Медициналық көмек сапасы көңіл көншіте ме?

Міндетті әлеуметтік меди­ци­на­лық сақтандыру жүйесінің тиім­ді тұсы медициналық көмек­тің сапалы әрі қолжетімді болуын­да еді. Әрине, бұрын ақылы бол­ған МРТ, КТ сынды басқа да диаг­ностикалық зерттеулер ендігі сақ­тандыру пакетінде қамтылған соң, оң өзгеріске көпшілік риза болыс­ты. Соған қарамастан емха­нада кезегін күтіп, сапалы меди­циналық көмекке қолы жетпей отыр­ған ел-жұрттың уәжін ара-тұра еститініміз бар. Саладағы қай­шылықтарды басы ауырып, бал­тыры сыздаған соң дәрігерге жүгінуді ойлаған жұрт айтуын­дай айтып-ақ жатыр. Әрине, еліміздің барлық өңіріндегі ауру­хананы бақылау оңай шаруа емес. Бірақ кейбір жайттарды емхана басшылары қаперге алып, қызмет көрсету сапасын реттеу­ге, жүйелеуге басымдық бер­у­ге болатын шығар. Бұл – біз­дің емес, өңірлерде қолжетімді ме­дициналық көмектің шарапатын көрмей отырған тұрғындар көкейіндегі ой.

Осы тақырыпты қозғауы­мызға Қарағанды қаласы Ә.Бө­кейхан ауданындағы №1 көп­сал­алы ауруха­наға тіркелген Жанайдар Май­­кен есімді аза­маттың әлеу­меттік желідегі жаз­басы түрткі бол­ды. Қала тұр­ғы­ны емханаға қа­йы­рыл­маса да «Damumed» қосым­ша­­сынан дәрігерге қаралғаны туралы ха­барлама келіпті. Ол аз десеңіз, әйелі, баласына да ауық-ауық осындай мәтінде хабар­лама түсіп тұрады екен.

– Бюрократия. Есеп үшін жа­салып жатқан жұмыстар кө­рі­ніп тұр. Арнайы барсаң, айлап қа­былдай алмайды. Кейін, сыр­тыңнан емдеп жаза салады. Ауру айтып келмейді емес пе? Былайғы күндері ауырып қалсаң, терапевтке апта бұрын жазылуға тура келеді. Бірінші жалпы практика дәрігеріне қараласың, ол кейін терапевт, невропатолог, окулист сын­ды тағысын-тағы бейінді дә­рігерлерге нұсқайды. Оны айлап күтесің. Ол дәрігер МРТ, КТ немесе басқа да диагностикалық зерттеулерге жолдайды. МРТ-ға порталға тіркеліп, тағы кү­тесің. Сонда дәрігерге жіті қа­ралу үшін бірнеше ай өтеді. Қарның ашатын тағы бір жағ­дай, жайшылықта, дәрігерге қаралмай жүрген күннің өзінде «Damumed»-тен хабарландыру келіп тұрады емес пе? Оны бақылап отырсақ, дәрігерлер отбасымызды түгел қабылдауда болды деп қаз-қатар тіркей берген. Шын мәнісінде біз дәрігерге қаралмақ түгіл өтініш те тастамағанбыз. Қызығы, бұл тек менің басымнан өткен жағ­дай емес екен. Бар­лық өңірде кез­десетінін білдім. Біз сонда не үшін медициналық сақтандыру қорына ақы төлейміз? Тым бол­маса, қордың ақысын жеке­меншік емханаларға берсе, сонда емделер едік, дейді қала тұрғыны.

