Танкіші арулар

Бұл дерек бұған дейін айтылды да, жазылды да. Десек те, мұндағы жәдігерге балап отыр­ған газет қиындыларын өз оқыр­мандарымызға бір дүркін көзайым етсек артық болмас. Жалпы, Екінші дүниежүзілік  соғысқа қатысқан қазақ қыздары туралы әлі толық зерттелген жоқ. Мысалы, үлкен академик-ғалым әдебиетші Қажым Жұмалиев соғыс жылдарында «Социалистік Қазақстан» газетінде жарық көрген «Майдандағы қазақ қыз­дары» атты мақаласында:  «Рауза Шамшатова, Әдия Молда­ғұлова (Әлия шығар), Ерке Ораз­баева, Баян Байғожина, Балшекер Ах­метова, т.б. қазақ қыздары май­данда ерлік көрсетті. Әсіресе Балшекер ағасы өлді деген қара қағаз келген сәтте-ақ: – қанды қанмен жуамын, – деді. Майданға кетті. Балшекер қазір ІІІ Украина майданының бір бөлімшесінде жаумен соғысып жүр. Өткен жылы Қызыл Жұлдыз орденін алды» деп жазса, аталған басы­лым­ның 1944 жылғы 13 маусым күнгі санында старшина Б.Са­ғын­дықовтың «Санитарка Әсия» атты жазбасы жарияланыпты. Он­да майдан даласында жаралы жауын­герлерге көмек көрсетіп жүр­ген батысқазақстандық батыр қыз Әсия Бекетова туралы тебіріс­ке толы толғаныс айтылған.

Сол сияқты жоғарыдағы танкі­ші қыздарға тоқталар болсақ,  алғаш рет «Советтік Қарағанды» газетінің 1944 жылғы 22 тамыз күнгі санына медальды сержант Топатай Жүнісовтің «Танкіші қазақ қыздары» атты мақаласы жарық көрген.  Мақалада әскери тілші: «Ұлы Отан үшін ұрыстарда қазақ қыздары да мәңгі өшпес даңққа бөленуде. Олар өздері­нің жастарына қарамастан, соғыс техникасын меңгеріп танкіші, ұшқыш, атқыш және даңқты барлаушы болып алды. Солардың бірі – кеудесінде «Ерлігі үшін» медалі жарқыраған командир, кіші сержант Жамал Байтасова. Жамалды біздің бөлімшенің жауынгерлері тегіс біледі. Сөзге шешен, іске шебер Жамал зұлым жауға қарсы ұрыстарда ерліктің, табандылықтың және қажыр­лылықтың үлгілерін көрсетуде» депті. Кіші сержант Ж.Байтасова танк командирі болса керек. Мақалада бұдан бөлек танкіші  Күлжәмила Талқанбаева мен радист Жәмила Бейсенбаеваның есімдері аталады. Ал төртінші ару Күлкен Тоқбергенова автор­дың сипаттауынша барлаушы болғанға ұқсайды. Себебі ол «Орта бойлы, күлімкөз Күлкен Тоқбергенова жаудың тылына кіріп, танктерге жол ашатын, «тіл» әкелетін барлаушы болды. Барлау жұмыстарында ко­ман­дованиенің тапсырмасын батыр­лықпен орындағаны  үшін үш мәрте наградталған» деп жазады.

Бұл мақала отыз жыл өт­кен соң майдангер жазушы Қал­мұқан Исабаевтың көзіне түседі. Сөйтіп, ол кісі 1974 жылы «Қазақ әдебиеті» газетіне «Қайда екен, қайда сол ару қыздар?» деп мақа­ла жазып, іздеу салады. Та­был­майды. Тек қана профессор Ғ.Әбішевтің  1968 жылы жарық көр­ген «Под знаменем Родины» атта монографиясында танкіші қыздардың ерлігі туралы аз ғана мәлімет бар.

Соңғы жылдары танкіші қыздардың ізіне түсіп зерттеп жүрген  тарих ғылымдарының докторы Зәуреш Сақтағанова және майдандағы қазақстандық қыздар жайлы зерттеп жүрген маман Дина Игсатовалардың пайымдауынша, қарағандылық танкіші қыздар Литва жерінде қаза тапқан көрінеді.