Кеше Премьер-Министр Серік Ахметовтің қатысуымен Қаржы министрлігінің кеңейтілген алқа мәжілісі болып өтті. Оған Президент Әкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің, мемлекеттік органдардың өкілдері, Парламент депутаттары қатысты.
Есепті жылдың қорытындылары бойынша мемлекеттік бюджетке түскен түсімдер 6 459 млрд. теңгені құрады немесе жоспар 101,6 пайызға орындалды. Республикалық бюджет түсімдері 5 272 млрд. теңгені құрап, 100,6 пайызға орындалды. 2013 жылы оның алдындағы жылдармен салыстырғанда, Ұлттық қордың активтері 2,5 трлн. теңгеге немесе 24 пайызға артып, 12,9 трлн. теңгеге жетті, деп бастады кеңейтілген алқа мәжілісіндегі баяндамасын Премьер-Министрдің орынбасары – Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов.
Республикалық бюджет шығыстары есепті кезеңге 5 990,5 млрд. теңге немесе 99,3 пайызға атқарылды. Игерілмеген қаражаттың таза сомасы Үкіметтің пайдаланылмаған резервін есепке алмағанда (17 млрд.) 25,9 млрд. теңгені құрады.
Жергілікті бюджеттерге бөлінген нысаналы трансферттер 1 043 млрд.теңге көлемінде болды. Оның ішінде, ағымдағы бюджеттік бағдарламалар бойынша 514 млрд.теңге, даму бағдарламалары бойынша 529 млрд. теңге бөлінген. Жергілікті атқарушы органдар бөлінген трансферттік қаржының 99,2 пайызын игерді. Жыл қорытындысында бюджеттік бағдарламалар бойынша 3,3 млрд.теңге, даму бағдарламалары бойынша 5,2 млрд.теңге пайдаланылмай қалды. Алқа мәжілісінде баяндамашы бөлінген бюджет қаржысынан субъективті себептер бойынша 4 млрд. теңге қаржыны игермеген Қоршаған орта және су ресурстары министрлігінің, 1,4 млрд. теңге бюджеттік қаржыны игермеген Білім және ғылым министрлігінің, 1,3 млрд. теңге бюджет қаржысын игеруді қамтамасыз етпеген Ауыл шаруашылығы министрлігінің басшы қызметкерлерін жауапкершілікке тартуды ұсынды. Нақ осындай шараларды бірқатар өңірлер басшыларының орынбасарлары тарапына да қолдану қажет.
Сонымен бірге, баяндамашы бюджет қаржысын тиімді пайдаланудың ерекше маңыздылығын атап көрсете келіп, мемлекеттік сатып алу мәселесінде орын алып отырған келеңсіздіктерге тоқталды. Осы ретте мемлекеттік активтерді басқарудың тиімділігін арттырудың маңызды тетігі ретінде ұқсас әкімшілік функцияларды бірегейлендіру және біріктіру қажеттігі атап көрсетілді. Мәселен, Қаржы министрлігінде «Бірыңғай теңгерім ұстаушы» қанатқақты жобасы іске асырылды. Қанатқақты жоба шеңберінде Ақтөбе облысы мемлекеттік мүлік департаментінің теңгеріміне министрлік комитеттері бес аймақтық органның 30 ғимараты мен 47 автокөлігін беретін болды. Жоба бойынша орта бизнес субъектілерін кеңінен тарта отырып, осы мүлікті тиімді пайдалану қарастырылды. Өткен жылы жалпы көлемі 579 млрд. теңгенің бюджет заңнамасын және мемлекеттік сатып алу рәсімдерін бұзу оқиғалары анықталды. Тәртіп бұзушыларға 2 мыңнан астам әкімшілік айыппұл салынып, 365,4 млн. теңге бюджетке қайтарылды. Жалпы, осындай заңсыздықтарға салынған айыппұлдарды өндіріп алу және басқа да шаралар арқылы бюджетке 2 млрд.теңге қаржы түсті.
Есепті кезеңде бақылау тиімділігі артып, бақылау нысандарына салынған жүктемелер азайған. 2012 жылмен салыстырғанда, өткен жылы бақылау тиімділігі 1,4 есеге артып, тексерулер саны 1,2 есеге азайды. Баяндамашы қазіргі уақытта квазимемлекеттік саланың өсу үрдісі белең алғандығын атап көрсетті. Бүгінгі таңда 19 мыңнан астам мемлекеттік мекеме, 6 мың мемлекеттік кәсіпорын, 710 акционерлік қоғам және мемлекеттің үлесі бар жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер тіркелген. Олардың ішінде 13 мыңнан астамы білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қамсыздандыру салаларының мекемелері. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша қазір жекешелендірудің екінші кезеңі – 2014-2016 жылдарға арналған кешенді жекешелендіру бағдарламасының жобасы әзірленуде. Бұл жоба жақын арада Үкіметтің қарауына енгізілетін болады. Жоба мемлекет меншігіндегі активтердің бір бөлігін сатып алу құқығынсыз жалға беру, сенімді басқаруға және басқа негіздермен басқару үшін жекеменшік субъектілерге беруді көздейді.
