«Осыған дейін неге бірікпеді?»

Газетіміздің 82-нөмірінде жа­рық көрген журналисіміз Айдана Шотбай­­қызының вакцина дайындауға қатыс­қан­ ғалымдарға жетекшілік еткен, Био­ло­гиялық қауіпсіздік проб­ле­­мала­ры­ның ғылыми-зерттеу инсти­ту­тының бас директоры Күнсұлу Закарьямен сұх­батына сілтеме жасаған Күршад Зорлу Қазақстанның өз вакцинасын дайын­да­ған санаулы мемлекеттердің біріне айналғанын айтады.

«Исмаил Гаспыралының «Тіл, ой, әрекетте бірлік» дегеніне 100 жылдан астам уақыт өтті. Уақыт өткен сайын бұл сөздің жаны барына дәлел көбейіп келе­ді. Дегенмен, одан қажет сабақ алып жат­паймыз. Бұл вакцина дайындау тақы­ры­бында да қайталанып отыр.

Қазақстан COVID-19 вирусына қарсы QazVac вакинасын сәтті дайындаған мемлекеттердің бірі. Ал­ғаш­қы 50 мың дозасы егілді және тағы да 500 мың доза дайындау жоспарлануда. Өлі вакцинамен қатар, Қазақстан тірі вакцина дайындауға жұмыстанған санаулы елдің бірі. Негізінен, Қазақстан тұмауға қарсы вакцина әзірлеуде де көш бастады», деп жазады Күршад Зорлу.

Саясаттанушының жазуынша, бұл саладағы сәтті нәтижеге екі себеп бар. Біріншісі – эпидемиялық аурулар мен биотехнология саласындағы көп жылдан бергі тәжірибе болса, екінші себеп – Үкіметтің Биотехнология зерттеу инс­ти­тутына көрсететін қолдауы.

Мақалада вакцина дайындау 2020 жылдың 16 қазанында басталды деп жазылған. Вакцина дайындау жөніндегі тапсырманы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бергенін де атап өтіпті.

Вакцина  ­2021  ­жылы  ­9  ­шіл­­де­де­­­ ­­то­­лықтай­ да­­йын бола­ды­ деп жос­пар­лан­ған-­ды. Со­ң­ғы ­кезеңде ­ешқандай теріс нәтиже байқалмағандықтан, ДДҰ-ға ақпарат жіберіліп, 25 сәуірден бас­тап аза­маттарға егу басталып кетті. Сая­сат­кер шекаралар жабылғандықтан, вакцинаны сынау үшін маймыл табу қиынға соққанын, одан кейін Ресейден 7 маймылдың сатып әке­лін­генін жазады.

«Биологиялық қауіпсіздік пробле­ма­ла­рының ғылыми-зерттеу институтының бас директоры Күнсұлу Закарья сұхбатта вакцинаның клиникалық зерттеуінің алғашқы сатысында 100 пайыз, ал екінші кезеңінде 96 пайыз әсері анықталғанын айтады. Ол осы кезеңде зерттеушілердің тағы бір жақсы жаңалықты анықтағанын мәлімдеді. «10 жылға жуық уақыт бала көтере алмай келген әйелдер вакцина ектіргеннен кейін бала көтерген. Жүкті әйелдерді сынақтан шеттетуге тура келген. Жоспарланбаған мұндай жаңалық біз дайындаған вакцинаның сенімді екенін көрсетті», деді құрылым басшысы әлі 1,5 жылға дейін тірі вакцина дайын­дай­тынын мәлімдей келе», делінген ма­қа­лада.

Бүгінде елімізде азаматтарымыз отан­дық вакцинамен қатар, Ресейдің «Спутник V» вакцинасын ектіріп жат­қанын хабарлай отыра, Egemen Qazaqstan-ға сұхбат берген ғалымның отандық вакцинаның неге кешіктіріп дайындалғанына жауап бергенін айтады.

«Вакцинаның кеш дайын болуына көбі ойлағандай ғалымдарымыздың әлеуеті себеп емес. Ресейде вирус жұқ­тырғандар 2020 жылдың қаңта­рын­да тіркелсе, Қазақстанда наурызда анық­тал­ды. Яғни бізге алғашқы пато­ло­гиялық материал 23 наурызда келіп түсті. Сондықтан 2,5 айдан кейін ғана нәти­жеге қол жеткіздік», дейді ғалым.

ДДҰ тарапынан вакцинаны бекіту бойынша ұйғарым әлі де күтілуде. 9 шілдеде аяқталады деп жоспарланған Faz-3 зерттеуінің ғылыми нәтижелері толығымен ашылып, өндірістік қуат­ты­лық­тың ең төменгі шарттары орындалуы керек. Осы кезеңдер аяқталғаннан кейін вакцинаны басқа елдерге сатуға болады.

Басылым ақпандағы келіссөздер нәти­жесінде QazVac вакцинасы Түр­кия­­да толтырылатынын да атап өткен. Қазақстанның Денсаулық сақтау минис­трл­ігі осыған қатысты жұмыс жүргізіп жа­тыр.

«Бұл жақсы жаңалық жоғарыдағы бірлік тақырыбын тағы бір еске са­луға, одан сабақ алуға себеп болып отыр. 2020 жылы 28 сәуірде Түркі кеңесінің ұйымдастыруымен Денсаулық сақтау министрліктерінің жиналысы өтті. Бұл кездесуде бірге жұмыс істеу, пандемиямен бірлесіп күресу мә­селесі талқыланды. Бірақ нәтиже жоқ. Түсінгеніміздей, Қазақстан уақыт және адами капиталды тиімді қолдану, мемлекеттің қолдауы нәтижесінде өз вакцинасына жетіп отыр. Дегенмен, өндірісте кейбір мүмкіндіктері шектеулі. Ал оны Түркия қамтамасыз ете алады. Бұған дейін бірнеше рет айтып келдім. Түркі әлемі дәл осы салада ортақ құрылымның негізін қалап, күш жұ­мыл­ды­руы керек. Осы орайда «Түркі әлемі неліктен бұған дейін бірікпей, өз вакцинасын жасамады?» деген сұрақ ойға оралады», деп жазады саясаттанушы.