Қазақстанның банк секторын күтіп тұрған қатерлер мен тәуекелдер бар. Бұл туралы «Финансовые институты» S&P Global Ratings тобының директоры Ирина Велиева экономика, ұжымдық және банк секторының өзекті даму тенденцияларына арналған конференцияда айтты.
Сарапшының айтуынша, соңғы жылдары Қазақстан экономикасындағы банк секторының рөлі біршама азайған. Қазіргі кезде ішкі жалпы өнімдегі несиелердің пайыздық қатынасы 23-25 пайыз деңгейінде екен.
«Банк жүйесінде ерте ме, кеш пе әйтеуір несие белсенділігінің өсетінін түсінеміз. Қазірдің өзінде бөлшек сегмент пен шағын және орта бизнесте портфель өсімі болып жатыр. Тиісінше біз секілді рейтинг агенттігі үшін бұл өсімнің берік болуы, активтер сапасына қатысты проблемаға әкеліп соқтыра ма, жоқ па, соны түсіну өте маңызды. Сондықтан несие тәуекелі жақын уақытта рейтинг агенттігінің басты назарында болады. Екінші тәуекелге банк жүйесі ғана емес, бүкіл Қазақстан тап болды. Бұл – COVID-19 пандемиясы. Макроэкономикалық және пандемияға қатысты ахуал әлі де белгісіз болып отыр. Коронавирус жаңа штамдарының шығуына байланысты сценарий теріс әсермен өрбуі де мүмкін», дейді сарапшы.
И.Велиева назар аударған үшінші жағдай – банк секторының цифрлы трансформациясы.
«Қазақстан әлемдік үдерістер бағытында келеді. Бұл бір жағынан банктерге бәсекелестік қысым тудырады – дәстүрлі банк бизнесімен айналыспаған технологиялық компаниялар түріндегі жаңа ойыншылар шығады. Цифрландыру кезінде туындайтын тағы бір тәуекел – кибершабуылдар алдындағы дәрменсіздік. Бұл – өте жаңа тәуекел, оның табиғаты әлі де түсініксіз. Кибершабуылдар қаржы институттарының тұрақты операциялық қызметін оңай бұза алады», дейді агенттік басшысы.
Оның айтуынша, төртінші тәуекел – әлем бойынша инвесторлар үшін өзекті саналатын ESG (Environmental, Social, and Corporate Governance) факторымен байланысты. Бұл – корпоративті басқару факторы деп түсіндіреді сарапшы.
«Несие тәуекелдеріне байланысты тәуекелдер көп жағдайда қарыз алушының нашар қаржылық жағдайына байланысты емес, банктің өзінің ұжымдық басқару, ұжымдық конфликт және қарапайым ғана қарызға қызмет көрсетуінің төмен деңгейімен байланысты», дейді И.Велиева.
Сондай-ақ ол алдағы бір-екі жылда Қазақстанның тәуекелі төмен топқа ауысуы мүмкін екенін де мәлімдейді. S&P өз анализі аясында барлық елде банк жүйесін 1-10 аралығында шкаламен бағалайды. 1 – банк жүйесінің аз тәуекеліне тап болғанын растаса, 10 – тәуекелдің әлдеқайда жоғары деңгейіндегі елдер. «Қазақстан тәуекелдің жоғары деңгейін көрсетіп, 9-топта тұр. Дегенмен біз жақсару үрдісін байқап отырмыз және алдағы бірер жылда тәуекел деңгейі төмендейді деген үміт бар» дейді.
Ол елдегі проблемалық несие үлесі біраз азайғанын, қазақстандық банктер пандемия қиындықтарынан сабақ алғанын және тығырықтан сәтті шыға білгенін жеткізді.
«Бұл ретте банктердің қабілетімен қатар Үкіметтің экономика мен секторды қолдауға бағытталған шаралары маңызды рөл атқарды. Сонымен қатар пандемия алдында несие динамикасы онша белсенді болмады. Соның нәтижесінде тәуекел саны да аз болды. Осыдан бірер жыл бұрын біз қазақстандық банк секторында жұтылу мен қосылу жағдайлары көбейеді деп болжаған едік, ал қазір ол болжамның орындала қоймасына көз жете бастады. Алдағы 12-18 ай көлемінде банктерден лицензия қайтарып алу әрекетінің де бола қоймайтынын атап өткім келеді», деген ой айтады сарапшы.
Конференция кезінде И.Велиева қазақстандық банктердің табыс табу тұрғысынан кейбір еуропалық нарықтардан да көш ілгері екенін жеткізді.
«Қазақстанда банктердің операциялық тиімділігі ЕО елдерінен де жоғары. Дегенмен елдегі барлық банк бір деңгейде емес. 2-3 ірі банк табыстың 60-70 пайызын тауып отыр. Соған қарамастан жалпы операциялық тиімділікті оң бағалауға болады», дейді.
2021 жылдың 1 қыркүйегіндегі дерек бойынша қазір елімізде 23 екінші деңгейлі банк жұмыс істеп жатыр.