Бюджеттік саясаттың жаңа тұжырымдамасында мемлекеттік борыштың орнықтылығын қамтамасыз ету және бюджет тапшылығын біртіндеп қысқарту көзделген, деп атап көрсетті Бақыт Сұлтанов. Республикалық бюджет тапшылығы 2013 жылы 718 миллиард теңге немесе ІЖӨ-нің 2,1 пайызы көлемінде қалыптасты. Бюджет тапшылығын қаржыландыру, сонымен бірге, есепті жыл ішінде борыш нарығын дамытуға жағдай жасау шеңберінде министрлік 982,5 миллиард теңге қаржыны мемлекеттік бағалы қағаздарға орналастырды. Бұл соңғы 13 жылдағы тиімді дебюттік шығарылым болып табылады. Ол өз кезегінде сыртқы капиталды тартатын қазақстандық компаниялар үшін үлгі болмақ және қарыз алу құнын төмендетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге, Бақыт Сұлтанов Қаржы министрлігінің алдында тұрған келелі міндеттер мен бағдарламаларға жан-жақты тоқталды.
Кеңейтілген алқа мәжілісінде Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасы Әнуар Жұмаділдаевқа сөз берілді. Салық комитеті басшысының айтуы бойынша, есепті кезеңде 36 ірі компания салық төлеуден жалтарған. Олардың айналымдағы қаржы көлемі 27,6 миллиард теңгені құраған. Сөйтіп, осы компаниялардың салық төлемеу салдарынан бюджетке келтірген шығыны 8 миллиард теңге болып отыр. Салық комитетінің басшысы өз сөзінде еліміздің салық органдарының алдында тұрған міндеттерге жан-жақты тоқталып, бюджетке түсетін салық төлемдерін арттырудың жолдарын атап көрсетті.
Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитетінің төрағасы Ғосман Әмриннің мәлімдеуінше, еліміздің кеденшілері есепті мерзімде республикалық бюджетке 1 триллион 339,5 миллиард теңге кедендік төлемдер мен салықтар түсімін қамтамасыз еткен. Осы кезеңде еліміздің кеден бекеттері арқылы жөнелтілетін жүктердің өту мерзімін қысқарту мақсатында бірқатар тиімді шаралар жүзеге асырылған. Кеден органдарында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шаралары қарқынды жүргізілетін болады.
Қаржы министрлігінің кеңейтілген алқа мәжілісін Премьер-Министр Серік Ахметов қорытындылап, сала қызметкерлерінің алдына бірқатар келелі міндеттер қойды. Бюджеттік тәртіптің тиімділігін арттыру Қаржы министрлігінің ең басты міндеттерінің бірі болып саналатындығын айта келіп, Үкімет басшысы 2013 жылдың қорытындысы бойынша бюджеттік қаржыларды игермеген бірқатар басшылардың әкімшілік жазаға тартылғандығын атап көрсетті. Үкімет басшысы Салық комитетінің жұмысында орын алған бірқатар кемшіліктердің бетін ашты. Бұл саланың жұмысын жандандыру мақсатында бірқатар тиімді шаралар жүзеге асырылды. Алайда, біздің елімізде бюджет түсімдерін арттыратын салық төлеу аймақтары кеңейтілмей отыр.
Сонымен бірге, Үкімет басшысы мемлекет активтерін басқару тиімділігін арттыруда әлі де оң жетістіктерге қол жеткізілмей отырғандығын атап көрсетті. Елімізде квазимемлекеттік саласы өсу үстінде. Шағын және орта бизнес субъектілері жұмыс істейтін салада мемлекеттік органдардың қатысы барынша азайтылуы керек. Алайда, біздің ұлттық компаниялар мемлекеттік активтерден айырылғысы келмейді. Үкімет басшысы мемлекеттік сатып алу саласында орын алған кемшіліктерге де кеңінен тоқталды. Мемлекеттік сатып алу саласы мейлінше ашық болуы қажет. Жалпы, мемлекеттік сатып алу жүйесінде түбегейлі өзгерістер жасау керек. Үкімет басшысы Қаржы министрлігіне «Мемлекеттік сатып алу туралы» заң жобасын 1 шілдеге дейін Үкіметке ұсынуды тапсырды.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан».