Өзін өзі жасаған адам

Алғысөз орнына

Бүгінде сексеннің сеңгіріне шығып отырған Фарит Галимов өзінің ал­ғашқы еңбек жолын Петропавл құ­рылыс материалдары зауытында бе­тоншы болып бастаған еді. Қазір, әри­не, 19 жастағы жігіттің зияны көп қа­уіпті өндірісте жұмыс істегенде не ойлап, нені армандағанын білу қиын болар. Сол кездегі әдебиет пен бас­пасөзде басылатын қарапайым жұмыс адамының ауыртпашылықтан тұра­тын есіл еңбегі қаншалықты қиын болса, соншалықты оның көп нәрсеге қол жеткізуді армандайтыны табиғи құбылыс еді. Солай болуы заңды да.

1968 жылы университетті «Өнер­кәсіптік және азаматтық құрылыс ин­женері» мамандығы бойынша бітіріп, дипломын алып, жұмысқа кірісіп кеткен ұстазыммен кейінірек таныстым. Еңбек жолын қарапайым жұмыстан бастаған ол өзінің еңбекқорлығы­ның арқасында кез келген құрылыс алаңының «өз адамы» болды. Жұ­мысшылар мен инженерлердің жанын жақсы түсіне білді. Аянбай еңбек етіп, әбден шыңдалған оның жігері басшылық лауазымдарға жол ашты. Петропавл мен Көкшетаудың құрылыс трестерінде 30 жыл бойы инженер болып, кейін басқарма бастығы лауазымына дейін көтерілді. Сөйтіп, «Көк­шетау құрылыс» трестінің басшысы болды. Өткен ғасырдың 90-жылдарында ҚазКСР Құрылыс жөніндегі мем­лекеттік комитетті басқарды. Одан кейін «Қазақстанқұрылыс» кон­церніне басшылық етті. Әрі қарай Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрінің бірінші орынбасары, сол кездегі Ақмола қа­ласы әкімінің бі­рінші орынбасары, Парламент Сена­ты­ның депу­таты, «Қазақ­стан темір жо­лы» АҚ Пре­зиден­тінің кеңесшісі бо­лып еңбегін сіңірді.

Президенттің тапсырмасы

Фарит Хабибрахманұлының ең бас­­ты қызметі – Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назар­баевтың Орталық мемлекеттік органдарды Алматыдан Ақмолаға көшіру жө­ніндегі тапсырмасын орындау болды. Ол қоныс аудару жөніндегі мемлекеттік комиссияны 1996 жылғы қарашадан бас­­тап басқарды.

Фарит Хабибрахманұлының айтуын­ша, астананы көшіру жөніндегі мегажобаны алғаш рет Нұрсұлтан Назарбаев 1994 жылы Жоғарғы Кеңестің отырысында баяндаған.

– Екі жылдан кейін еліміздің бас қаласы жаңа елордаға көшті. Аста­наны орталыққа көшіру туралы идея – Елбасы тарапынан ой елегінен өтіп, әбден пісіп-жетілген дүние еді. Нұ­р­­- сұлтан Әбішұлы Тәуелсіздікті жа­рия­лаудың маңыздылығына жете мән берді. Тәуелсіз Қазақстанда жаңа ас­тана болуға тиіс еді. Бұл ұмытылмас саяси сәт болды: жаңа ел – жаңа астана. Елге жаңа астана таңдауға себеп болған сәттің бірі – сол кездегі астана мәртебесіне ие болған Алматы қа­ла­сының орналасқан жері елдің ше­тінде болуы еді. Әдетте, барлық астаналар елдің орталығында орналасады. Со­дан барып тұрғындардың бір-бірімен қа­рым-қатынас жасауына ыңғайлы логистика құрылады. Бұл тұста эконо­мика да жеңіске жет­ті деуге болады: Қарағанды, Қос­танай, Петропавл, Пав­лодар, Өс­кемен – бар­лығы Аста­наға жақын орна­ласады, демек, бас қала ауыл шаруа­шылығы мен өнер­кәсіптік аймақтың орталығында болады, – деп еске алады мерейтой иесі.

Астананы көшіру: жүре үйрендік

1994 жыл – астананы қалай ауыс­­тыру керектігін әлі ешкім жете тү­сін­беген уақыт. Фарит Хабиб­рах­ман­ұлының пікірінше, мемле­кет­тік органдарды көшіру жөніндегі мем­ле­кеттік комис­сияның құрылуы – сәтті шешім болды.

– Бізде тәжірибе де, ақша да бол­ған жоқ. Ақшаға қатысты мәселе туын­да­ғанда, үнсіз тыныштық орнай­тын. Сол кездер әлі есіңде болар, – деп сұрап қоя­ды мерейтой иесі сөз ара­сында. – Ал бізге бір мезгілде мың­даған мәселені шешуге тура келді. Адамдар – қағаз, кірпіш емес, тірі жан­дар. Сөйлейді, ойлайды, сұрақ қоя­ды дегендей. Олардың қойған сұрақ­тары да орынды еді. Қайда тұра­мыз, әйелдерге қалай жұмыс тауып береміз, балалар қайда оқиды? – деген сияқты. Алматыдан қоныс аударып келгендердің арасында бұл шешіммен келіспегендер де болды. Көшу мәсе­лесін ауыр қабылдады. Осы жерде ұйым­дастырушылық мәселелермен бір­ге халықтың көңіл-күйіне қатысты пси­хологиялық түйткілдерді де шешуге тура келді.

