Салық кодексіне өзгерістер енгізіледі

 

Зейнетақы жинағының салығы кейінге шегеріледі

Сенаторларға заң жобасын Ұлт­тық экономика министрі Рус­лан Дәленов таныстырды. Оның айтуынша, құжат инвестиция тар­туды ынталандыру, бизнес-ор­­та­ны дамыту, салықтық әкім­ші­­лен­діруді жақсартуға бағыт­талған.

«Жеке тұлғаларға салық салуды жақсарту бойынша. Салық элементтерін өзгертпей, жеке тұл­­ғалардың мүлік және жер салық­­тарын біріктіру ұсы­ны­лады. Екі салық бірыңғай тө­лем­­­­мен төленеді. Бұл ретте, көппәтер­­лі тұрғын үйлердің иелері үшін жер салығын алып тастау көз­­дел­­ген. Салық төлеушілерге қолай­­лы болу мақсатында көлік салы­­ғын төлеу мерзімін биылғы 31 жел­­тоқ­саннан келесі жылдың 1 сәуіріне ауыстыру ұсынылады.

Инвестицияларды ынталандыру бойынша Инвестициялық салықтық кредитті енгізу ұсыны­лады. Кредит корпоративтік табыс салығы және мүлік салы­ғы бойынша 3 жылға беріледі. Оның пайызы жоқ, бірақ шарттар орын­дал­маған жағдайда өсім­пұл есептеледі.

Мақтаны қайта өңдеуге, ашыт­қы, кондитерлік өнімдер, қант қызылшасынан қантты өн­­діру­ге есептелген қосылған құн салы­ғы­ның сомасын 70 па­йыз­ға азай­ту бойынша норманы қол­дану ұсы­нылады. Бұл ауыл шаруа­шы­лығы өнімдерін қай­та өңдеуді, отан­дық тауар өн­діру­шілердің өндіріс көлемін ұл­ғайтуды ынталандырады.

Экспорт кезінде қосылған құн салығын қайтару рәсімін оңай­лату мақсатында отандық өндіру­ші­лер үшін оны жеңілдетілген түр­де қайтару құқығы беріле­ді. Көлік құралдары мен ауыл шаруашылығы техникасының ком­поненттерін өндіру үшін қосыл­ған құн салығы бойынша жеңіл­дікті қолдану ұсынылады. Бұл отандық автокөліктердегі қазақ­стандық қамту үлесін арттырады», деді Р.Дәленов.

Ведомство басшының сөзіне сүйенсек, заң жобасында тран­зиттік әлеует және телекоммуникациялар бағыты да қамтылған. Соған сәйкес, тұрақты әлеуметтік маңызы бар автомобиль тасымалы қосылған құн салығынан 3 жыл­ға босатылмақ.

«Теңіз көлігі арқылы тран­зитті дамыту, транзит құнын төмен­дету үшін жағдай жасау мақ­са­тында жүкті теңіз портына дейін темір жол арқылы жеткі­зіп, су көлігіне ауыстырып тиеу ар­қы­лы жүргізілетін тасымалдарды ха­лықаралық деп тану және оларға қосылған құн салы­ғы­ның нөлдік мөлшерлемесін қолданылады.

5G жаңа байланыс түрін құ­руға инвестициялар тарту және жасанды интеллектіні дамыту мақсатында радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы мөлшерлемелері 5 жыл мерзіміне 10 есеге дейін төмендетіледі.

Сонымен қатар жеке тұл­ғаларға қызметтері мен тауарларын электронды түрде өткізетін шетелдік интернет-компаниялар қосылған құн салығын төлеуге міндетті.

Қаржы секторында ипотека­лық компанияларды нашар кредиттерден тазарту мақсатында проблемалық кредиттерді ке­шіру кезінде қарыз бойынша міндет­темелерді тоқтатуды банктердегі сияқты жеке тұлғалардың кірісі ретінде қарамау ұсынылады», деді Р.Дәленов.

Салықтық әкімшілендіру бо­йын­ша да өзгерістер бар. Мем­ле­кеттік қызметтер бойын­ша элек­т­рондық форматқа ауыс­тыру, мер­­зімін қысқарту, жеке прак­ти­­ка­мен айналысатын тұлғалар­дың қызметін тоқтату рәсімі оң­тай­­ландырылады. Са­лық есеп­ті­лігін тапсыру мүм­кін­дігі кеңей­ті­ліп, енді оны бір рет­тік пароль пайдалану арқылы ұсы­на ала­ды. Салықтық дауларға жол бер­меу үшін қосылған құн салы­ғын қайтарудың оңайла­тыл­­ған тәртібін қолдану кезінде тексері­летін кезеңге қайтару туралы талап қойылған кезеңді ғана қосу ұсынылады. Декларация беру рәсімі оңайлатылады.

Заң жобасын талқылау бары­сын­да Сенат Төрағасы Мәу­лен Әшім­баев сөз алып, Са­лық кодексі­не қатысты өз пікірімен бөлісті.

«Жеке азаматтардың салық­тарын жеңілдету, шағын және орта бизнес пен инвесторларға қолдау көрсету жақтарына ерекше көңіл бөлінді. Сол себепті, сенаторлар Салық кодексіне бірқатар маңызды түзету ұсынып отыр. Бұл түзетулер Мем­лекет басшысының биылғы Жол­дауын­да айтылған тапсырмаларды іске асыруға арналған», деді Мәулен Әшімбаев.

Бірінші кезекте түзету­лер ша­­ғын және орта бизнес­ті қол­дау­­ға арналған. Сенатор­лар­дың мәлі­меті бойынша, пандемия сал­­­­дары­нан осы саладағы кәсіп­орын­­дар­дың 30 пайызы жұмысын тоқтатты.

«Пандемиядан айтарлықтай зардап шеккен секторға қолдау көрсету үшін шағын және орта бизнесті 2 жылға қосылған құн салығынан және әлеуметтік са­лықтан босату ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының тапсыр­масымен табыстың 3 пайы­зы кө­ле­мінде бөлшек салық ен­гізі­леді», деді  Сенат Төрағасы.

Тағы бір маңызды түзету зейнет­­ақы жинағындағы қаржы­ның бір бөлігін алған кезде төле­не­тін салықты кейінге шегеруді қарас­тырады. Соған сәйкес азаматтар зейнетақы жинағындағы қаржының бір бөлігін алған кез­де бір реттік табыс салығын төле­меуге мүмкіндік алады.

Бұған дейін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2021 жылдан бастап азаматтарға зейнет­ақы жинағының бір бөлі­гін пайдалануға мүмкіндік беру жөнінде тиісті мемлекеттік ор­ган­дарға тапсырма берген еді. Алайда бұл қаражат үшін табыс салығын төлеу қажет. Дәл осы мәселе қоғамда наразылық туғызды. Сондықтан сенаторлар бұл төлемді кейінге шегеру­ді және бірнеше жылға бөліп төлеуді ұсынды. Яғни зейнетақы жи­нағындағы қаржыны келесі жылдан бастап алады. Ал оған тиісті салық тек зейнетке шыққан кезде ғана төленеді. Сондай-ақ төлемді бірден жасамай, 16 жылға бөліп төлеу мүмкіндігі қарас­тырылған.

«Зейнетақы жинағындағы қаржының бір бөлігін алдын ала алған кезде оның 10 пайызын бір реттік салық ретінде төлеу керек­­тігі белгілі. Оны қазіргідей кезең­­де азаматтар үшін тиімсіз деп есеп­­тейміз. Сол себепті атал­ған са­лық­ты зейнетақы жина­ғын ал­ған кезде емес, тек зейнет­ке шық­­­қан соң ғана төлеу ұсы­ны­лып отыр. Оның өзінде, бәрін бір­ден аудар­­май, заң жобасына 16 жыл­дың ішін­де бөліп төлеу туралы нор­ма ен­гізілді», деді Мәулен Әшімбаев.

Азаматтығын ауыстырғысы келгендер зейнетақы жинағынан ақша алғаны немесе оның бір бөлігін пайдаланғаны үшін төле­нетін салықты бірден және толық өтеуге міндетті. Осы ретте салық БЖЗҚ (Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры) шотында қал­ған зейнетақы жинағынан ұста­латынын атап өткен жөн.

 

Инвесторлар салықтан босатылады

Сенаторлар Қазақстан­ды ин­вес­­­торларға тартымды ете­­тін өз­ге­рістерді Салық кодексіне ен­гізді. Депутаттар экономи­ка­ның басым салаларына инвестиция салуға әрі да­мы­туға дайын ин­вес­торларға арнал­ған «нөлдік мөл­шерлемені» енгізуді ұсынды. Инвесторларға табыс, мүлік және жер салығы бірден 100 пайызға төмендетілді. Егер жоба арнайы эко­номикалық аймақтардың бі­рін­де жүзеге асырылса, онда кә­сіп­­орын қосымша құн салығын тө­леуден босатылады.

«Инвестицияның көлеміне, мерзіміне және жұмыс істейтін орынға байланысты инвесторлар 10 жылға дейін корпоративті табыс салығынан, жер салығынан, қо­сылған құн салығынан және мүлік салығынан босатылады. Бұл қадам қазіргідей күрделі ке­зең­де ел экономикасына инвес­тор­­лар тартып, жаңа жобаларды жү­зе­ге асыру үшін қажет. Бұл тү­зе­ту­лерді сенаторлар Мем­ле­кет бас­­шы­сының тапсырмасы аясында ұсы­нып отыр», деп атап өтті Сенат Төрағасы.

Сенат депутаттарының пікі­рін­ше, мұндай ерекше жағдай отандық экономика үшін күрделі кезеңде нарықта сұранысқа ие тауар түрлерін, соның ішінде экспортқа шығаруға қабілетті жаңа өндірістерді бастауға мүм­кін­дік береді. Салық бойын­ша «нөл­дік мөлшерлеме» Үкі­мет пен ин­вес­торлар арасын­да жасала­тын барлық уағда­лас­­тық­тарды бекіту үшін стра­те­гия­­лық инвес­ти­циялық келісім шең­берінде жаңа құрал ретінде әрекет ете бастайды.

«Қазіргі жағдайда әлемде ин­вес­тициялар үшін бәсеке­лестік бай­қалып отыр, ол эконо­мика­ның барлық саласында жаңа инвес­ти­циялық жобаларды іске асыру, сондай-ақ ин­вестициялық ахуалды одан әрі жақсарту бойынша белсенді шаралар қабылдауды талап етеді. Шетелдік капиталды тартудың жаңа құралдарын енгізу қажет», деді сенатор Сағындық Лұқпанов.

Келісімнің қолданылуы мер­зімінен бұрын тоқтатылған жағ­дайда салықтар бойынша преференциялар және Қазақ­стан Республикасы салық заң­на­масы­ның тұрақтылығына кепіл­дік ол жасал­ған күннен бас­тап күшін жоя­ды. Сондай-ақ ин­вес­­ти­циялық келі­сім жер қой­науын пайдалану­шылар мен ак­циз­делетін тауар­ларды өндіру­ші­лерге қолданылмайды.

Сенат депутаттары ауылдық жерлерді сапалы интернетпен қамтамасыз ету мәселесін де назардан тыс қалдырмады.

«Сенаторлар байланыс операторлары радиожелілерді қол­данғаны үшін төлейтін төлемнің жылдық мөлшерлемесін 90 па­йызға төмендетуді ұсынуда. Мұн­­дай жеңілдікті алу үшін бай­­­­ланыс операторлары осыдан үнем­дел­ген қаражатты бірін­ші ке­зекте ауылдарды сапалы, кеңжол­ақ­ты интернетпен қам­тама­­сыз етуге жұмсау керек. Бұл – Мем­лекет басшысының аумақ­тарды тең­герімді дамыту тапсырмасымен байланысты міндет», деді Мәулен Әшімбаев.

Сондай-ақ сенаторлар Салық кодексіне енгізілетін түзетулерді қарау кезінде пандемия кезінде табысынан айырылған, салық бойынша қарызы бар азаматтар туралы мәліметтерді жариялау нормасын алып тастауды ұсынды.

Отырыс барысында Сенат депутат­тары «1994 жылғы 9 қыр­кү­йек­тегі Еуразиялық патент кон­вен­циясына Өнеркәсіптік үлгі­лерді қорғау туралы хаттаманы ратификациялау туралы» заңды да қабылдады. Бұл құжат өнеркәсіптік меншіктегі нысандарды қорғаудың Еуразиялық тетігін нығайтуға және кеңейтуге мүмкіндік береді.

«Хаттамада өнеркәсіптік үлгі­лерге еуразиялық патент­тер­­д­ің құқықтық қорғау ерек­ше­­лік­тері, әрекет ету қағи­дат­тары, өтініш беру­шілердің, құқық иеленушілердің құқық­тары мен міндеттері, сондай-ақ Еура­зия­лық патент ведомствосы жүзеге асыра­тын міндеттемелер мен уәкі­леттіктер көзделген.

Аталған заң жобасы өңір­лік патент жүйесін жетілдіру мақ­сатында енгізіліп отыр. Халық­ара­лық патенттеу кезінде әр мем­лекетте жеке өтінім беру және жеке төлемдерді төлеу айтарлық­тай әкімшілік кедергі келтіреді.

Қазақстандық өтінім беру­шілер үшін өңірлік жүйенің артық­шылығы бар. Яғни объек­тіні 8 мемлекетте бір уақытта қорғау үшін Еуразиялық патент ведомствосына жүгіне алады.

Бұл жүйе Еуразиялық аумақ­та сауда жасау барысында өнер­кәсіптік үлгілерді қорғаудың дең­гейін арттыруға және осы жүйе­нің мүше мемлекеттерінің ин­вес­тициялық тартымдылығын арт­тыруға мүмкіндік береді. Өңір­­лік патент Еуразиялық на­рық­қа бағытталған отандық тауар өң­ді­ру­шілерінің мүмкін­дік­терін арт­ты­рады», деді заң жобасын депутаттарға таныстырған Әділет министрі Марат Бекетаев.

 

Байқоңырдағы қазақ мектептерінде орын тапшы

Сенаторлар жалпы отырыста депутаттық сауалдар жолдады. Мұрат Бақтиярұлы Премьер-Ми­нистрге жолдаған сауалында Бай­қоңыр қаласында қазақтілді мек­тептер мен балабақшаның тап­шылығы туралы мәселені қозғады.

Байқоңыр қаласында 77 мың­нан астам халық тұрады. Оның 70 пайызы – қазақстандық. Депутат келтірген деректер бойын­ша, қаладағы отандас­тары­­мыздың өз жері мен елінде отан­дық талап­қа сай білім алуы дұрыс ұйым­дас­тырылмай отыр.

Сенатор өз сауалында бірне­ше деректі алға тартты. Мы­салы, қазақ тілінде білім беретін Байқоңыр қаласындағы 5 мектепте – 5 236 бала, ресейлік 7 мек­­тепте 4049 бала білім алады. Соң­ғыларының 1 508-і, яғни 37 па­йызы Қазақстан азаматтары.

Байқоңырда қазір Ресейге қарасты 7 мектеп бар. Депутат олардың сыйымдылығы толық қамтылмаған дейді. Мұрат Бақ­тияр­ұлының айтуынша, қала тұр­ғындары орыс тілінде оқы­та­тын қазақстандық мектепке сұ­ра­ныстың жоғары екенін ескере оты­рып, осы 7 мектептің бірін мем­­лекет меншігіне өткізуді сұрайды.

