайы мемлекеттік бағдарламасы әзірленетіндігі айтылды.
– Сонымен қатар тағы бір маңызды мәселеге назар аударамын. Жастар жылында науқаншылдыққа, көзбояушылыққа жол беруге болмайды! Бөлінген бюджет қаражаты, шын мәнінде, пайдасы бар шараларға жұмсалуы тиіс. Бұл мәселе менің тікелей бақылауымда болады, – деді Президент.
Адал кәсіпкер – мемлекеттің тірегі
Мемлекет басшысы бұдан әрі қоғамда жеке кәсіппен айналысу идеясын насихаттай беру керектігін, кәсіпкерлік халықты жұмыспен қамту арқылы әлеуметтің әл-ауқатын арттыруға үлес қосатынын айтты.
Иә, адал кәсіпкер – Үкіметтің серігі. Ол заңды орындаушы, салық төлеуші және азаматтарға жұмыс орнын ұсынушы. Яғни, олардың саны қанша көп болса, қоғам мен Үкімет те соншалық оның пайдасын көруі мүмкін. Сондықтан Президент шағын және орта бизнесті дамытуға барынша қолдау көрсету қажет деді. Сөз арасында Қытайда бизнеске кедергі жасағандарға қылмыстық жаза қолданылатынын мысал ретінде келтірді. Бизнес жүргізудегі тосқауылдарды алып тастауда «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасына үміт артылмақ. Бүгінде отандық кәсіпкерлерді қолдауда ауыз толтырарлық жетістіктер бар. Өндірісті жаңадан несиелеу 40,3 пайызға, сауданы несиелеу 17,6 пайызға өскен. Ал теңгедегі несие мөлшерлемесі 12,4 пайызға кеміген.
Инвестиция – экономиканы жетелеуші фактор
Президент экономиканы дамыту мәселесін одан әрі жалғастырып, инвестиция тақырыбына кеңінен тоқталды. Еліміздің әлеуметтік-экономикалық қуатын арттыру үшін инвестиция тарту жұмыстарын лайықты деңгейде жүргізу керектігін, шетелдік валюта өз-өзінен келе салмайтынын ескертті. Алайда, мемлекеттің қолдауы тек шетелдік қана емес, отандық инвесторларға да қатысты болмақ. Оны қамтамасыз ету Үкімет пен әкімдердің шешуі тиіс маңызды тапсырмасына айналады. Сондай-ақ инвестиция салуға кедергі келтіретін кез келген тиісті лауазымды тұлғаның жеке жауапкершілігі бөлек қаралмақ әрі министрлер мен әкімдердің жұмысы инвестиция мен экспорт көлеміне қарай бағаланады.
Тек мұнайға үміт артуға болмайды
Экономиканың тек бір шикізат түріне тәуелді болуы – үлкен тәуекел. Әсіресе газ бен мұнайға тәуелділік мемлекет дамуына қауіп туғызуы мүмкін. Мұны экономистер «голланд ауруы» деп те атайды. Оған қоса, соңғы жылдары мұнай бағасының күрт төмендеуі тек мұнай долларларына үміт арта берудің қажеті жоқ екендігін тағы бір рет дәлелдеді. Сол себепті Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Маңғыстау жұртшылығымен кездесу кезінде экономиканы әртараптандырудың маңыздылығын айтты. Инвестицияны экономиканың түрлі саласына тарту мәселесін де көтерді. Мәселен, «Ақтау теңіз порты» арнайы экономикалық аймағы инвестициялық тұрғыда тартымды жобаға айналмақ. Оған қоса, Маңғыстау облысында туризмді дамыту мүмкіндігі жоғары. Яғни, осы мақсатта өңірдің табиғи ресурстары мен транспорттық-логистикалық әлеуетін тиімді пайдалану қажет, деді Президент.
Нақтырақ айтсақ, Маңғыстау арқылы Қытайды, Оңтүстік-шығыс Азияны, Үндістанды, Парсы шығанағын, Түркияны, Оңтүстік Еуропаны байланыстыратын Транскаспий халықаралық транспорт маршруты өтеді. Аймақтағы порттың жүк өткізу мүмкіндігін арттыру қажеттігі айтпаса да айқын көрініп тұр. Сол себепті Президент Үкіметке Еуропа, Таяу Шығыс елдері, Қытаймен жүк тасымалын ұлғайту жұмыстарын одан әрі белсенді жүргізуді тапсырды. Бұл Транскаспий маршрутын экономикалық тұрғыда пайдалы етпек.
Сондай-ақ өңірдің және елдің дамуына мемлекеттік сатып алулар және «Самұрық-Қазына» холдингінің, тау-кен компанияларының сатып алулары ықпал етуі мүмкін. Былтыр бұл саладағы біріккен сомма 10 триллион теңгеден асып түскен. Мәселен, тек қайта өңдеу секторындағы сатып алулар 2 триллион теңгеге жеткен, оның 30 пайызы қазақстандық өнімдерді құраған.
