Абдулразак Гурна: Жазушылардың жұмысы мәңгі тоқтамайды

Оның әр шығармасында босқындар туралы оқиғалар сөз болады. 21 жасынан бастап ағылшын тілінде жаза бастаған ол осы империя тілін әдебиетте табысқа жетуде маңызды құралға айналдырған.

Оның романдары көбінесе мигра­циялық тәжірибеге, өзге елге қоныс ауда­руға, әр сәтті есте сақтауға жә­не мәде­ниет­аралық сәйкестілікке бай­ланысты оқиғаларды оқырманға жет­кізді. Соны­мен бірге оның кітап­тарының тақы­рыптары мен тіл­ді қолдану ерек­шелігі (ағылшын және кисвахили) мәдениет­аралық түсі­ніктерге мысал бола алады.

Ол бір сұхбатында: «Әлем әдебие­тінің міндеті қандай? Бұл сөйлеммен не айтқыңыз келетініне байланысты, бұл сұрақтың моральдық өлшемі де бар. Әдебиеттің әлемдегі рөлі – қо­ғамды ілгерілету, бірақ ол белгілі бір қоғамдастыққа байланысты өзгеруі мүмкін. Жазушылар қоғамдағы идея­ларға қарсы тұруы керек деп айтуға болады. Бұл қиындық көрнекілік идея­ларына, отбасы идеяларына, жы­ныстық моральға сәйкес келуі ке­рек. Жазушылардың рөліне тек оқыр­ман­дары ғана баға бере алады. Бұл өте қиын» деген толғам айтады.

Танзания тумасы Абдулразак Гурна жетінші қазан күні Нобель әдебиет сыйлығының иегері атанды. Нобель академиясының қызметкері Адам Смис оған телефон шалып, шағын сұхбат жүргізді. 

Абдулразак Гурна: Сәлеметсіз бе!

Адам Смис: Есенсіз бе, мен Аб­дул­­разак Гурнамен сөйлесіп тұрмын ба?

Абдулразак Гурна: Иә, солай.

Адам Смис: Менің есімім...

Абдулразак Гурна: Мен әлгінде ғана хабарламаны компьютерімнен көрдім, сіз кім болдыңыз?

Адам Смис: Мен сізге Нобель ака­демиясының арнаулы сайтынан хабарласып тұрмын, есімім – Адам Смис. Сөйлесе аласыз ба, жоқ  ә??? ??????????? ????? ??????? ??? ????? ??????????? ????.

лде хабарламаны көріп отырсыз ба? Сізді мазаламасам екен.

Абдулразак Гурна: Жарайды, он­сыз да мені енді журналистердің маза­лауы басталды ғой.

Адам Смис: Дұрыс айтасыз, хабарламадан бәрін естідіңіз ғой, осы сәттен бастап өміріңізде өзгеріс болары даусыз. Топан су басады деген сөз бар, сіз болашақ туралы не ойлайсыз?

Абдулразак Гурна: Иә, сондай сөз бар екені шындық. Ал мына сыйлық мен үшін өте үлкен марапаттың бірі. Бұл сөзсіз істелуге тиісті іс еді, күн­дердің күні осыған қол жеткі­зетініме сенгенмін.

Адам Смис: Сүйіншілі хабарды қалай естідіңіз?

Абдулразак Гурна: Олар маған телефон шалды, кешіріңіз, хатшының есімі кім еді?

Адам Смис: Матс Малм.

Абдулразак Гурна: Иә, сол кісі маған он минут бұрын хабарласты. Қапелімде не істерімді білмей қал­дым. Шынымен солай болды. Әдетте мұн­дай хабарлардың сыбысын бірнеше апта немесе бір ай бұрын еститін­біз, кімнің үміткер екенін де құлағы­мыз шалатын. Ал мен өзім аламын де­ген ойда болған жоқпын. Тек кім алар екен деп ойладым.

Адам Смис: Хатшы сізді сыйлық алғаныңызға қалай сендірді?

