Қылышынан қан тамған қызылдар империясы ыдырап, бұрынғы «бауырлас» 15 республика тәуелсіздікке қол жеткізген тұста да спорт саласындағы бұра тартушылық тоқтаған жоқ. Сол жылы өткен аса ірі халықаралық додаларға Қазақстанның санаулы ғана спортшылары күш сынасу құрметіне ие болды. Елішілік жарыстарда біраз жерлесіміз табысты өнер көрсеткенімен, оларға Кеңес Одағы құрамасы сапынан орын табылмады. 70 жылдан астам уақыт бойы үстемдік жүргізіп үйреніп қалған Мәскеу билігі бұл жолы да әділдікті белден басып, өз өрендеріне арқа сүйеуді құп көрді.
1991 жылы көптеген спорт түрінен әлем чемпионатының жалауы желбіреді. Бірақ сол жарыстарда бой көрсеткен жерлестеріміз тым сирек. Осы орайда, шаңғышы Владимир Смирновтың жолы болды. Италияның Валь-ди-Фьемме қаласында өткен жарысты ол қос жүлдемен қорытындылады. Классикалық әдіспен 30 шақырымдық қашықтыққа жүгірген Смирнов тек швециялық Гунде Сваннан қалып қойып, күміс медальды мойнына ілді. 15 шақырымдық сайыста даңқты спортшымыз қола жүлдені иеленді. Бұл бәсекеде норвегиялық Бьерн Дели дараланса, екінші орынды Гунде Сван еншіледі.
Владимир Смирновтан бөлек, командалық спорт түрлері бойынша өткен байрақты бәсекелерде біраз отандасымыз өнер көрсетті. Мәселен, әйгілі волейболшы Елена Чебукина Италияда өткен Еуропа чемпионатында алтыннан алқа тақса, Жапонияда ұйымдастырылған Әлем кубогында қолаға қол созды.
Ең өкініштісі, Қазақстанда жеңіспен өрілген бай дәстүрі бар спорт түрлері бойынша отандасымыздың дені әлем чемпионатына қатысқан жоқ. Ең бірінші кезекте, грек-рим күресі жайында айта кетейік. 1991 жылдың жазында Запорожьеде өткен КСРО халықтары спартакиадасында біздің балуандар 3 алтын мен 2 күміс медальды иеленді. Атап айтсақ, Ескенкелді Батырғарин (48 кило), Бисолт Дециев (74 кило) және Дәулет Тұрлыханов (82 кило) қарсылас шақ келтірмесе, Бақтияр Байсейітов (74 кило) пен Сергей Матвиенко (90 кило) финалда ғана ұтылды. Дәл сол күндері Запорожьеде КСРО чемпионаты да ұйымдастырылды. Бұл жарыста Дециев пен Тұрлыханов теңдессіз деп танылса, Батырғарин күміс және Сұлтан Малаев қола медальды иемденді. Осы саңлақтардың арасынан КСРО құрама командасы бапкерлерінің таңдауы тек Дәулетке түсті. Қалғандары өздерінің мықтылығын дәлелдесе де, жылдың басты жарысынан шет қалды. Өкінішке қарай, Варнадағы жарыстың дәл қарсаңында жарақат алған Тұрлыханов жеңіс тұғырына көтеріле алмады.
1991 жылдың басында Татарстанның Қазан қаласында бокстан КСРО чемпионатының шымылдығы түрілді. Бұл жарыста 51 кило салмақ дәрежесінде жұдырықтасқан Болат Теміровке тең келер ешкім табылмады. Бектас Әбубәкіров (48 кило), Мереке Жүсіпов (54 кило), Камиль Хабибрахманов (75 кило) және Игорь Шишкин (91 кило) күміс алса, Кәрімжан Әбдірахманов (48 кило), Мұрат Шәйімов (51 кило), Мұхтар Жапарқұлов (60 кило) және Николай Кульпин (+91 кило) қолаға қол созды. Барлығы – 1 алтын, 4 күміс және 3 қола.
Арада бес айдан аса уақыт өткен соң 15 республиканың барлық мықты былғары қолғап шебері Минскіде бас қосып, КСРО халықтары спартакиадасының жүлделерін өзара сарапқа салды. Бұл жолы төрт өреніміз бас жүлдені қанжығасына байлады. Олар – Болат Теміров (51 кило), Қанатбек Шағатаев (71 кило), Игорь Шишкин (91 кило) және Николай Кульпин (+91 кило). Мереке Жүсіпов (54 кило), Нұржан Сманов (67 кило) және Анатолий Кушков (81 кило) екінші орынды еншілесе, Мұрат Қасенов (57 кило), Болат Ниязымбетов (60 кило) және Михаил Юрченко (+91 кило) үшінші сатыға жайғасты. Барлығы – 4 алтын, 3 күміс және 3 қола. Осы көрсеткіштің арқасында Қазақстан құрамасы Спартакиаданың қорытындысы бойынша жалпыкомандалық есепте жеке-дара көш бастады. Осы жарысты басынан аяғына дейін тамашалаған майталман мамандар мен білікті бапкерлерден бастап, қатардағы қарапайым көрермендерге дейін Қазақ елінің бокс мектебінің мықтылығын еріксіз мойындап, барлығы да тамсана таңдай қаққан еді.
Алайда жеме-жемге келгенде мәскеулік мамандар тағы да бұра тартты. Одақ чемпионаты мен спартакиаданы қоса алғанда 18 жүлде алған Қазақстан құрамасының бір ғана боксшысы әлем чемпионатына қатысты. Сол жылдың күзінде Аустралияның Сидней қаласында ұйымдастырылған жарыста Болат Теміров өнер көрсетті. Бірақ қазақ жігітіне жеребе жолдас болмады. Оның жолы бірден Хосе Рамоспен қиысып, бұл тартыста кубалық қабыланның мысы басым болды. Бәлкім, содан кейін КСРО құрамасының бапкерлері өкінген болар. Себебі Константин Копцевтің шәкірттері жасыл құрлықта 1 алтын, 4 күміс 2 қола медальды қанағат тұтып, жалпыкомандалық есепте үздік үштіктің қатарына да қосыла алмады.
Міне, осылай тізбектей берсек, КСРО-ның іргесі сөгіле бастаған тұста да қазақстандық спортшылар әділетсіздікке көп ұрынғанын байқаймыз. 1992 жылы Барселонада алауы тұтанған Олимпия ойындары қарсаңында да талай отандасымыз қитұрқы ойынның құрбаны болды. Десек те сол дүбірлі додаларға санаулы ғана спортшымыз аттанғанына қарамастан, сын сағатта олар өз жанкүйерлерін жерге қаратқан жоқ. Пиреней түбегінде баскетболшы Ирина Герлиц алтыннан алқа тақса, Елена Чебукина мен Татьяна Меньшова күміспен күптелді. Ал грек-рим күресінің шебері Дәулет Тұрлыханов қола медальды иеленді.
Келесі 1993 жылдан бастап Қазақстан дербес команда ретінде түрлі халықаралық додаларға қатыса бастады. Бұрындары қағажу көрген сақа спортшылар мен көлеңкеде қалып қойған дарынды жастарға үлкен ареналарға даңғыл жол ашылды. Өз мүмкіндіктерін ұтымды пайдаланған спортшыларымыз одан кейінгі жылдары жасындай жарқылдап, Қазақтың Әнұранын әлемнің әр қиырында шырқатып, туымызды биіктерде желбіретті. Осының барлығы да Тәуелсіздіктің арқасы!