Мұны ақпараттық жүйенің ақауы деп қабылдайын десек, осы­ған ұқсас жағдайлар басқа өңір­лерде де тіркеліп отыр. Дәрі­герлердің тоқсандық, айлық есе­бін түгендегеніне қарағанда, сол еңбегіне МӘМС-тен қаражат түсе­тін бол­­­са керек. «Жүре бер­сең – көре бересің» деген. Жанай­дар Майкеннің жазбасынан осы Қарағандыдан Aян Шәкен есім­­­ді желі қолданушысының пікі­­­рін оқып, тосылып қалдық. Шы­нын­да ер азаматқа гинеколог дәрігерге қаралғаны туралы ха­бар келгені ақылға сыймайды. Бір ғана жаз­баның астына ме­ди­цина саласына қатысты осы тақылеттес сын-пікір толып қалған. Мұндай жайттар басқа өңірлерде де кездесетінін ескер­сек, оның қайсыбірін жазып, түгендеп үлгереміз? Сон­дықтан біз медициналық көмек­тің сапасы жөніндегі сауалды денсаулық сақтау бас­қармасына емес, ден­саулық сақтау министрлігіне жолдау­ды құп көрдік. Денсаулық сақ­тау министрлігінің Міндетті әлеу­меттік медициналық сақ­­­тан­­дыруды үйлестіру депар­таменті­нің хабарлауынша, медицина­лық қызметтер па­кеті сақтандырыл­ған әрбір аза­маттың жарна мөл­ше­ріне қарамастан теңдей қол­жетім­ді. Яғни пациенттердің жар­насы медициналық көмектің көлемі мен құнын шектемейді. Стратегиялық жоспарлау жә­не рефор­малар агенттігінің пікірінше, мед­и­циналық ме­кемелердің бас­шы­лығы па­циент­тердің қара­жа­тын және «айналымын» барынша игеруге мүдделі.

«Денсаулық сақтау субъек­тілері тарапынан шарттық мін­детте­мелерді бұзуға жол беру және медициналық кө­мек көрсе­ту (тіркеу) туралы жалған мәлі­мет­терді ұсы­ну фактілері бар. МӘМС шең­берінде халыққа меди­циналық қызмет көрсету сапасын арт­тыру бойынша жұмыс жыл са­йын күшейіп келеді. Е-Ден­­саулық базасындағы бір­ың­­ғай IT-платформа базасын­дағы клиникалық хаттамаларды цифр­ландыру жоспарланып отыр. Мысалы, QR-кодтау, push-хабарламаларды қолдана отырып тұрғындар дәрігерге қа­рал­ғанын растай алады. Соны­мен қатар медициналық қыз­метті күту мерзімі бойынша туын­даған мәселелер бір емес, бір­не­ше факторға байланысты болып отыр. Денсаулық сақтау жү­йе­­­сінде бейінді мамандардың тап­­шы­лығы байқалады. Бейінді маман­дарды даярлауға арнал­ған мем­лекеттік гранттардың ұлға­юы­­­на, өңірлік билік орын­да­ры­ның жас дәрігерлерді әлеу­мет­тік қолдауына, денсаулық сақ­тау­дың мемлекеттік сек­то­рында жа­лақы­ның ұл­ғаюы­на қарамас­тан бұл мәселе әлі толық шешімін таппады», деген мәтінде жауап алдық.

Пациенттерді бейінді ма­ман­дарға жолдау кезіндегі келең­сіз­діктерге жалпы практика дәрі­герлерінің біліктілігі де әсер ете­тіні белгілі болып отыр. Яғни па­циентті бірінші қабылдаған дәрігер дертіне шипа іздеп келген науқасқа дұрыс жол сілтеп, сапалы қызмет көрсетуге тиіс. Практика дәрігері өз деңгейінде диагноз қойып, пациенттерді жалпы аурулар тізіміне сәйкес емдеуі керек. Осы ереже-талап мүлтіксіз орындалар болса, бейінді мамандар­ға жүктеме азаяды. Диагностика­лық қыз­меттердегі күту уақытын азай­ту үшін медициналық ұйым МРТ-ге кезек аз болатын басқа кли­никаға жолдай алады. Бұл ме­ха­низмнің енгізілгеніне көп болмапты. Сондай-ақ цифрлық медицина жеделдеп, кейбір қыз­меттер қашықтан және телемедицина арқылы көрсетіліп жатыр. Мұның барлығы – са­йып келгенде медициналық кө­мектің мүмкіндігін молайту мақсатында қолға алынған жоспарлы іс-шаралар. Сондықтан қол­жетімді медицинаның сапасы кезең-кезеңімен артады деп сенеміз.