Абдулразак Гурна: Ол аса байып­пен сөйледі, сосын ол Швед акаде­миясының сайты туралы айтты. Мен «дереу кіріп, тексерейін, бірақ не болғанын айтыңызшы» дедім. Ол еш асығар емес. Мен соңына дейін күтейін немесе біреуден естиін деген ойда болдым. Ақырында осылай болды...

Адам Смис: Әрине, бұл шындық. Нобель сыйлығы...

Абдулразак Гурна: Кешіріңіз, маған телефон шалып жатыр.

Адам Смис: Иә, түсініп тұрмын. Сол үшін сұрағымды тездетейін.

Абдулразак Гурна: Мен мына телефонға жауап беріп алайыншы.

Адам Смис: Жарайды.

Абдулразак Гурна: Амансың ба? Иә, сіз бұл хабарды енді ғана естідіңіз бе? Мен қазір Швед академиясымен сөйлесіп отыр едім, бес минуттан кейін телефон шаларсыз, сөйтерсіз. Иә, желіде барсыз ба? Әлгінде телефон шалған BBC орталығы сияқты.

Адам Смис: Олар да сізден сұх­бат алғысы келген болар. Дәл қазір сіз­бен бәрі сөйлескісі келеді деп ойлай­мын. Дәйек сөзде «Босқындар тағ­дыры мен Мәдениет пен құрлық­тар арасындағы алшақтықты» қалай ше­шім еткеніңіз туралы айтылды. Бұл тақырып қазір өте актуалды. Біз қазір босқындар дағ­дарысының ортасын­да тұрмыз. Мә­дениеттер арасындағы алшақтыққа қа­лай қарайсыз? Әрине, мұны суреттеудің көптеген әдісі бар деп ойлаймын.

Абдулразак Гурна: Меніңше, бұл түйін мәңгілік шешілмейтіндей сезіледі. Әрине, адамдар әрі-бері бо­сып, көшіп жүр. Әсіресе Африкадан Еуропаға келетіндердің басында болған жағдайлар менің назарымда. Бұл салыстырмалы түрде жаңа құбы­лыс. Ал анда-мұнда ағылып жат­қан еуропалықтар ешкім үшін де жаңа­лық емес. Бізде бұл құ­былыс бі­р­неше ғасырға жалғасқан. Сол үшін Еуропалық мемлекеттер мен сон­да жасап жатқан халық үшін мұ­ны қа­был­даудың өзіндік түрі бар деп ойлай­мын. Ұзын сөздің қысқасы, біз мұны са­раңдық десек дұрыс болар. Мұн­да босқындар келсе, ең алдымен қо­ғам­ның қ????????ажетінен шығады. Тіпті солар­дың ішінде талантты, энергиясы мық­ты, елге, қоғамға бірдеңе бере ала­тын адамдар да бар. Сол үшін бұл туралы айтудың, бұл жөнінде ойланудың бас­қаша жолы болуы мүмкін.   

Адам Смис: Көп рахмет сізге. Енді сұрайын дегенім, жыл сайын ғалымдар мен әдебиетшілерді осы апталық ха­бар­ландырумен байланыстырады. Ғалымдар өз жұмыстарын ойын ретінде зерттеудің бір түрлі ләззаты деп санайды екен. Ал сіз шығарма жазғанда осылай ойлайсыз ба?

Абдулразак Гурна: Мен бір шы­ғарманы аяқтағанда қатты қуанамын. Жазу­шылардың жұмысы мәңгі тоқ­та­майды, жалғаса береді. Егер бұл саланы ұнатпасаңыз, онда қаламыңыз жол ор­тада суиды. Менің ойымша, бір нәрсені жасаудың, түзеудің ләззаты басқаша. Ал басқаларға ләззат сыйлау, қуанту, иландыру дегендердің өз рахаты бар.

Адам Смис: Сізге көп рахмет. Сіз­­ден сұхбат алуға асыққандарға өте ашық пікірде екеніңізді айтқым келеді.

Абдулразак Гурна: Саған да рахмет!

Адам Смис: Келесіде кеңірек сөй­лесерміз, қазірше осы да жетер. Үлкен сыйлық алуыңызбен шын жүректен құттықтаймын!