Президент осы жағдайларды ескере отырып, тауар сатып алатын және оны өндіретін кәсіпорындардың арасында тығыз байланыс орнатуды, оған қоса министрліктер, холдингтер, әкімдіктерге сұраныстағы негізгі тауарлардың орташа балансын әзірлеп, ол ақпаратты «Атамекен» ҰКП-ға жіберуді тапсырды. Өз кезегінде кәсіпкерлер палатасы отандық кәсіпорындардың ұсыныс балансын әзірлеуі тиіс.
Жаңаөзенге жаңа дем беру керек
Бүгінгі таңда қала халқының саны 151 мыңнан асты. Бұл көрсеткіш жыл сайын 2,2 пайызға артуда. Қала тұрғындарын жұмыспен, баспанамен қамту және әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту – негізгі міндет. Бұл мәселе бойынша Үкімет кешенді жоспарын әзірледі. Оны міндетті түрде жүзеге асыру керек.
Мемлекет басшысы қазір кәсіпкерлік пен өндірісті ілгерілетіп, жаңа жұмыс орындарын ашу үшін нақты шаралар қабылдау қажеттігін айтты. Алайда, аталған мәселелер бүгінге дейін әлі де толық шешімін таппай отыр екен. Бұл келеңсіздік халықтың алдында биліктің абыройына нұқсан келтіретіні сөзсіз.
– Ақтау қаласына Жаңаөзеннен келген адамдарды жұмыспен, тұрғын үймен және жатақханамен қамтамасыз етуді жалғастыру керек. Облыс жастары тек Ақтауда ғана емес, еліміздің батысындағы кен орындарында, мысалы, Теңіз мұнай кенішіне барып, вахталық әдіспен жұмыс істеуіне болады. Жаңаөзендегі жастар мемлекет есебінен тегін мамандық алуы керек, ұсынылған кез келген жұмысқа баруы қажет, – деді Президент.
Көлеңкелі экономикамен күрес
Кездесу барысында Мемлекет басшысы көтерген келесі келелі мәселе – көлеңкелі экономиканың үлесін азайту болды. Себебі сарапшылар отандық экономиканың 26 пайызы бақылаусыз дейді. Яғни, шығын мол, атап айтсақ, бюджет салықтан қағылады. Сол себепті Президент бұл бағыттағы күрес шараларын жүйелі етіп, шенеуніктердің қоғамға бағыныштылығын қамтамасыз етуді тапсырды.
Көлеңкелі экономикамен күрестің тиімді тетіктерінің бірі – жаппай табысты декларациялау. Президент тапсырмасымен бұл шара 2021 жылдан басталмақ және алдымен мемлекеттік қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелеріне қатысты болады. Ал 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап бұл талапты, яғни табысты көрсету барлық азаматтарға міндет.
Қазақтың абызы
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде ұлтымыздың заңғар жазушысы, көрнекті мемлекет қайраткері, қазақтың абызы, Маңғыстау өңірінің тумасы Әбіш Кекілбаев туралы сөз қозғады. Мемлекет басшысы қазақ прозасының алыбы жайлы жылы естеліктерімен бөлісті.
– Әбіш Кекілбаев – Елбасының сенімді серіктерінің бірі ретінде егемен елімізді құруға зор үлес қосқан тұлға. Әбіш ағамен мен де талай жыл әріптес болып, етене араласып, ерекше сыйластықта болдым. Өздеріңіз жақсы білесіздер, биыл Әбіш Кекілбаевтың туғанына 80 жыл толады. Қазір Әбіш Кекілбаев музейі салынып жатыр. Ақтауда ардақты ағамызға арналған ескерткіш қойылады, – деді Президент. Сондай-ақ Қасым-Жомарт Кемелұлы жазушының мерейтойы республика көлемінде жоғары деңгейде өтетіндігін және елордамыздағы шараға арнайы өзі қатысатындығын хабарлады.
Ескеретін жайттар
Мемлекет басшысы Ақтау қаласында оның суреті бейнеленген оннан аса билборд орнатылғанын сынға алды. Мұны орынсыз әурешілік деп атап, ондай насихаттың мүлдем қажеті жоқ екендігін ескертті. Одан да сол билбордтарға жұмсалған қаражатты әлеуметтік мәселелерді шешуге бөлу керектігін, бұл барлық әкімдерге тапсырма екендігін баса айтты.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын өткізу жөніндегі шешімін қолдағаны үшін кездесуге қатысушыларға алғыс білдіріп, баршасына табыс және амандық тіледі.
Жұмыс сапары барысында Мемлекет басшысы Шопан ата мен Бекет атаның жер асты мешітіне барып, бабалардың рухына тағзым етті.