Импортталатын азық-түліктердің арасында гендік түрлендірілген өнімдер кездесуі мүмкін. Сол үшін ет өнімдерін сенімді сауда орындарынан сатып алу қажет. Бүгінгі таңда жасанды ет өндірісі өріс алып барады. Сондықтан қажет болған жағдайда ветериналық құжаттары нақтыланған, санитарлық қадағалау орындарынан рұқсаты бар табиғи ет өнімдерін тұтынған жөн. Бұл пікірді С.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің нутрициология кафедрасының доценті, Ұлттық салауатты тағамтану орталығының маманы Айгүл Қожахметова алға тартып отыр.
Айгүл Нағашыбекқызы осы орайда ұн өнімдерін таңдағанда да құрамында кебегі бар екінші сортты ұн өнімдерін таңдаған абзал екенін айтты. Бүгінде көптеген өндіруші бидайды өңдеп, жоғары сортты ұнға айналдырып, оның пайдасынан гөрі, табысына мән беріп кетті. Ал қара бидайдан піскен нандардың, диірменде тартылған кебекті ұнның В дәруменіне, талшықтарға өте бай екенін көп жағдайда назар аудара бермейміз.
Қазіргі кезде әлеуметтік желілерде дұрыс тамақтануды насихаттайтын әрі артық салмақты түсіруге көмектесетін желілік компаниялар жұмысы жанданып тұр. Бұл ретте А.Қожахметова әдетте өздерін нутрициолог ретінде жарнамалап, ас мәзіріне қатысты кеңес беретін мамандарға сауатты көзқараспен қарау қажеттігін атап өтті.
«Желіде әдемі сөйлеп отырғанның бәрі бірдей – кәсіби маман емес. Көп жағдайда олардың кеңесінен кейін денсаулығын бұзып алғандары да кездеседі. Медициналық білім алған мамандарға қарағанда, қысқамерзімді курстарды онлайн оқып алғандар өздерін кәсіби маман, нутрициолог шебер ретінде көрсете алады. Олардың көпшілігі шетелдерден қысқамерзімді курстарды бітіріп, сөйлеу шеберлігін арттырып, психология курстарынан өтіп, аудиторияға әсер ету шеберлігін мықтап меңгерген болуы мүмкін. Сондықтан арнайы білімі бар нутрициологтер кеңесіне жүгінген жөн. Оған арнайы мемлекеттік тіркелген құжаты арқылы көз жеткізуге болады. Өкінішке қарай, республикада нутрициологтер дайындайтын бірде-бір оқу орны жоқ. Тек биылғы оқу жылынан бастап С.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-да нутрициология білім бағдарламасы бойынша магистратурада мамандар даярлана бастады. Ал олар тәжірибеде әлі іске кірісе қойған жоқ. Бұған қоса екі жылдық дайындықтан өткен Ресейдің превентивті медицина бағытындағы нутрициологтерді кәсіби маман ретінде қабылдауға болады», дейді ғалым.
Бүгінде Қазақ тағамтану академиясы тағамдардың қауіпсіздігі, уыттылығы, радиоактивтілігі, биологиялық құндылығына қатысты зертханалық зерттеулер жүргізетін болса, Алматы технологиялық университеті азық-түлік қауіпсіздігі, стандарттау мен сертификаттау саласындағы мамандарды дайындайды. Ал жоғары оқу орындарында нутрициологтерді кәсіби класификаторға енгізу жағы енді-енді қолға алына бастады. Десек те, Айгүл Нағашыбекқызы атап өткендей, елімізде тағам сапасын дұрыстауға кеңес беретін мамандар болғанымен, жұртшылықты дұрыс тамақтануға үйрететін нутрициологтер, дұрыс тамақтанбау салдарынан туындайтын аурулардың алдын алатын диетологтерді дайындау ісі кейінгі он жылда кәсіби стандарттар тізімінен ығысып, кенже қалды. Қазіргі кезде кәсіби диетологтер даярлау ісі де өте өзекті болып отырғандықтан, бұл іске де енді ғана көңіл бөліне бастады.
Кейінгі жылдарда ересектер ғана емес, балалар арасында артық салмақ көрсеткіші артып барады. ЮНИСЕФ, ДДҰ түрлі бастамасы негізінде жүргізілген ғылыми зерттеулерге сәйкес, 7-18 жас аралығындағы балалар арасындағы артық салмақ көрсеткіші 25 пайызға артқанын байқауға болады. Балалар ағзасындағы зат алмасудағы бұзылыстар олардың денсаулығына ғана емес, бүтіндей қоғамға кері ықпал тигізеді. Есейе келіп, қоғамға пайдасын тигізетін жаста керісінше, оларды артық салмақтан емдеу қосымша шығынға әкелетіні сөзсіз.
Қазір елімізде қолға алынған «Ұлттық мектеп асханасы» жобасы балалардың тамақтануында қордаланған бірқатар мәселенің шешілуіне ықпалын тигізері сөзсіз. Өйткені мектеп асханасындағы ас мәзіріне 50 ұлттық тағам енеді. Қанатқақты жоба аясында мектептерде оқушылар ет, құрт, жент, көжемен тамақтанатын болды.
Сонымен қатар ғалымның айтуынша, саңырауқұлақтай қаптаған түрлі асхана, жедел тағам дүңгіршектерінде дайындалатын тағамдарға талғам керек. Бүгінде бала ғана емес, бүтіндей отбасының зиянды тағамдарды тұтынуы қалыпты жағдайға айналып барады. Уақыт үнемдеу мақсатында жедел дайындалатын тағамдарға тапсырыс беру арқылы оның тағамдық құрамына аса мән берілмейді. Сапа сертификаты тексерілмейді. Сондықтан балаларды тамақтандыруда қазіргі күн үдесіне сәйкес келмейтін нормаларды өзгерту қажет. Яғни жаңа заман балалары үшін жаңаша ас мәзірі керек. Осы орайда халқымыздың құнарлы, нәрлі ұлттық тағамдарын күнделікті ас мәзіріне енгізу уақыт талабынан туып отыр.
АЛМАТЫ