«Дрон бақташы», мал қайда?

Бүгінде дамыған елдер цифр­лы жүйені қолдану арқылы эко­номикалық өсімді 80-85 па­йызға арттырып отыр. IТ-техно­логияны өндіріске енгізу шы­ғындарды 20 пайызға азайтатыны дәлелденген. Отандық фермерлер де көштен қалмай, GPS жүйенің игілігін көруге ниетті. Мемлекет басшысы да аграрлық секторды жаңа технологиялық деңгейге көтеру, өсімдікті қор­ғау құралдары мен минералды ты­ңайтқыштарды енгізудің озық жүйелеріне, цифр­лы техно­логияға өтудің қажет­тілігін ай­қын­даған болатын.

Соңғы жылдары Еуропадағы компаниялар егістік жағдайын зерттеумен айналысатын дрондарды да шығара бастады. Бұл машиналар фермерлердің егіс шығымдылығын алдын ала бол­жауға мүмкіндік береді. Егіске күтім жасаумен қатар, өнім жи­науға көмектесе алатын роботтар да қалыптасып келеді. Солардың бірі – AGROBOT компаниясы әзірлеген испаниялық SW6010 роботы өзіне орнатылған камера арқылы піскен жемістерді айқындап, оны үзіп алуға қабілетті екен. Ал Аустралияның Сидней университетінің ғалымдары әзір­леген робот өсімдіктер ара­сынан арамшөпті ажырата ала­тын көрінеді. Лондонда жер­дің тапшылығына байланыс­ты жер астынан өнім өсіретін фер­малар қалыптасып келеді. Жер ас­тындағы фермада күннің орнына диодты шамдар пайдаланылады. Нидерландтағы Маастрихт университетінің ғалымдары малдан алынған тіннің көмегімен зертханада ет өсіруге 2013 жылдан бастап кіріскен болатын. Олар өздерінің қолдан жасап шығарған еттерінен әзірленген алғашқы гам­бургерді жұртшылыққа көр­сетіп те үлгерді.

Неліктен бүкіл әлемде ауыл ша­руашылығы саласын цифрландыру жедел қарқын алуда? Себебі цифрлы техноло­гия­лардың саланы дамытуды жаңа сапалы деңгейге көшіріп, осының ықпалымен ауыл ша­руашылығының адамзатқа бе­ретін пайдасы артып, жұм­са­латын шығындар бұрынғыға қа­рағанда көп қысқармақ. Отан­дық ғалымдардың болжамына сәйкес заманауи цифрлы технологияларды енгізген жағдайда Қазақстанда астық дақылдарының шығымдылығын аз дегенде 2 есе, саладағы еңбек өнімділігін – 2,5 есе, ал мал санын 2 есеге жуық өсіруге болады.

Қазақстанның 2030 жылға дейін «жасыл» экономиканы дамыту тұжырымдамасына сәйкес егістік алқаптарының 15 пайызы ылғал үнемдейтін технология­лармен қамтылады. Ғылыми-техникалық бағдарламалар ғы­лым мен бизнестің тығыз ын­тымақтастығын, ауылша­руа­шылық тауар өндірушілерінің ғы­лыми инновацияларға сұра­нысын, еңбек өнімділігін және отандық өнеркәсіптің ғы­лы­ми-техникалық деңгейін арт­­­­­тыруға септігін ти­гіз­бек. Қа­­­­зір елімізде өндіріс жағ­да­йын­­да интернет арқылы қа­шы­қ­тықтан басқарылатын ав­томаттандырылған фермалар­ды құруға мүмкіндік бар. Ло­гистиканың дамыған жүйесі мен электронды сауда шағын фер­­­мерлік шаруашылықтардан тұтынушыға дейін өнімді сапасын бұзбай жеткізуге, сол арқылы өзіндік құнын төмендетуге мүм­кіндік береді. Бұл ұлт саулығы, экспорттық әлеуетті жүзеге асыру тұрғысынан да экологиялық таза өнім өндірісін сақтау мен дамытудың маңызды факторы саналады. Бұл ретте Солтүстік Қазақстан мал және өсімдік ша­руашылығы институтының ға­лымдары «Ақылды ферма» жобасын жүзеге асырып отыр­­­ғанын атап өткен жөн. Яғни шаруашылықтағы жұ­мыс адамдардың емес, IТ-тех­но­ло­­гиялардың көмегімен ат­қарылуда.

Павлодар облысында робот­тардың көмегімен табыс тауып отырған фермерлер жоқ. Десе де, шаруасына соңғы технологияларды шама-шарқынша енгізіп жүргендер аз емес. Әзірге жаңашылдыққа қалтасы қалың кәсіпкерлердің мүмкіндігі бар. Соңғы жылдары көптеген шаруалар малына GPS-чиптер орнатып, озық технологияның көмегіне жүгінуде. Белгілі болғандай, арнайы чип түлік терісінің астына көзге көрінбестей етіп орнатылады екен. Егер малды біреу айдап әкетсе, оның қайда жүр­генін, қай бағытқа кетіп бара жатқанын үйде отырып-ақ ба­қылауға болады. Бұл жаңашыл технологияның нәтижесінде, мал ұрлаған барымташылардың ізіне түсу құқық қорғау органдарына да еш қиындық тудырмайды. Тіпті ұрылар малды сойып, бөлшектеп тастаса да тез тауып алуға мүмкіндігі бар.

Иә, ауыл шаруашылығы да­­мыған елдер малына таңба бас­­­пайды. «Ақылды» чиппен бағып-қағып отыр. Әлемдік қа­­уымдастықтан қалмауға қа­рекет қылған біздің елде бұл бағыттағы шаруалар енді дамып келе жатқаны белгілі. Әрине, электронды чипке ауылдағы бақташының шамасы да, қар­жысы да жете бермейді. Әр чип­тің бағасы 100 мың теңгенің ар жақ, бер жағы екенін ескерсек, жағдайды ба­ғамдай беріңіз. Сон­дықтан да малшылар көбіне қарапайым бірдейлендіру шарасына жүгінеді.

Соңғы жылдардағы өзге­рістерге сәйкес шаруалар субсидия алу үшін Qoldau.kz сай­тына өтініш қалдыру керек. Яғни барлық шаруа электронды түрде реттеледі. Алғашқыда жүйе дұрыс жұмыс істемей, жиі істен шығып жүргені белгілі. Шалғайдағы шаруалар да ком­пьютердің «тілін» түсінбей, өздеріне тиесілі қаражаттан қа­ғылған болатын. Интернет жыл­дамдығы аз, тіпті жоқ жерде шаруасын дөңгелетіп отырған ша­­руалар демеуқаржы алуға үлгер­мей қалды. Қазір жаңа жүйе­ге үйренісіп, жедел өтінішін қал­дыруға дағдыланған. Жаңа жүйе саланың цифрландыруға аяқ бас­қанын дәлелдейді. Жаңа­шыл­дықтар аяқсыз қалмаса болғаны.

Павлодар облысы