 «Бұл жағдай, ресейлік мектепте оқитын балалардың мектеп бітіргеннен соң ҰБТ-ға қаты­суына және қазақстандық жоға­ры оқу орындарына түсуіне көп кедергі келтіреді. Себебі ем­ти­ханның міндетті пәндері – Қазақ­стан тарихы, қазақ тілі, қазақ әдебиеті ол мектептерде оқы­тылмайды», деді сенатор. 

Одан бөлек, Байқоңырдың орталық аудандарында Ресей Федерациясының меншігіндегі, сыйымдылығы толық пайдаланылмай тұрған 13 балабақша бар. Депутат халықтың бірнеше балабақшаны мемлекеттік юрис­дикцияға өткізу талабы орынды деп санайды.

 «Олар Қазақстан аумағында туып-өскенімен, өз жерінде тұрып, менің отаным – Ресей, менің астанам – Мәскеу деп, Ресей­дің арғы-бергі тарихын, тілі мен әдебиетін оқып, әрине ре­сей­лік патриотизм рухында тәр­бие­ленеді. Айта кету керек, біз жері­мізді жалға бергені­мізбен, сол жерде тұрып жат­қан хал­қы­мыз­ды жалға берген жоқпыз», деді Мұрат Бақтиярұлы.

Сенатор Үкімет басшысынан Байқоңыр қаласы тұрғы­ндарының білім беру саласына қатысты осы түйткілді мәселесін басты назарға алып, оң шешілуіне ықпал етуін сұрады.

Сенатор Әли Бектаев Үкімет басшысы Асқар Маминге жол­даған депутаттық сауалында ха­лық­ты әлеуметтік қолдау мәсе­ле­ле­ріне жан-жақты тоқталды. Дү­ние жүзінде етек алған пандемия бір­қатар жүйелі проблемалар­ды ашып бергенін атап өткен ол ауыл тұрғындары тап болған әлеу­мет­тік қиындықтарға назар аударды.

Сондай-ақ бүгінге дейін Бір­ың­ғай жинақтаушы зейнетақы қо­рын­да жиналған 10 триллион тең­ге­ден астам қаржыны тиім­ді пай­далану жайында өз ойларын ор­таға салды. Қазір­гі таңда 1988 жыл­­дың 1 қаң­тарында жұмыс өтілі 25 жылға толған ер азаматтарға және 20 жылға толған әйелдерге тапқан орта табысының 60 па­йызын зейнетақы ретінде төлеу тәртібі қарастырылған. Мұның өзі ауылдықтардың көпшілігіне бе­ріл­мейді екен. Себебі ауыл шаруа­шылығы жұмыстарының негізі­нен маусымдық болуына бай­ланысты көп еңбеккерлердің жұмыс өтілі 20-25 жылға жетпей­ді, ал оған жеткендерге берілетін 60 па­йыздық төлемақы түкке арзымайтын сома.

Сенатор Қазақстан Республи­ка­сының 2030 жылға дейінгі мер­зімге арналған зейнетақы жүйе­сін жаңғырту туралы тұжы­рым­дамасының жобасымен мұқият танысып, одан ешқандай жаңа­лық көрмегенін атап өтті. Онда тек кепілдендірілген төменгі зейнет­ақы деген ұғым енгізілген көрінеді. Сон­да ауылдағы зейнеткерлер сол төменгі зейнетақымен қала бере­ді. Сенатордың пікірінше, мұн­дай тұжырымдаманы мүлдем қабыл­дамаған дұрыс.

«Жаңа қабылданатын тұжы­рым­дама ауыл зейнеткерл­ерінің зейнетақысын көтерудің, ауыл еңбеккерлерінің зейнетақы жинақ­тарын көбейтудің жолдарын қа­рас­­тыратын, сол ауылдардың зей­не­тақы қаржыларының сақта­луын кепілдендіретін құжатқа айналуы керек деп ойлаймын», деді Әли Бектаев.

Сенатор Қазақстанда жаңа әлеу­­мет­тік саясат енгізу керек деп са­най­ды.