Болат артериялар

2009 жылы Ф.Галимов «Қазақ­стан темір жолы» АҚ президентінің кеңес­шісі болып тағайындалды. Сол қыз­метте 2018 жылға дейін еңбек етті. Ар­қалық – Шұбаркөл, Жезқазған – Бейнеу, Алтынкөл – Жетіген темір жолдарының құрылысына белсене араласты.

– Арқалық – Шұбаркөл мен Жез­қазған – Бейнеу теміржол желілерін салуды кеңес заманында қолға алу керек болған еді. Себебі республиканың ба­тысы мен шығысын тікелей байланыс­тыратын жолдар болған жоқ. Негізгі мәселе жобаның қымбаттығында болды. Оның құны 4 миллиард долларға бағаланды. Бұл жолдар қанша жерден қажет болса да, егемендігін жаңа алған, қанаты қатаймаған жас елде шешім табуға тиіс одан да маңызды мәселелер болды. Сөйтіп, уақыты жеткенде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 2012 жылы қаңтарда өзінің халыққа арнаған кезекті Жолдауында жаңа темір жолдарды салу қажеттігін айтып, маңыздылығына тоқталды. Осы Жолдау – ірі теміржол жобаларын іске асыруға бастамашы болды, – деп еске алады Фарит Хабибрахманұлы.

Тамаша инженерлік шешімдер

Осы мақаланы дайындау барысын­да Фарит Хабибрахманұлын сипаттайтын тағы бір сәт есіме түсті. Жетігеннен Ал­тынкөлге дейін ұзақ­тығы 300 шақы­рымға созылатын жол учаскесінде Іле өзені ағып жатыр. Ф.Галимовтің бас­тамасымен құрылыстың екі сәулелі сыз­басы ұсы­нылды. Яғни өзеннің екі жа­ға­ла­уы­нан жол салу керек болды. Бірақ жүк вагондарын, маневрлік локо­мотивтерді өзеннің арғы жағына қалай шығарамыз? Онда темір жол жоқ. Сол кезде Фарит Хабибрахманұлы командамен бірге жаңа жоспар құрды: жүк вагондары мен маневрлік локомотив­тер корпустар мен доңғалақ жұп­тарына бөлшектеліп, тральдармен жол бойы­мен екінші жағаға тасымалданды. Уақыт­ша темір жол төселіп, вагондар мен локомотивтер жиналып, темір жол құрылысы басталды да кетті. Идея бойынша өзенге ұзындығы бір шақы­рымдық көпір салынғанға дейін және оның құрылысын күтпеу үшін өзеннің арғы жағында жол салыну керек болды. Бұл тамаша инженерлік шешім екі жылдың ішінде темір жол салуға кететін уақытты үнемдеуге мүмкіндік берді.

Осы магистральдардың құрылысы жүрген аумақ – шөлейтті жерлер еді. Аймақта, елді мекендерде су жоқ кез. Бірақ Өзен стансасынан (Жаңаөзен қаласы) Түркіменстанға дейін теміржол салу кезінде құрылысшыларды одан да күрделі жағдайлар күтіп тұрды.

– Біз өте қиын жағдайда жұмыс істе­дік. Жазда +60 градус ыстық. Ұн іспетті ұсақ шаң, тіпті жабық терезелер арқылы машина ішіне кіріп дем алудың өзі қиынға соқты. Жоспарлау таңғы 6-да басталады. Өйткені сағат 9-да ауа температурасы 40 градусқа дейін көтеріледі. Ал таңғы 6-да температура 30 градусты көрсетеді. Күн райының осы бір құбылысы бізді түнде жұмыс істеуге мәжбүр етті. Өйткені күндіз 60 градус ыстықта жұмыс істеу мүмкін болмады, – деп еске алады Ф.Галимов.

Фарит Галимов бұл жобалардан жиған тәжірибесін кейін «Нұрлы жол» вокзалы мен «Нұрсұлтан Назарбаев» әуежайының халықаралық терминалын тұрғызған кезде және ЭКСПО-ға дайындық барысында қолдана білді.

Соңғы сөздің орнына

Бірнеше күннен кейін Қазақстан халқы Тәуелсіздік күнін атап өтеді. Фарит Хабибрахманұлының жемісті еңбегінің де осы айтулы оқиғада өз үлесі бар. Біз, оның шәкірттері бір мерейтоймен шектелмей, алдағы уақыттарда өз естеліктерімізді айтып еске алу үшін мықты денсаулық, қажымас қайрат және мүмкіндігінше ұзақ жылдар бойы саптан табыла білсек деп тілейміз.

Роман СКЛЯР,

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары