Батыс Қазақстан облыстық мемлекеттік архиві өткен жылы ғасырлық мерейтойын атап өткен болатын. Осы тойдың тәбәрігі ретінде жақында архив қорында сақталған құнды құжат мәліметтері жинақталған 5 кітап баспадан шықты.
Бұл кітаптың бірі – Батыс Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық құрылымы бойынша анықтамалық (1869-2015). Жинақты архив директоры Айжан Сауғабаева, Оралбек Тасмағанбетов, Мұрат Қалменов, Айболат Құрымбаев сынды тарихшылар құрастырған. Анықтамалықта Opaл oблыcының 1869 жылы алғаш құpылyынaн бacтaп қaзipгi кeзгe дeйiнгi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнici тapиxы көрсетілген. Сондай-ақ Ішкі Бөкей ордасының тарихы, губерния, уезд, ауылдар тарихы берілген. Айта кетейік, тарихшылар мен зерттеушілер бұл жинақты асыға күткен еді, өйткені түрлі қоғамдық формацияның ауысуы кезінде жер-су атаулары, әкімшілік бөліністер өте жиі өзгергендіктен, тәжірибелі мамандардың өзі бұл тақырыпта жиі жаңылысып жататын.
Тарихшылар мен өлкетанушылар үшін өте құнды тағы бір жинақ «Батыс Қазақстан облысы номенклатуралық қызметкерлерінің анықтамалығы. 1919-1991 жылдар аралығындағы губерниялық, уездік комитеттерінің, облыстық, қалалық, аудандық партия комитеттерінің 1-ші, 2-ші, 3-ші хатшылары» деп аталады. Атауынан белгілі болып тұрғандай, мұнда өңірдің ғасырға жуық тарихында ел басқарған тұлғалардың тізімі, қысқаша өмірбаяны, фотосуреттері берілген. Олардың арасында репрессия жылдары жазықсыз жазаға ұшыраған қайраткерлер де бар.
Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Орал қаласы майданның жақын тылы ретінде аса маңызды стратегиялық міндет атқарды. Сол кезде қалаға кеңес одағының еуропалық бөлігінен 62 мыңға жуық адам көшірілген екен. Эвакуациямен келген халыққа Орал қалалық тұрғын үй бөлімі 6 604 пәтер мен бөлме бөліп берген. Соғыс кезінде қалаға Ленинградтан №231 Ворошилов зауыты, Воронежден Усман механикалық зауыты, Мәскеуден Землячка тері-былғары зауыты, Киевтен жүн-киіз фабрикасы, Рязан облысынан арақ зауыты, т.б. көптеген кәсіпорындар көшіп келіп орналасқан. Бұл өндіріс орындарының бірқатары соғыстан кейін де осы жерде қалып, кеңестік Қазақстанның, кейіннен тәуелсіз республикамыздың өркендеуіне үлес қосты. Міне, «Эвакуация в Западно-Казахстанскую область в период Великой Отечественной войны 1941-1945 годов» атты қостомдық тарихымыздың осы кезеңін қамтитын құжаттарды топтастырған.
Оқырман қолына тигелі отырған тағы бір жинақ «Жеке тектік қорлар бойынша архив құжаттарының анықтамалығы» деп аталады. Бұл кітапта Батыс Қазақстан облыстық мемлекеттік архиві мен оның филиалдарының архивтік қор құжаттарында сақтауда тұрған жеке тектік қорлар мәліметі жинақталған. Анықтамалықта Жайық өлкесінен шыққан Кеңес одағының батырлары, Социалистік Еңбек ерлері, Екінші дүниежүзілік соғыс ардагерлері, «Даңқ», «Құрмет Белгісі» ордендерінің толық иегерлері, «Еңбек ардагерлері», қоғамның әлеуметтік-экономикалық, саяси-мәдени саласына еңбек сіңірген қайраткерлерге қатысты құжаттар көрсетілген.
– Бұл жинақтар архив қызметкерлерінің көп жылғы сараптау жұмысының қорытындысы десе де болады. Архив қоймасының әртүрлі қорында жатқан жүздеген, мыңдаған құжатты іріктеп, сараптап, бір жерге жинақтау ғалымдар мен зерттеушілердің жұмысын көп жеңілдетеді. Оқырман үшін өте құнды осындай жинақтарды дайындап шығаруға оң ықпал еткен архив басшысы Айжан Нұрғалиқызына алғыс айтамыз, – дейді «Ғылыми зерттеулерді қолдау қорының» жетекшісі, тарих магистрі Айболат Құрымбаев.
Батыс Қазақстан облысы